In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Contacten Herinneringscentrum Kamp Westerbork met overheden

Bezoeken Koninklijke familie voormalig kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Estella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-19&nbsp; Onderwerp: kamp heeft een andere aanzicht door het prikkeldraad en de wachtpost die er langsloopt, ook de vele nieuwe barrakken voor de nieuwkomers. Er zijn reeds ‘drie’ grote transporten weg; twee zijn na registratie doorgegaan, het derde transport zal bestaan uit mensen die zondag arriveerden en deze zal dinsdag vertrekken. Intussen zijn ook mannen uit de Joodse werkkampen Westerbork binnengekomen, uit Orvelte, Mantinge, Geesbrug…; gelukkig dat Stella's vader ontslagen was, anders…hoe verder met Stella en Werner, er zijn mannen die hun vrouw laten overkomen of snel trouwen om maar bij elkaar te zijn; over Lex en Ro hebben Stella en Werner nog iets te vertellen; er zou een bericht zijn binnengekomen dat het eerste transport goed zou zijn aangekomen, ‘het laat zich natuurlijk niet controleren’; Werner heeft besloten verder af te wachten, behalve als Stella weg moet gaan. Trouwen? ja of nee?, een Duitse officier vertelde Werner dat dat ook in Duitsland kan. Werner denkt dat hij misschien zijn ouders kan ontmoeten, het is gissen en vermoeden. Je weet niet waar je goed aan doet.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Estella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-19&nbsp; Onderwerp: kamp heeft een andere aanzicht door het prikkeldraad en de wachtpost die er langsloopt, ook de vele nieuwe barrakken voor de nieuwkomers. Er zijn reeds ‘drie’ grote transporten weg; twee zijn na registratie doorgegaan, het derde transport zal bestaan uit mensen die zondag arriveerden en deze zal dinsdag vertrekken. Intussen zijn ook mannen uit de Joodse werkkampen Westerbork binnengekomen, uit Orvelte, Mantinge, Geesbrug…; gelukkig dat Stella's vader ontslagen was, anders…hoe verder met Stella en Werner, er zijn mannen die hun vrouw laten overkomen of snel trouwen om maar bij elkaar te zijn; over Lex en Ro hebben Stella en Werner nog iets te vertellen; er zou een bericht zijn binnengekomen dat het eerste transport goed zou zijn aangekomen, ‘het laat zich natuurlijk niet controleren’; Werner heeft besloten verder af te wachten, behalve als Stella weg moet gaan. Trouwen? ja of nee?, een Duitse officier vertelde Werner dat dat ook in Duitsland kan. Werner denkt dat hij misschien zijn ouders kan ontmoeten, het is gissen en vermoeden. Je weet niet waar je goed aan doet.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Gedicht over Kamp Westerbork. Van: Serlui, Reina&nbsp; Datum: 1943-08-08&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp

Gedicht over Kamp Westerbork. Van: Serlui, Reina&nbsp; Datum: 1943-08-08&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp

Gedicht geschreven door Reina Serlui in kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op een deel van de weg en het smalspoor tussen het kamp en het Oranjekanaal.&nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op een deel van de weg en het smalspoor tussen het kamp en het Oranjekanaal.&nbsp;

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Kortoef, S. Aan: Truus Datum: 1942-06-21 Plaats: Dalfsen (Joodse werkkamp De Vecht) Onderwerp: reactie op een brief van Truus: hoe ze aan dat materiaal voor foto's komen weet ik ook niet. Er is hier geen fotograaf… Ze zeggen dat het nu wel gauw afgelopen zal zijn (het werkkamp)…

Van: Kortoef, S. Aan: Truus Datum: 1942-06-21 Plaats: Dalfsen (Joodse werkkamp De Vecht) Onderwerp: reactie op een brief van Truus: hoe ze aan dat materiaal voor foto's komen weet ik ook niet. Er is hier geen fotograaf… Ze zeggen dat het nu wel gauw afgelopen zal zijn (het werkkamp)…

Brief van S. Kortoef aan Truus Piket vanuit het Joodse werkkamp De Vecht

Van: Dienst Bureel Kampintendant Aan: Gassmann-Baumann, Inge Geboren: 1923-05-18&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-06-26 Onderwerp: Ontslag uit het kamp op 28 juni 1945. De auto's naar Amsterdam vertrekken om 8 uur 's morgens.

Van: Dienst Bureel Kampintendant Aan: Gassmann-Baumann, Inge Geboren: 1923-05-18&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-06-26 Onderwerp: Ontslag uit het kamp op 28 juni 1945. De auto's naar Amsterdam vertrekken om 8 uur 's morgens.

Bewijs van ontslag uit kamp Westerbork voor Inge Gassmann-Baumann

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam, Afdeeling Emigratie Aan: Cohen, Jules Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-28 Onderwerp: Bevestiging dat zij zijn naam op de Palestinalijst voor uitwisseling hebben gezet en hebben doorgestuurd naar het Zwitserse gezantschap in Berlijn, die de uitwisseling met de desbetreffende autoriteiten afhandelt.

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam, Afdeeling Emigratie Aan: Cohen, Jules Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-28 Onderwerp: Bevestiging dat zij zijn naam op de Palestinalijst voor uitwisseling hebben gezet en hebben doorgestuurd naar het Zwitserse gezantschap in Berlijn, die de uitwisseling met de desbetreffende autoriteiten afhandelt.

Brief van Joodsche Raad voor Amsterdam aan Jules Cohen

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in de wasserij van het kamp.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in de wasserij van het kamp.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-04 Onderwerp: bezoek van Stella was en kostbare verrassing; kampleven; verjaardag Stella; het toesturen van een foto vanuit het kamp, zodra de fotograaf meer tijd heeft.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-04 Onderwerp: bezoek van Stella was en kostbare verrassing; kampleven; verjaardag Stella; het toesturen van een foto vanuit het kamp, zodra de fotograaf meer tijd heeft.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Simons, D. Aan: Medema, Mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-01-16 Onderwerp: bericht over opgepakt familielid. Deze zit nog op het politiebureau in Winschoten. David kan nu nog niets voor hem doen. De stamkaarten van de twee meisjes die in Bourtange waren achtergebleven kunnen worden verbrand. anders hadden zij de kaarten in kamp Westerbork moeten &nbsp;inleveren.

Van: Simons, D. Aan: Medema, Mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-01-16 Onderwerp: bericht over opgepakt familielid. Deze zit nog op het politiebureau in Winschoten. David kan nu nog niets voor hem doen. De stamkaarten van de twee meisjes die in Bourtange waren achtergebleven kunnen worden verbrand. anders hadden zij de kaarten in kamp Westerbork moeten &nbsp;inleveren.

Brief van David Simons aan Mej. Medema vanuit Amsterdam

Terrein Schattenberg Zuiveringsinstallaties Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1: 5000

Terrein Schattenberg Zuiveringsinstallaties Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1: 5000

Plattegrond van de omvang van het woonoord Schattenberg en de water/zuiveringsinstallaties

Van: Wolff, J.L. Aan: Buijvoets, J.G. 1e luitenant Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp (Interneringskamp) Datum: 1945-06-06 Onderwerp: eigendomsverklaring van tapijt, twee stoeltjes en een tafeltje met het verzoek deze mee te mogen nemen bij ontslag uit het kamp. De spullen kwamen oorspronkelijk in Barneveld terecht en zijn van hieruit overgebracht naar kamp Westerbork…

Van: Wolff, J.L. Aan: Buijvoets, J.G. 1e luitenant Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp (Interneringskamp) Datum: 1945-06-06 Onderwerp: eigendomsverklaring van tapijt, twee stoeltjes en een tafeltje met het verzoek deze mee te mogen nemen bij ontslag uit het kamp. De spullen kwamen oorspronkelijk in Barneveld terecht en zijn van hieruit overgebracht naar kamp Westerbork…

Verzoek J.L. Wolf om zijn in kamp Westerbork teruggevonden spullen mee te mogen nemen na ontslag uit het kamp

Van: Piet (Eliazer Duizend) Aan: Trien&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum:&nbsp;1943-08 Onderwerp: In de gevangenis heeft hij vijf weken in &nbsp;dezelfde kleren gelopen. Beschrijving ervaringen in het kamp met de mededeling dat hij toch op transport moet, terwijl er mandagavond nog gezegd werd dat hij niet hoefde te gaan.&nbsp; Alleen de bladzijden 5 t/m 8 aanwezig.

Van: Piet (Eliazer Duizend) Aan: Trien&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum:&nbsp;1943-08 Onderwerp: In de gevangenis heeft hij vijf weken in &nbsp;dezelfde kleren gelopen. Beschrijving ervaringen in het kamp met de mededeling dat hij toch op transport moet, terwijl er mandagavond nog gezegd werd dat hij niet hoefde te gaan.&nbsp; Alleen de bladzijden 5 t/m 8 aanwezig.

Brief van Eliazer Duizend aan Trien vanuit kamp Westerbork

Onderwerp: briefje van 1- en 2 Rentenmark.

Onderwerp: briefje van 1- en 2 Rentenmark.

Papiergeld uit Duitsland

Van: van As, A. Aan: alle kampingezetenen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-12 Onderwerp: Gemmeker heeft kamp Westerbork verlaten en de leiding aan Kurt Schlesinger overgedragen. Deze zal de lopende zaken aan van As overdragen; het kamp staat onder bescherming van het Rode Kruis; wijziging van de Dienstbereiche; aanstellen van vertrouwenspersonen; werktijden.

Van: van As, A. Aan: alle kampingezetenen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-12 Onderwerp: Gemmeker heeft kamp Westerbork verlaten en de leiding aan Kurt Schlesinger overgedragen. Deze zal de lopende zaken aan van As overdragen; het kamp staat onder bescherming van het Rode Kruis; wijziging van de Dienstbereiche; aanstellen van vertrouwenspersonen; werktijden.

Mededeling van Aad van As over veranderingen in het kamp op de dag dat het kamp zal worden bevrijd

Van: Boers, Jeanette Aan: ? Datum: 1943-09-05 Plaats: Westerbork, kamp De brief is geschreven vanuit barak 67. De schrijfster is vanuit de gevangenis in Scheveningen (Oranjehotel) in kamp Westerbork terecht gekomen (60 personen). Ze weet dat ze met het aankomende transport weg moet. ‘De een zegt Duitsland, de ander zegt Polen, maar niemand weet het definitief’. In de brief heeft ze het verder over haar verblijf in de gevangenis in Scheveningen (cel en verhoren), het verblijf in barak 67 (aantal personen, inrichting en slapen en wassen), het werken in het kamp: turf verzamelen en zooltjes plakken, het eten, over de transportnacht, over vluchten en bewaking…; Jopie en Bram zijn heel hulpvaardig.

Van: Boers, Jeanette Aan: ? Datum: 1943-09-05 Plaats: Westerbork, kamp De brief is geschreven vanuit barak 67. De schrijfster is vanuit de gevangenis in Scheveningen (Oranjehotel) in kamp Westerbork terecht gekomen (60 personen). Ze weet dat ze met het aankomende transport weg moet. ‘De een zegt Duitsland, de ander zegt Polen, maar niemand weet het definitief’. In de brief heeft ze het verder over haar verblijf in de gevangenis in Scheveningen (cel en verhoren), het verblijf in barak 67 (aantal personen, inrichting en slapen en wassen), het werken in het kamp: turf verzamelen en zooltjes plakken, het eten, over de transportnacht, over vluchten en bewaking…; Jopie en Bram zijn heel hulpvaardig.

Brief van Jeanette Boers vanuit de strafbarak van kamp Westerbork

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 107

Van: Burgemeester Muntendam&nbsp; Aan: Kommissar voor de provincie Groningen&nbsp; Plaats: Muntendam&nbsp; Datum: 1942-07-11&nbsp; Onderwerp: Informatie omtrent de in de gemeente wonende Joodse personen.

Van: Burgemeester Muntendam&nbsp; Aan: Kommissar voor de provincie Groningen&nbsp; Plaats: Muntendam&nbsp; Datum: 1942-07-11&nbsp; Onderwerp: Informatie omtrent de in de gemeente wonende Joodse personen.

Brief van de Burgemeester Muntendam aan de Kommissar van de provincie Groningen