We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

Van: To en Ger Aan: Boas, Salomon en Boas-Prins, Seraphina Plaats: Amsterdam Datum: 1943-09-23 Onderwerp: De schrijfster is blij dat Sal en Seraphien in Barneveld zijn. Ze zal een pakje opsturen met werkgerei voor Sal. Met enveloppe

Van: To en Ger Aan: Boas, Salomon en Boas-Prins, Seraphina Plaats: Amsterdam Datum: 1943-09-23 Onderwerp: De schrijfster is blij dat Sal en Seraphien in Barneveld zijn. Ze zal een pakje opsturen met werkgerei voor Sal. Met enveloppe

Brief en enveloppe van To en Ger aan het echtpaar Boas-Prins in Barneveld vanuit Amsterdam

Brief van het Informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis Verklaring dat: Liepman Snoek Geboren: 13-08-1877 Op 28 augustus 1942 van Westerbork naar Auschwitz is gedeporteerd.

Brief van het Informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis Verklaring dat: Liepman Snoek Geboren: 13-08-1877 Op 28 augustus 1942 van Westerbork naar Auschwitz is gedeporteerd.

Brief van het Nederlandsche Roode Kruis betreffende Liepman Snoek

Van: Khan-Holland, Reina, van&nbsp; Aan: Knuppel, familie Datum: 1942-10-09 Op het ogenblik valt sneeuw en hagel. Er is vannacht weer een transport weggegaan. Mannen en vrouwen zijn van elkaar gescheiden, daarvoor waren ze nog samen. Levie zit in barak 65 en Reina in barak 63. Al hun distributiebescheiden zijn bij binnenkomst afgenomen, postzegels, vulpen, zilveren horloges en geld. Ze zijn nu straatarm. De in beslagname gebeurde door medewerkers van Lipmann en Rosenthal. Ze hebben het koud. Op het dressoir in het huis in Zwolle liggen in een bak nog kluwen wol. Reina hoopt er nog bivakmutsen &nbsp;van te kunnen breien….. Het eten is te weinig: brood s' avonds en s' middags een lepel stamppot. Voor de kinderen is nog extra melk en pap. Ze loopt al dagen in de zelfde kleren. Ze zal nooit wennen aan de overvolle barakken waar honderden mensen zitten. Reina heeft behoefte aan van alles en nog wat. Ze is verkouden. Vele barakgenoten zijn ziek. Een vrouw kreeg een miskraam en een vriendin een zenuwtoeval. Het duurde een paar uur voordat er medische hulp kwam. Ze ligt nu in het ziekenhuis. Ze was uren niet bij kennis. Je maakt van alles mee. Westerbork is net een stad. ‘Wanneer we op transport gaan weet ik niet’.&nbsp;

Van: Khan-Holland, Reina, van&nbsp; Aan: Knuppel, familie Datum: 1942-10-09 Op het ogenblik valt sneeuw en hagel. Er is vannacht weer een transport weggegaan. Mannen en vrouwen zijn van elkaar gescheiden, daarvoor waren ze nog samen. Levie zit in barak 65 en Reina in barak 63. Al hun distributiebescheiden zijn bij binnenkomst afgenomen, postzegels, vulpen, zilveren horloges en geld. Ze zijn nu straatarm. De in beslagname gebeurde door medewerkers van Lipmann en Rosenthal. Ze hebben het koud. Op het dressoir in het huis in Zwolle liggen in een bak nog kluwen wol. Reina hoopt er nog bivakmutsen &nbsp;van te kunnen breien….. Het eten is te weinig: brood s' avonds en s' middags een lepel stamppot. Voor de kinderen is nog extra melk en pap. Ze loopt al dagen in de zelfde kleren. Ze zal nooit wennen aan de overvolle barakken waar honderden mensen zitten. Reina heeft behoefte aan van alles en nog wat. Ze is verkouden. Vele barakgenoten zijn ziek. Een vrouw kreeg een miskraam en een vriendin een zenuwtoeval. Het duurde een paar uur voordat er medische hulp kwam. Ze ligt nu in het ziekenhuis. Ze was uren niet bij kennis. Je maakt van alles mee. Westerbork is net een stad. ‘Wanneer we op transport gaan weet ik niet’.&nbsp;

Brief van Reina Kahn-van Holland aan de familie Knuppel vanuit kamp Westerbork

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946 Onderwerp: concept Kamporder betreffende Kampwacht, die bestaat uit vrouwelijke en mannelijke gedetineerden.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946 Onderwerp: concept Kamporder betreffende Kampwacht, die bestaat uit vrouwelijke en mannelijke gedetineerden.

Order (concept) van J. G. Buijvoets over de kampwacht in Interneringskamp Westerbork

Van: Kockx, T.H. (kampcommandant) Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-25 Onderwerp: richtlijnen voor magazijn. Betreft: inkomende goederen, magazijnbonnen, boekhouding en technische artikelen.

Van: Kockx, T.H. (kampcommandant) Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-25 Onderwerp: richtlijnen voor magazijn. Betreft: inkomende goederen, magazijnbonnen, boekhouding en technische artikelen.

Overzicht van inkomende goederen magazijnbonnen, boekhouding en technische artikelen in het Interneringskamp Westerbork

Dan: Feldman-Kan, Lotte Ruth Aan: Feldman, Tibor Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-30 Onderwerp: al even niets gehoord van haar man; streng en moeilijk met de brievenpost, wat onleesbaar is gaat retour. De volgende keer zal het direct vernietigd worden, terwijl moeder zeer duidelijk schrijft, pesterijen; dagen van spanning en verlangen achter de rug; ze kreeg een oproep van een ordonnans om op de Antragstelle te verschijnen bij Weijl, zonder muts en met een vuil schort (alleen dinsdag een schone) onderweg; er werd geroepen Fischer is er!; er stonden wel 50 S-gevallen, Lotte kon gelijk doorlopen; aan de tafel zaten Gemmeker, Aus der Fünten en Fischer; het resultaat is dat er weinig van hun ‘S’ afgekomen zijn; transport is uitgesteld; stukken meegenomen naar Velp; sommigen weer in de ‘S’ terug of als ‘S’-geval uit Vught; onduidelijkheid en onzekerheid, verschillende personen benaderd, onder andere Spanier; Gemmeker zou invloed kunnen uitoefen…; verhaal van Kurt Abraham; in barak 4 werd door B. over Lotte gevraagd aan een broeder over hoe ze werkt en met patiënten omgaat. Wat heeft dat te betekenen?; brief van Lotte afgegeven aan Davids om op de post te doen, aardige man; een poes in de barak heeft een pakje paling opgegeten en en halve schol. Lotte heeft geprobeerd het dier met en schort vanaf driehoog te verjagen; een patiënt brak per ongeluk haar thermosfles; Gemmeker vroeg haar of ze kinderen had; 900 personen zitten in de strafbarak. Als zij op transport gaan is de vraag of de industrie in het kamp kan blijven voortbestaan; vader naar moeder in barak 82 gebracht, zoals Lotte elke dag doet; Juda v.d B. is nu ook in barak 67. 9 maanden nu van huis; mensen uit de ‘S’ ontslagen. Ze kunnen naar huis; straks naar Weijl om te horen wat hij weet…

Dan: Feldman-Kan, Lotte Ruth Aan: Feldman, Tibor Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-30 Onderwerp: al even niets gehoord van haar man; streng en moeilijk met de brievenpost, wat onleesbaar is gaat retour. De volgende keer zal het direct vernietigd worden, terwijl moeder zeer duidelijk schrijft, pesterijen; dagen van spanning en verlangen achter de rug; ze kreeg een oproep van een ordonnans om op de Antragstelle te verschijnen bij Weijl, zonder muts en met een vuil schort (alleen dinsdag een schone) onderweg; er werd geroepen Fischer is er!; er stonden wel 50 S-gevallen, Lotte kon gelijk doorlopen; aan de tafel zaten Gemmeker, Aus der Fünten en Fischer; het resultaat is dat er weinig van hun ‘S’ afgekomen zijn; transport is uitgesteld; stukken meegenomen naar Velp; sommigen weer in de ‘S’ terug of als ‘S’-geval uit Vught; onduidelijkheid en onzekerheid, verschillende personen benaderd, onder andere Spanier; Gemmeker zou invloed kunnen uitoefen…; verhaal van Kurt Abraham; in barak 4 werd door B. over Lotte gevraagd aan een broeder over hoe ze werkt en met patiënten omgaat. Wat heeft dat te betekenen?; brief van Lotte afgegeven aan Davids om op de post te doen, aardige man; een poes in de barak heeft een pakje paling opgegeten en en halve schol. Lotte heeft geprobeerd het dier met en schort vanaf driehoog te verjagen; een patiënt brak per ongeluk haar thermosfles; Gemmeker vroeg haar of ze kinderen had; 900 personen zitten in de strafbarak. Als zij op transport gaan is de vraag of de industrie in het kamp kan blijven voortbestaan; vader naar moeder in barak 82 gebracht, zoals Lotte elke dag doet; Juda v.d B. is nu ook in barak 67. 9 maanden nu van huis; mensen uit de ‘S’ ontslagen. Ze kunnen naar huis; straks naar Weijl om te horen wat hij weet…

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Houten barak in de sneeuw. Schattenberg, jaartal onbekend.

Houten barak in de sneeuw. Schattenberg, jaartal onbekend.

Foto

Centrale verwarming van de barakken van het type A; a1; a2; a3; a4 en B; wasserij en badhuis&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1940-08-19

Centrale verwarming van de barakken van het type A; a1; a2; a3; a4 en B; wasserij en badhuis&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1940-08-19

Bouwtekening van de centrale verwarming in verschillende barakken

Foto van Carolina de Winter

Van: Kan, Herman Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11 Onderwerp: post is het hoogtepunt van de dag; het gaat beter met de schrijver; spreekt in het kamp met veel bekenden…

Van: Kan, Herman Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11 Onderwerp: post is het hoogtepunt van de dag; het gaat beter met de schrijver; spreekt in het kamp met veel bekenden…

Brief van Herman Kan aan zijn schoonzoon vanuit kamp Westerbork

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, mej. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-10 Onderwerp: beschrijving situatie, oma is net gearriveerd. Betsy heeft haat nog niet gezien, omdat ze gelijk van de trein naar het ziekenhuis ging. De zuster van oma ligt ook in het ziekenhuis. Betsy zal vanmiddag op bezoek gaan. Ze verwacht dat haar oma de volgende dinsdag (17 maart) op transport zal gaan. Betsy en Henriette hebben een ‘Z’ &nbsp;op hun Ausweiskarte gekregen en hebben dus voorlopig uitstel van transport. Er zijn veel bekenden (Groningers). Henriette kan niet schrijven vanwege een zweer op haar vinger.

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, mej. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-10 Onderwerp: beschrijving situatie, oma is net gearriveerd. Betsy heeft haat nog niet gezien, omdat ze gelijk van de trein naar het ziekenhuis ging. De zuster van oma ligt ook in het ziekenhuis. Betsy zal vanmiddag op bezoek gaan. Ze verwacht dat haar oma de volgende dinsdag (17 maart) op transport zal gaan. Betsy en Henriette hebben een ‘Z’ &nbsp;op hun Ausweiskarte gekregen en hebben dus voorlopig uitstel van transport. Er zijn veel bekenden (Groningers). Henriette kan niet schrijven vanwege een zweer op haar vinger.

Brief van Betsy van Hoorn aan mej. Medema vanuit kamp Westerbork

Van: Swaab, Loukie Aan: lieve tante Plaats: Datum: Onderwerp: brief geschreven door kind; tante moet gauw weer langskomen; sinterklaas

Van: Swaab, Loukie Aan: lieve tante Plaats: Datum: Onderwerp: brief geschreven door kind; tante moet gauw weer langskomen; sinterklaas

Brief van Louis David Swaab aan zijn tante

Afgescheurd stukje papier, waarop in potlood is geschreven: "St. Chanoe(Chanoeka) Klaas, Reichsmark 25,=", met in het midden een bisschopshoed en staf getekend, met op de achterzijde enkele aantekeningen, z.j.&nbsp;

Afgescheurd stukje papier, waarop in potlood is geschreven: "St. Chanoe(Chanoeka) Klaas, Reichsmark 25,=", met in het midden een bisschopshoed en staf getekend, met op de achterzijde enkele aantekeningen, z.j.&nbsp;

Papier (stuk)

Van: Sanders, Louis, M. Aan: Jan en Suze Plaats: Fochterloo, Joods werkkamp Ybenheer Datum: 1942-09-04 Onderwerp: briefkaart ontvangen en hem aan Bennie laten lezen; hij is dus nog in Ybenheer; Bennie verwacht ieder ogenblik zijn vergunning…; de enige zorg van de schrijver is: ‘hoe krijg ik mijn buik vol’; wachten voorlopig af wat er gaat gebeuren, ‘zolang er leven is, is er hoop’.

Van: Sanders, Louis, M. Aan: Jan en Suze Plaats: Fochterloo, Joods werkkamp Ybenheer Datum: 1942-09-04 Onderwerp: briefkaart ontvangen en hem aan Bennie laten lezen; hij is dus nog in Ybenheer; Bennie verwacht ieder ogenblik zijn vergunning…; de enige zorg van de schrijver is: ‘hoe krijg ik mijn buik vol’; wachten voorlopig af wat er gaat gebeuren, ‘zolang er leven is, is er hoop’.

Brief van Louis Sanders aan Jan en Suze vanuit het Joodse werkkamp Ybenheer in Fochterloo

Van: de stadt Kirchhain Aan: wie het betreft Plaats: Kirchhain Datum: 1945-05 Onderwerp: repatriating van H.C. Cohen-de Haaff.

Van: de stadt Kirchhain Aan: wie het betreft Plaats: Kirchhain Datum: 1945-05 Onderwerp: repatriating van H.C. Cohen-de Haaff.

Bewijs van repatriating van H.C. Cohen-De Haaff

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-02-14, No. 7 Inhoud: Werkbrieven. Bijlage bij Lagerbefehl no. 7 1943-02-19 Inhoud: werkbrieven

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-02-14, No. 7 Inhoud: Werkbrieven. Bijlage bij Lagerbefehl no. 7 1943-02-19 Inhoud: werkbrieven

Lagerbefehl No. 7

Betreft: Saneringsplan woonoord Schattenberg.&nbsp; Woningen type BN 4.&nbsp; Schaal: 1:100 - 1:20&nbsp; Datum: Oktober 1958 Opmerking: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . Het gebouw op de bouwtekening is een voorbeeld van een aanzicht en indeling van een nieuw woningtype in het woonoord.

Betreft: Saneringsplan woonoord Schattenberg.&nbsp; Woningen type BN 4.&nbsp; Schaal: 1:100 - 1:20&nbsp; Datum: Oktober 1958 Opmerking: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. Het gebouw op de bouwtekening is een voorbeeld van een aanzicht en indeling van een nieuw woningtype in het woonoord.

Plattegrond van een aanzicht en indeling van nieuwe woningen in het woonoord Schattenberg