In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Onderduik

Onderduikhulp

Amsterdamse studentengroep

Utrechts Kindercomité

NV-Groep

Groep Zefat

Plaatsen in kamp Westerbork

Spoorlijn kamp Westerbork

Smalspoor kamp Westerbork

Onderduikomstandigheden

Barak 39

Arbeidskaart Van: Snoek, Hermine Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-18

Arbeidskaart Van: Snoek, Hermine Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-18

Arbeidskaart van Hermine Snoek

Bewijs van crematie Datum: 13-04-1943 Nr. 175 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Cleeff, Leentje geb. 23-10-59 overleden te Westerbork op 04-04-1943 op: 09-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-04-1943 Nr. 175 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Cleeff, Leentje geb. 23-10-59 overleden te Westerbork op 04-04-1943 op: 09-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Leentje van Cleeff

18 namenlijsten van in Nederland teruggekeerde Joden en nog in het buitenland verblijvende Joden. Onderwerp: Joden in België; Bergen-Belsen; via Enschede teruggekeerd; in Theresienstadt verblijvend; Hillersleben; via Odessa/Marseille; in bevrijd Nederland aanwezige Joden; Buchenwald; Auschwitz: Joden met een niet-Nederlandse nationaliteit; in Palestina gearriveerd; opgedoken Joden; aangekomen op het Centraal Station in Amsterdam…

18 namenlijsten van in Nederland teruggekeerde Joden en nog in het buitenland verblijvende Joden. Onderwerp: Joden in België; Bergen-Belsen; via Enschede teruggekeerd; in Theresienstadt verblijvend; Hillersleben; via Odessa/Marseille; in bevrijd Nederland aanwezige Joden; Buchenwald; Auschwitz: Joden met een niet-Nederlandse nationaliteit; in Palestina gearriveerd; opgedoken Joden; aangekomen op het Centraal Station in Amsterdam…

Namenlijsten van in Nederland teruggekeerde en nog in het buitenland verblijvende Joden

Mededeling Datum: 1943-10-16 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Oproep van Dr. Spanier voor alle kampingezetenen die aan kinderverlamming hebben geleden zich te melden

Mededeling Datum: 1943-10-16 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Oproep van Dr. Spanier voor alle kampingezetenen die aan kinderverlamming hebben geleden zich te melden

Mededeling aan kampgevangenen die kinderverlamming hebben gehad zich te melden

Arbeitskarte Van: Noach, Jaap (Jacob) Geboren: 1919-04-08 Gruppe DB. 3 Ordedienst Datum: 1943-11-03 Plaats: Westerbork, kamp, barak 22

Arbeitskarte Van: Noach, Jaap (Jacob) Geboren: 1919-04-08 Gruppe DB. 3 Ordedienst Datum: 1943-11-03 Plaats: Westerbork, kamp, barak 22

Arbeitskarte van Jacob Noach

Van: Izaaks, Bernard Aan: Suze (Haan) Plaats: Datum: Onderwerp: vraag om informatie over datum transport van verloofde Annette Vreeland en haar zus Jansje. Beide vrouwen vertrokken op 5 april 1944 naar Bergen-Belsen.

Van: Izaaks, Bernard Aan: Suze (Haan) Plaats: Datum: Onderwerp: vraag om informatie over datum transport van verloofde Annette Vreeland en haar zus Jansje. Beide vrouwen vertrokken op 5 april 1944 naar Bergen-Belsen.

Brief van Bernard Izaaks aan Suze de Haan

Van: Hoofd van de Inspectie&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1952-07-23&nbsp; Onderwerp: bestemming barak, stenen (waterpomp) gebouw van het voormalige Heidelager.

Van: Hoofd van de Inspectie&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1952-07-23&nbsp; Onderwerp: bestemming barak, stenen (waterpomp) gebouw van het voormalige Heidelager.

Brief van het Hoofd van de Inspectie aan Houtvester Assen

Uitbreiding terreinleidingen water&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:500&nbsp; Datum: 1960

Uitbreiding terreinleidingen water&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:500&nbsp; Datum: 1960

Plattegrond van aan te leggen en te verwijderen waterleidingen in het woonoord Schattenberg

Van: Oldenboom, J. ('Slarottiemoff') Aan: Conny&nbsp; Plaats: Datum: 1942-08-30 Onderwerp: koninklijk huis; felicitatie; rotmoffen

Van: Oldenboom, J. ('Slarottiemoff') Aan: Conny&nbsp; Plaats: Datum: 1942-08-30 Onderwerp: koninklijk huis; felicitatie; rotmoffen

Brief van J. Oldenboom aan Conny

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels Barak 33.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1965-08-17 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels Barak 33.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1965-08-17 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Plattegrond met riolering en gevels Barak 33.

De Westerborker nr. 23&nbsp; Datum 1945-05-17 Dit blad werd kort na de bevrijding van kamp Westerbork uitgegeven voor het overbrengen van kampmededelingen en de bevrijdde kampgevangenen op de hoogte te houden van de ontwikkelingen elders (front). Vier in Nederland teruggekeerde overlevenden; schoenreparaties; avondklok; commissie van geschillen; apotheek; archivalia gezocht door Van Giffen; Godsdienstoefeningen; verloren spullen; ruilen van schoenen; opgedoken kinderen in Friesland, waarvan de ouders worden gezocht; wereldnieuws.

De Westerborker nr. 23&nbsp; Datum 1945-05-17 Dit blad werd kort na de bevrijding van kamp Westerbork uitgegeven voor het overbrengen van kampmededelingen en de bevrijdde kampgevangenen op de hoogte te houden van de ontwikkelingen elders (front). Vier in Nederland teruggekeerde overlevenden; schoenreparaties; avondklok; commissie van geschillen; apotheek; archivalia gezocht door Van Giffen; Godsdienstoefeningen; verloren spullen; ruilen van schoenen; opgedoken kinderen in Friesland, waarvan de ouders worden gezocht; wereldnieuws.

'De Westerborker' nr. 23 met mededelingen en nieuwsberichten

Van: Vries, de, M. Aan: Vries, de, B.S.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-10&nbsp; Onderwerp: omstandigheden; ziektes; noemen van personen (Zeehandelaar)

Van: Vries, de, M. Aan: Vries, de, B.S.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-10&nbsp; Onderwerp: omstandigheden; ziektes; noemen van personen (Zeehandelaar)

Briefkaart van M. de Vries aan B.S. de Vries vanuit kamp Westerbork

Knipkaart van de centrale dienst voor de levensmiddelenvoorziening. Veertien dagkaarten voor Warme maaltijden

Bewijs voor het kunnen ophalen van veertien warme maaltijden

Mededeling Datum: 1943-11-09 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Dieeten

Mededeling Datum: 1943-11-09 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Dieeten

Mededeling over diëten

Bewijs van ontvangst Burgemeester van Rotterdam verklaart dat door S. Kruimink is ingediend een verklaring voor de vaststelling van een gemengd huwelijk Datum: 1942-09-22

Bewijs van ontvangst Burgemeester van Rotterdam verklaart dat door S. Kruimink is ingediend een verklaring voor de vaststelling van een gemengd huwelijk Datum: 1942-09-22

Bewijs betreffende verklaring gemengd huwelijk S. Kruimink

Verklaring De Joodsche raad voor Amsterdam bevestigd dat Jacob Barend, geb. 25-3-06 te Amsterdam werkzaam is bij de afdeling Expositur. Hij is in het bezit van armband nr. 50.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-03-25

Verklaring De Joodsche raad voor Amsterdam bevestigd dat Jacob Barend, geb. 25-3-06 te Amsterdam werkzaam is bij de afdeling Expositur. Hij is in het bezit van armband nr. 50.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-03-25

Verklaring dat Jacob Barend werkzaam is voor de Joodse Raad

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 28, 29 en 30&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100 Datum: 1959-01 Opmerking: herinrichting van de centrale keuken na de invoering van de zelfzorg. Met nieuwe voorzieningen als een ruimte voor een kerkdienst- winkels en ruimte om te wonen.&nbsp;

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 28, 29 en 30&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100 Datum: 1959-01 Opmerking: herinrichting van de centrale keuken na de invoering van de zelfzorg. Met nieuwe voorzieningen als een ruimte voor een kerkdienst- winkels en ruimte om te wonen.&nbsp;

Plattegrond met aanzichten en doorsneden van barak 28, 29 en 30 in het woonoord Schattenberg

Sonder-Ausweis&nbsp; Visser, Barend, 18-10-12, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonder-Ausweis&nbsp; Visser, Barend, 18-10-12, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonderausweis van Barend Visser

Cabaret.&nbsp; Scene uit het cabaretprogramma Bunter Abend Kamp Westerbork, schouwburg, barak 9 Datum: 1944-04 Foto van Esther Philipse.&nbsp;

Cabaret.&nbsp; Scene uit het cabaretprogramma Bunter Abend Kamp Westerbork, schouwburg, barak 9 Datum: 1944-04 Foto van Esther Philipse.&nbsp;

Esther Philipse tijdens de revue Bunter Abend

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels van de barakken 31 en 32.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1965-07-29 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels van de barakken 31 en 32.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1965-07-29 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.