In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Dit verhaal werd opgetekend door conservator Guido Abuys. Meer over de familie Enthoven is te vinden in het boek Kroniek van het geslacht Enthoven (Zutphen 1991).&nbsp;

Het is 23 mei 1945. Henriette Enthoven-van Lier schrijft vanuit Mont Pèlerin in Zwitserland een brief aan haar familie, waarin ze terugkijkt naar het transport van kamp Westerbork naar Theresienstadt en haar aankomst in dit getto.

"Ik werd met enige kennissen in een bananenwagen gestopt..."

Gerdien Verschoor was tussen 2019 en 2022 de directeur van Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Dit verhaal publiceerde zij op haar <a href="https://gerdienverschoor.wordpress.com/2019/02/07/het-treinbord/#more-3294">eigen website</a>.

Het moet ergens in de jaren negentig geweest zijn: het was na de Wende en ik werkte bij de Nederlandse Ambassade in Warschau. Alles in Polen veranderde. Als attaché voor pers- en culturele zaken richtte ik me niet alleen op pers en cultuur, maar ook op de historische en maatschappelijke onderwerpen die in die periode actueel waren. Vele musea en historische instituten maakten een transitie door: nu Polen het communisme van zich had afgeschud, konden vele verhalen eindelijk op een andere manier verteld worden.

Het treinbord

Dit verhaal, geschreven door conservator Guido Abuys, werd in 2018 als column gepubliceerd op de website van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork.&nbsp;

Een houten beeldje van een jongen van een jaar of twaalf, gekleed in een blouse, korte broek, hoge sokken en wandelschoenen. Op het voetstuk zijn de initialen E.B. ingekrast en is het jaar 1941 duidelijk zichtbaar. Het beeldje zou geschonken zijn aan Jacques Schol, directeur van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp;

Een jongen vereeuwigd in hout

In juni 2025 verscheen Sprekende stenen. Stolpersteine in Zwolle, een publicatie waarin de verhalen van Joodse inwoners van Zwolle worden belicht. Ook voor het gezin Caneel, dat voor hun deportatie aan de Vispoortenplas 10 woonde, zijn struikelstenen gelegd.&nbsp;

Carolina Caneel-Bamberg, haar man Salomon Caneel en hun zoontje Mozes “Max” Caneel werden begin oktober 1942 vanuit Zwolle naar kamp Westerbork gebracht. Het was in die dagen overvol in het kamp: door de ontruiming van de Joodse werkkampen en de razzia’s waarbij de familieleden van de Joodse dwangarbeiders werden opgehaald, kwamen er zo’n 12.000 personen naar het kamp. In een brief aan vriendin Janny Bosman schrijft Carolina over de chaotische situatie en de onwetendheid over hun verdere lot. Ook vraagt ze om een paar hoge schoenen of laarsjes in maat 26 voor zoontje Max en een stel dekens, want die zijn ze inmiddels kwijtgeraakt.&nbsp;

"Onze Max is een reuzelieve schat..."

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

Legitimatiebewijs Van: Kruimink-van Dam, Saartje Plaats: Westerbork, kamp, barak 59

Legitimatiebewijs Van: Kruimink-van Dam, Saartje Plaats: Westerbork, kamp, barak 59

Legitimatiebewijs van Saartje Kruimink-van Dam

Foto van Hannelore Eisinger-Cahn met haar broer Erich. De foto is kort na de bevrijding van kamp Westerbork gemaakt. Op de achtergrond het Casino en rechts daarvan een benzinepomp. Vaag op de achtergrond de Kommandantur. Erich was als kind met een kindertransport naar Engeland gegaan. Tijdens de oorlog sloot hij zich aan bij het Canadese leger, waar hij bij de Inlichtingen terecht kwam, omdat hij perfect Duits sprak. In kamp Westerbork vond een weerzien na vele jaren plaats. Plaats: Westerbrork, kamp Datum: 1945-04

Foto van Hannelore Eisinger-Cahn met haar broer Erich. De foto is kort na de bevrijding van kamp Westerbork gemaakt. Op de achtergrond het Casino en rechts daarvan een benzinepomp. Vaag op de achtergrond de Kommandantur. Erich was als kind met een kindertransport naar Engeland gegaan. Tijdens de oorlog sloot hij zich aan bij het Canadese leger, waar hij bij de Inlichtingen terecht kwam, omdat hij perfect Duits sprak. In kamp Westerbork vond een weerzien na vele jaren plaats. Plaats: Westerbrork, kamp Datum: 1945-04

Foto van Hannelore Eisinger-Cahn en haar broer Erich kort na de bevrijding van kamp Westerbork

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via haar vader) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-08 Onderwerp: een mens kan meer dan die denkt; moeder is heel nerveus en gauw uit het veld geslagen, ‘dit wereldje is ook wel heel moeilijk voor haar’; bid dat ze met de Pinksterdagen weer thuis mag zijn; vader heeft een brief ontvangen; Oberländer gaat voor een dag naar Amsterdam, woensdag of donderdag gaat hij weer voor vier dagen…

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via haar vader) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-08 Onderwerp: een mens kan meer dan die denkt; moeder is heel nerveus en gauw uit het veld geslagen, ‘dit wereldje is ook wel heel moeilijk voor haar’; bid dat ze met de Pinksterdagen weer thuis mag zijn; vader heeft een brief ontvangen; Oberländer gaat voor een dag naar Amsterdam, woensdag of donderdag gaat hij weer voor vier dagen…

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan (via haar vader) aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Van: Henrietta Kastan (moeder) Aan: Georgine Betty van Voolen (dochter) Plaats: Amsterdam Datum: 1974-12 Onderwerp: manuscript in plaats van het dagboek (babyboek) dat verloren ging; de Duitse inval; vader Mau (Mr. Maurits van Voolen) lag met zijn eenheid achter Rotterdam; op zoek naar vader; vader komt weer thuis en hij sprak de woorden: ‘nu begint het pas weer voor ons’; over inwonende familie; over bekenden die met de laatste boot Nederland wisten te ontvluchten; over de eerste anti-Joodse maatregelen; concentratie van Joden; en verbodsborden voor Joden; Mr Maurits Levie uit Groningen komt bij hun inwonen; razzia, worden verzameld op het Weesperplein bij de Joodse Invalide samen met de beide moeders en haar dochters Georgine en Annelise; Mau ontkomt aan de razzia omdat hij op dat moment niet thuis was; &nbsp;vertrek naar kamp Westerbork; opvang en registratie; de rol van Dr. Georg Rosenbaum; de naam van Mr. Maurits van Voolen heeft een magische klank in het kamp onder de Duitse Joden; &nbsp;barak 60; deportatie van moeder en schoonmoeder, Henriette mag meelopen tot de slagboom; zelf komt ze met haar twee kinderen op de Stammliste terecht; verhuizing naar barak 35, daardoor betere zorgmogelijkheden voor de kinderen; dochter Annelise krijgt een darminfectie. Ze wordt geholpen door kinderarts dokter Siegfried Wolff, maar overlijd in het kamp Westerbork, Henriette is op dat moment bij haar; Clara Asscher-Pinkhof troost haar; &nbsp;de 14 dagen erna ziet ze haar hele familie, waaronder haar zuster Esther met kinderen, en haar schoonfamilie gedeporteerd worden; Henriette is ernstig ziek; het moment van ontslag met hulp van de Rosenbaums en actie van haar eigen Maurits zorgt voor een ontslag uit het kamp op 16 juli 1943; Georgine wordt met spoed in het C.I.Z. opgenomen….een strijd van tien dagen op leven en dood volgde; hun huis in de Sarphatiestraat was op de dag terug in Amsterdam gepulst; krijgen een onderkomen bij Dr. van der Laan van de keuringsdienst van Waren. Zijn gezin wordt eind september 1943 opgepakt. Henriette en Maurits ontkomen aan de razzia, omdat ze niet op de lijst voorkomen en in een zijkamer weten te vluchten. De jongste zoon van Van de Laan weet nog net de huissleutel naar binnen te gooien… ; Georgine wordt een uur voor de razzia in het C.I.Z door dokter Fiedeldij Dop uit het ziekenhuis gehaald en ergens ondergebracht…; onderduik in Hilversum van Maurits en Henrietta; worden opgepakt en naar Vught en vervolgens naar Westerbork gestuurd; komen dankzij Dr. Rosenbaum van hun ‘S’ af en ze worden uiteindelijk naar Theresienstadt doorgestuurd op 5 april 1945; eind september moeten ze afscheid nemen van elkaar, Maurits wordt gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau; Henrietta volgt later, alleen zij overleefd de oorlog; voor Georgine was en onderduikplek in Friesland geregeld; terugkeer en opvang in Eindhoven; weerzien…&nbsp;

Van: Henrietta Kastan (moeder) Aan: Georgine Betty van Voolen (dochter) Plaats: Amsterdam Datum: 1974-12 Onderwerp: manuscript in plaats van het dagboek (babyboek) dat verloren ging; de Duitse inval; vader Mau (Mr. Maurits van Voolen) lag met zijn eenheid achter Rotterdam; op zoek naar vader; vader komt weer thuis en hij sprak de woorden: ‘nu begint het pas weer voor ons’; over inwonende familie; over bekenden die met de laatste boot Nederland wisten te ontvluchten; over de eerste anti-Joodse maatregelen; concentratie van Joden; en verbodsborden voor Joden; Mr Maurits Levie uit Groningen komt bij hun inwonen; razzia, worden verzameld op het Weesperplein bij de Joodse Invalide samen met de beide moeders en haar dochters Georgine en Annelise; Mau ontkomt aan de razzia omdat hij op dat moment niet thuis was; &nbsp;vertrek naar kamp Westerbork; opvang en registratie; de rol van Dr. Georg Rosenbaum; de naam van Mr. Maurits van Voolen heeft een magische klank in het kamp onder de Duitse Joden; &nbsp;barak 60; deportatie van moeder en schoonmoeder, Henriette mag meelopen tot de slagboom; zelf komt ze met haar twee kinderen op de Stammliste terecht; verhuizing naar barak 35, daardoor betere zorgmogelijkheden voor de kinderen; dochter Annelise krijgt een darminfectie. Ze wordt geholpen door kinderarts dokter Siegfried Wolff, maar overlijd in het kamp Westerbork, Henriette is op dat moment bij haar; Clara Asscher-Pinkhof troost haar; &nbsp;de 14 dagen erna ziet ze haar hele familie, waaronder haar zuster Esther met kinderen, en haar schoonfamilie gedeporteerd worden; Henriette is ernstig ziek; het moment van ontslag met hulp van de Rosenbaums en actie van haar eigen Maurits zorgt voor een ontslag uit het kamp op 16 juli 1943; Georgine wordt met spoed in het C.I.Z. opgenomen….een strijd van tien dagen op leven en dood volgde; hun huis in de Sarphatiestraat was op de dag terug in Amsterdam gepulst; krijgen een onderkomen bij Dr. van der Laan van de keuringsdienst van Waren. Zijn gezin wordt eind september 1943 opgepakt. Henriette en Maurits ontkomen aan de razzia, omdat ze niet op de lijst voorkomen en in een zijkamer weten te vluchten. De jongste zoon van Van de Laan weet nog net de huissleutel naar binnen te gooien… ; Georgine wordt een uur voor de razzia in het C.I.Z door dokter Fiedeldij Dop uit het ziekenhuis gehaald en ergens ondergebracht…; onderduik in Hilversum van Maurits en Henrietta; worden opgepakt en naar Vught en vervolgens naar Westerbork gestuurd; komen dankzij Dr. Rosenbaum van hun ‘S’ af en ze worden uiteindelijk naar Theresienstadt doorgestuurd op 5 april 1945; eind september moeten ze afscheid nemen van elkaar, Maurits wordt gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau; Henrietta volgt later, alleen zij overleefd de oorlog; voor Georgine was en onderduikplek in Friesland geregeld; terugkeer en opvang in Eindhoven; weerzien…&nbsp;

De oorlogsgeschiedenis van het gezin van Voolen-Kastan

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina vind je een overzicht van verhalen over kamp Westerbork. Zo kun je meer te weten komen over personen die in het kamp gevangen zaten of over objecten uit onze collecties. Ook bieden we themaverhalen aan en laten we zien welke locaties in Nederland, direct of indirect, een verbinding hebben met kamp Westerbork. 

Verhalen

Van: Enthoven-van Lier; H.S.C.C. Aan: Enthoven-Croll, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-07 Onderwerp: ze ligt al twee dagen met verkoudheid, koorts en neusbloedingen in bed; toch wil ze schrijven; haar vriendin ligt ook met griep, ze kunnen elkaar niet helpen; een andere dame zorgt voor haar; tante Lien en tante Cor spreekt ze dagelijks; Lien woont vlak bij haar, Cor bij Truus in het ziekenhuis; pannetje nog niet ontvangen; twee pakketjes ontvangen; ze wacht nog op de pakketzegels om deze mee te sturen met de brief; weer neusbloedingen, neusarts heeft er een tampon ingedaan, erg benauwd; gisteren de pan ontvangen, een desillusie, schilfert heel er af van binnen, en het was vuil; ze gaan zondag waarschijnlijk naar een andere barak; ze kon vanwege haar ziekte niet naar de kerk gaan, ze sprak met dominee Benfey in de barak…

Van: Enthoven-van Lier; H.S.C.C. Aan: Enthoven-Croll, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-07 Onderwerp: ze ligt al twee dagen met verkoudheid, koorts en neusbloedingen in bed; toch wil ze schrijven; haar vriendin ligt ook met griep, ze kunnen elkaar niet helpen; een andere dame zorgt voor haar; tante Lien en tante Cor spreekt ze dagelijks; Lien woont vlak bij haar, Cor bij Truus in het ziekenhuis; pannetje nog niet ontvangen; twee pakketjes ontvangen; ze wacht nog op de pakketzegels om deze mee te sturen met de brief; weer neusbloedingen, neusarts heeft er een tampon ingedaan, erg benauwd; gisteren de pan ontvangen, een desillusie, schilfert heel er af van binnen, en het was vuil; ze gaan zondag waarschijnlijk naar een andere barak; ze kon vanwege haar ziekte niet naar de kerk gaan, ze sprak met dominee Benfey in de barak…

Brief van Henriette Enthoven-van Lier aan J. Enthoven-Croll vanuit kamp Westerbork

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 48

Kamporganisatie kamp Westerbork

Dienstleiders

1941

Juli 1941

Van: Levie, Dien Aan: ouders, Jaap, Wies… Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-20 Onderwerp: de pakketten komen binnen, uitstekende zorg; het helpt door hun verdriet heen; Dien zit aan een tafel bij haar bed te schrijven; wat thee gezet met citroen, goed voor de maag; er zijn veel oude (zieke) mensen in het kamp, allen worden naar kamp Westerbork overgebracht; Jo is moe, door het slechte slapen, niet hun eigen bed en vuile stromatrassen; het is nog niet zeker of ze kunnen blijven; ze poetst haar tanden met scheerzeep; ze leven geheel van de buitenwereld afgesloten in barakken met ongeveer 800 mensen, drie brikken boven elkaar; stuur maar geen ondergoed meer, ze kan zich ermee redden wat ze heeft en anders kunnen ze niet alles meenemen naar Polen; ze weet niet hoe ze de was moet doen met koud water, de lakens worden vuil en er is geen gelegenheid…

Van: Levie, Dien Aan: ouders, Jaap, Wies… Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-20 Onderwerp: de pakketten komen binnen, uitstekende zorg; het helpt door hun verdriet heen; Dien zit aan een tafel bij haar bed te schrijven; wat thee gezet met citroen, goed voor de maag; er zijn veel oude (zieke) mensen in het kamp, allen worden naar kamp Westerbork overgebracht; Jo is moe, door het slechte slapen, niet hun eigen bed en vuile stromatrassen; het is nog niet zeker of ze kunnen blijven; ze poetst haar tanden met scheerzeep; ze leven geheel van de buitenwereld afgesloten in barakken met ongeveer 800 mensen, drie brikken boven elkaar; stuur maar geen ondergoed meer, ze kan zich ermee redden wat ze heeft en anders kunnen ze niet alles meenemen naar Polen; ze weet niet hoe ze de was moet doen met koud water, de lakens worden vuil en er is geen gelegenheid…

Brief van Dien Levie aan haar ouders en familie vanuit kamp Westerbork

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via haar vader) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-14 Onderwerp: twee brieven ontvangen, een voor haarzelf en een voor haar moeder; zaak van vrijlating blijft hopeloos lang duren; blijven vertrouwen en hopen; het gaat verder goed met haar en ze is bruinverbrand; pakje van Jo (Johanna) ontving Lotte, per abuis was barak 85 als adres opgeschreven, de man van de post kent haar echter zo goed, dat hij het niet terugnam om retour te sturen; &nbsp;de dagen beginnen al korter te worden; aan het einde van het kamp kan je de heide zien die al een waas van lila gaat vertonen…

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via haar vader) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-14 Onderwerp: twee brieven ontvangen, een voor haarzelf en een voor haar moeder; zaak van vrijlating blijft hopeloos lang duren; blijven vertrouwen en hopen; het gaat verder goed met haar en ze is bruinverbrand; pakje van Jo (Johanna) ontving Lotte, per abuis was barak 85 als adres opgeschreven, de man van de post kent haar echter zo goed, dat hij het niet terugnam om retour te sturen; &nbsp;de dagen beginnen al korter te worden; aan het einde van het kamp kan je de heide zien die al een waas van lila gaat vertonen…

Reisverslag transport: 1942-11-30 uit Westerbork&nbsp; Briefjes werden in het geheim geschreven. Ze werden verstopt in een luchtrooster in een wagon. Bij terugkeer van de trein werden de verslagen uit de trein gehaald, waarna ze werden overgeschreven of overgetypt (o.a. door Bob Cahen). De kopieën (en originelen?) zijn daarna uit het kamp gesmokkeld.

Reisverslag transport: 1942-11-30 uit Westerbork&nbsp; Briefjes werden in het geheim geschreven. Ze werden verstopt in een luchtrooster in een wagon. Bij terugkeer van de trein werden de verslagen uit de trein gehaald, waarna ze werden overgeschreven of overgetypt (o.a. door Bob Cahen). De kopieën (en originelen?) zijn daarna uit het kamp gesmokkeld.

Het transport van Westerbork naar Auschwitz van 30 november 1942

Van: Levie, Dien Aan: aan familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 Onderwerp:&nbsp;verschillende zaken nodig (deze zijn aangekruist en waarschijnlijk toegestuurd); Dien en Jo eten van en bord; de thermosfles is gebroken; de stamppot was niet te eten; dankzij het brood uit het pakket hebben Dien en Jo goed kunnen eten; Jaap is naar het ziekenhuis, hij wacht nooit op het middageten dat hij helemaal niet lekker vindt; eenmaal kreeg Jo kindereten, andijvie met aardappelen. Dien deed er nog en klont boter bij; een bon voor een half pond boter en sperre voor ouders regelen via de Joodse Raad…

Van: Levie, Dien Aan: aan familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 Onderwerp:&nbsp;verschillende zaken nodig (deze zijn aangekruist en waarschijnlijk toegestuurd); Dien en Jo eten van en bord; de thermosfles is gebroken; de stamppot was niet te eten; dankzij het brood uit het pakket hebben Dien en Jo goed kunnen eten; Jaap is naar het ziekenhuis, hij wacht nooit op het middageten dat hij helemaal niet lekker vindt; eenmaal kreeg Jo kindereten, andijvie met aardappelen. Dien deed er nog en klont boter bij; een bon voor een half pond boter en sperre voor ouders regelen via de Joodse Raad…

Brief van Dien Levie aan familie vanuit kamp Westerbork

Industriebarakken kamp Westerbork

Batterijensloperij kamp Westerbork

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag (Mr. H.G. Kaufmann) Aan: de medewerkers van de Voorlichtingsbureaus Plaats: Den Haag Datum: 1942-11-15 Onderwerp: brief over instructies in verband met de registratie van de Joodse inwoners.

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag (Mr. H.G. Kaufmann) Aan: de medewerkers van de Voorlichtingsbureaus Plaats: Den Haag Datum: 1942-11-15 Onderwerp: brief over instructies in verband met de registratie van de Joodse inwoners.

Brief aan de Voorlichtingsbureaus van de Joodse Raad in Den Haag in verband met de registratie van Joodse inwoners

Van: Fuldauer, Henri Aan: Fuldauer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-26 Onderwerp: een vriend op dienstreis neemt deze brief mee; weinig geduld, wacht op brieven uit Luxemburg; al zes weken geen bericht meer ontvangen; blij met het pakje; heeft een broek nodig…

Van: Fuldauer, Henri Aan: Fuldauer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-26 Onderwerp: een vriend op dienstreis neemt deze brief mee; weinig geduld, wacht op brieven uit Luxemburg; al zes weken geen bericht meer ontvangen; blij met het pakje; heeft een broek nodig…

Brief van Henri Fuldauer aan zijn familie vanuit kamp Westerbork

'Settela'. 'Settela' tussen de wagondeuren. Anna Maria Steinbach (Settela was haar sintezza naam) met een hoofddoekje om staat in de goederenwagon no 16, net voordat de deuren worden gesloten. Opname uit de Westerbork-film Kamp Westerbork, 1944-05-19

'Settela'. 'Settela' tussen de wagondeuren. Anna Maria Steinbach (Settela was haar sintezza naam) met een hoofddoekje om staat in de goederenwagon no 16, net voordat de deuren worden gesloten. Opname uit de Westerbork-film Kamp Westerbork, 1944-05-19

Settela, een sintezza meisje kijkt tussen de wagondeuren

Foto/tekeningenboekje onder andere samengesteld door Leo Kok en waarschijnlijk door Werner Rudolf Breslauer gefotografeerd.&nbsp; Voor: Gassmann-Baumann, Inge Datum: 1944-08-25 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: verschillende portretfoto's van Inge. De tekeningen van Leo Kok laten verschillende aspecten uit het dagelijkse leven in het kamp te zien als: een kruier met een gamel, een kop van een varken (kampboerderij?); prikkeldraadomheining en wachttoren; afvalemmers voor een barak; een persoon op een fits, een wegwijzing en een veewagon; twee dames van de Fliegende Kolonne (FK) met pakketten; het ketelhuis; er is altijd hoop.&nbsp;

Foto/tekeningenboekje onder andere samengesteld door Leo Kok en waarschijnlijk door Werner Rudolf Breslauer gefotografeerd.&nbsp; Voor: Gassmann-Baumann, Inge Datum: 1944-08-25 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: verschillende portretfoto's van Inge. De tekeningen van Leo Kok laten verschillende aspecten uit het dagelijkse leven in het kamp te zien als: een kruier met een gamel, een kop van een varken (kampboerderij?); prikkeldraadomheining en wachttoren; afvalemmers voor een barak; een persoon op een fits, een wegwijzing en een veewagon; twee dames van de Fliegende Kolonne (FK) met pakketten; het ketelhuis; er is altijd hoop.&nbsp;

Foto album, foto's van Inge Gassmann-Baumann

Van: Vogel, Kurt Aan: Mr. Teulings, F. Plaats: Eindhoven Datum: 1942-07-01 Onderwerp: scheiding in de maatschappij van Jood en niet-Jood; als katholieken van Joodse afkomst dubbel te lijden; het dragen van een ster is voor hun nog hangende; alleen gemengd-gehuwden mogen nog bij niet-Joden langs komen; Kurt vraagt zich af of er iets voor hen gedaan kan worden; hij verwacht niet dat de Joodse Raad daar iets aan wil of kan doen…

Van: Vogel, Kurt Aan: Mr. Teulings, F. Plaats: Eindhoven Datum: 1942-07-01 Onderwerp: scheiding in de maatschappij van Jood en niet-Jood; als katholieken van Joodse afkomst dubbel te lijden; het dragen van een ster is voor hun nog hangende; alleen gemengd-gehuwden mogen nog bij niet-Joden langs komen; Kurt vraagt zich af of er iets voor hen gedaan kan worden; hij verwacht niet dat de Joodse Raad daar iets aan wil of kan doen…

Brief van Kurt Vogel aan Mr F. Teulings vanuit Eindhoven

Specifieke groepen kampbewoners

Politieke gevangenen kamp Westerbork

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve Ali en familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-20 Onderwerp: censuur; kinderen worden deze week vrijgelaten en komen naar huis; bekenden zijn doorgestuurd.

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve Ali en familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-20 Onderwerp: censuur; kinderen worden deze week vrijgelaten en komen naar huis; bekenden zijn doorgestuurd.

Brief van Morris Zomerplaag aan Ali vanuit kamp Westerbork

Deportatie vanuit kamp Westerbork

Samenstelling transportlijsten kamp Westerbork

Vrijstellingen van deportatie vanuit kamp Westerbork

Gemengd gehuwden vrijstelling kamp Westerbork

Barak 82

Van: De Fliegende Kolonne (FK) Datum: 1943-03-23 Onderwerp: namen van kampgevangenen werkzaam voor de FK. Op de lijst is een driedeling gemaakt: -personen met een Rode Z (stempel) (A.K., Alte Kampinsassen);&nbsp; -personen werkzaam voor de Zentralstelle (Bagageafdeling kamp Westerbork, z.g. Politiesperre); &nbsp; -personen zonder stempel.

Van: De Fliegende Kolonne (FK) Datum: 1943-03-23 Onderwerp: namen van kampgevangenen werkzaam voor de FK. Op de lijst is een driedeling gemaakt: -personen met een Rode Z (stempel) (A.K., Alte Kampinsassen);&nbsp; -personen werkzaam voor de Zentralstelle (Bagageafdeling kamp Westerbork, z.g. Politiesperre); &nbsp; -personen zonder stempel.

Namenlijst van de Fliegende Kolonne, de bagage afdeling

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-04-27 Onderwerp: de beste groeten van vader en moeder van Weezel en de groeten over brengen aan hun (dochter) Liesbeth. ‘Ze zijn nu dan hedenochtend met onze Oost-expresse vertrokken. Ze zijn kalm en dapper en blijkbaar ook in goede stemming gegaan'. De avond ervoor waren ze nog bij Werner op bezoek; Mathilda Spitz was tot nu toe nog in het ziekenhuis, verdacht van roodvonk. het bleek niet juist te zijn. ze zal uit het ziekenhuis worden ontslagen en ze is bang volgende week op transport te moeten gaan. Stella kan aan haar moeder doorgeven dat ze genoeg levensmiddelen heeft. ‘Mijn kampmoeder is in een bijzondere nare situatie. Zij moet hoogst waarschijnlijk op transport als gevolg van de arrestatie van haar man (Mahlers). Ze ligt nog in het ziekenhuis vanwege haar brandwond, anders was ze vandaag al weggegaan’.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-04-27 Onderwerp: de beste groeten van vader en moeder van Weezel en de groeten over brengen aan hun (dochter) Liesbeth. ‘Ze zijn nu dan hedenochtend met onze Oost-expresse vertrokken. Ze zijn kalm en dapper en blijkbaar ook in goede stemming gegaan'. De avond ervoor waren ze nog bij Werner op bezoek; Mathilda Spitz was tot nu toe nog in het ziekenhuis, verdacht van roodvonk. het bleek niet juist te zijn. ze zal uit het ziekenhuis worden ontslagen en ze is bang volgende week op transport te moeten gaan. Stella kan aan haar moeder doorgeven dat ze genoeg levensmiddelen heeft. ‘Mijn kampmoeder is in een bijzondere nare situatie. Zij moet hoogst waarschijnlijk op transport als gevolg van de arrestatie van haar man (Mahlers). Ze ligt nog in het ziekenhuis vanwege haar brandwond, anders was ze vandaag al weggegaan’.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-29 Onderwerp: Stella is directrice van een kindertehuis geworden; de communicatie met haar vindt Werner moeilijk; voorbereidingen vinden plaats voor het onderbrengen van 15.000 personen; over wanneer te gaan trouwen, praktische overwegingen, geen huwelijksfeest, huwelijkse voorwaarden; gelukwensen van Werners vrienden vanuit kamp Westerbork; over de hapjes tijdens het feestje in het kamp, mevrouw Mahler heeft haar best gedaan; dank voor het toegestuurde pakket; over de nieuwe barakken, over de huisjes, over de vrijgezellenbarakken, waarvan er nog maar twee zijn. De andere werden een onderdeel van het ziekenhuis, de polikliniek…; &nbsp;over prikkeldraadversperring en een met prikkeldraad omgeven vrouwenkamp en de doorgangsbarakken die niet toegankelijk zijn; wachttorens en de buitenbewaking door Nederlandse Waffen-SS; kampgracht van 5 meter breed en 2 meter diep; als je bijvoorbeeld bij de familie Mahler in de kamer wilt zitten van 2 bij 3 dan is het stampvol met soms 10- tot 14 personen; op de slaapzaal van Werner slapen 40 personen, ‘s avonds is er veel visite om kaart te spelen, te eten, muziek te maken of om ergens te zijn; voetbalwedstrijden en muziek; tussen twee grote barakken speelden op een bank, een accordeonist en een violist en een zanger; Joods-, Jazz- en zigeuner repertoire. Honderden mensen staan in de koele avond om de muzikanten heen, er wordt meegezongen, gefloten en geapplaudisseerd; over hygiënische maatregelen en quarantaine; de aftakking van het spoor naar het kamp zal spoedig klaar zijn; Werner zal voor Stella uitkijken naar Jacob Hijmans en Benjamin Blitz; Werner voltooide de brief op zijn werkplaats. Werner heeft Hijmans gevonden. Hij werkt bij het graven van een grote sloot en is ploegbaas geworden; Benjamin Blitz ligt in het ziekenhuis, waarschijnlijk zal hij aanstaande maandag op transport moeten, zodra zijn twee kinderen uit het ziekenhuis zijn ontslagen; Bets Bino is de 28ste op transport gesteld, met een brancard is zij naar het station van Hooghalen gebracht, twee brieven uit Birkenau van twee mannen die met het eerste transport zijn vetrokken. Ze hopen op een hereniging met hun gezin rond kerst. Het werk is te doen.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-29 Onderwerp: Stella is directrice van een kindertehuis geworden; de communicatie met haar vindt Werner moeilijk; voorbereidingen vinden plaats voor het onderbrengen van 15.000 personen; over wanneer te gaan trouwen, praktische overwegingen, geen huwelijksfeest, huwelijkse voorwaarden; gelukwensen van Werners vrienden vanuit kamp Westerbork; over de hapjes tijdens het feestje in het kamp, mevrouw Mahler heeft haar best gedaan; dank voor het toegestuurde pakket; over de nieuwe barakken, over de huisjes, over de vrijgezellenbarakken, waarvan er nog maar twee zijn. De andere werden een onderdeel van het ziekenhuis, de polikliniek…; &nbsp;over prikkeldraadversperring en een met prikkeldraad omgeven vrouwenkamp en de doorgangsbarakken die niet toegankelijk zijn; wachttorens en de buitenbewaking door Nederlandse Waffen-SS; kampgracht van 5 meter breed en 2 meter diep; als je bijvoorbeeld bij de familie Mahler in de kamer wilt zitten van 2 bij 3 dan is het stampvol met soms 10- tot 14 personen; op de slaapzaal van Werner slapen 40 personen, ‘s avonds is er veel visite om kaart te spelen, te eten, muziek te maken of om ergens te zijn; voetbalwedstrijden en muziek; tussen twee grote barakken speelden op een bank, een accordeonist en een violist en een zanger; Joods-, Jazz- en zigeuner repertoire. Honderden mensen staan in de koele avond om de muzikanten heen, er wordt meegezongen, gefloten en geapplaudisseerd; over hygiënische maatregelen en quarantaine; de aftakking van het spoor naar het kamp zal spoedig klaar zijn; Werner zal voor Stella uitkijken naar Jacob Hijmans en Benjamin Blitz; Werner voltooide de brief op zijn werkplaats. Werner heeft Hijmans gevonden. Hij werkt bij het graven van een grote sloot en is ploegbaas geworden; Benjamin Blitz ligt in het ziekenhuis, waarschijnlijk zal hij aanstaande maandag op transport moeten, zodra zijn twee kinderen uit het ziekenhuis zijn ontslagen; Bets Bino is de 28ste op transport gesteld, met een brancard is zij naar het station van Hooghalen gebracht, twee brieven uit Birkenau van twee mannen die met het eerste transport zijn vetrokken. Ze hopen op een hereniging met hun gezin rond kerst. Het werk is te doen.&nbsp;

Leo Meijer werd op 25 juli 1935 in Zwijndrecht geboren als enig kind van Herman Izaäk Meijer en Charlotte Rozeboom. Leo groeide op aan het Veerplein in Zwijndrecht, boven de apotheek van zijn vader. Toen Leo zes jaar geworden was, ging hij naar de openbare lagere school van het dorp. Niet voor lang, want begin 1942 mochten hij en de andere Joodse kinderen van de Duitse bezetter niet meer naar deze school. Er werd toen in Dordrecht een klasje gevormd voor de Joodse kinderen.&nbsp; In de herfst van 1942 is het gezin Meijer van huis gehaald en samen met 17 andere joden uit Zwijndrecht met de trein vervoerd naar het Centraal Station in Amsterdam. Vandaar moesten ze lopen naar de Hollandsche Schouwburg. Op 11 november 1942 wordt het gezin Meijer in kamp Westerbork geregistreerd. Vader Herman kon in het kamp aan de slag als apotheker, daarom is het gezin Meijer bijna twee jaar in kamp Westerbork gebleven. Op 4 september 1944 is Leo met zijn ouders op transport gesteld naar Theresienstadt. Leo en zijn moeder zijn op 4 oktober 1944 doorgevoerd naar Auschwitz, waar moeder en zoon na aankomst zijn vermoord. Vader Herman werd op 29 september 1944 doorgevoerd naar Auschwitz, waar hij werd geselecteerd om te werken en zo uiteindelijk wist te overleven.&nbsp; zie ook https://westerborkportretten.nl/westerborkportretten/leo-meijer

Verlof kamp Westerbork

Transport Transport. Een grote rij wagons.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943 Eén van de deuren van een wagon staat open; er zijn in de wagon geen mensen te zien.

Transport Transport. Een grote rij wagons.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943 Eén van de deuren van een wagon staat open; er zijn in de wagon geen mensen te zien.

Een lege deportatietrein in kamp Westerbork

Van: van Dijk, Salomon Aan: van Dijk, Arthur (oudste zoon) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: beide brieven ontvangen; sluit in 2,50 voor postzegels en tramgeld, ‘wees er zuinig mee…’; Salomon vraagt zijn zoon om zijn bokshandschoenen en -schoenen en over allerlei andere zaken; Arthur bevindt zich in Voorburg; over de verjaardag van zijn jongste dochter; over mannen die uit het straatbeeld verdwijnen door Arbeidsinzet en door vrouwen worden vervangen…

Van: van Dijk, Salomon Aan: van Dijk, Arthur (oudste zoon) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: beide brieven ontvangen; sluit in 2,50 voor postzegels en tramgeld, ‘wees er zuinig mee…’; Salomon vraagt zijn zoon om zijn bokshandschoenen en -schoenen en over allerlei andere zaken; Arthur bevindt zich in Voorburg; over de verjaardag van zijn jongste dochter; over mannen die uit het straatbeeld verdwijnen door Arbeidsinzet en door vrouwen worden vervangen…

Brief van Salomon van Dijk aan zijn zoon Arthur vanuit kamp Westerbork

Personen