In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Dit verhaal werd opgetekend door conservator Guido Abuys. Meer over de familie Enthoven is te vinden in het boek Kroniek van het geslacht Enthoven (Zutphen 1991).&nbsp;

Het is 23 mei 1945. Henriette Enthoven-van Lier schrijft vanuit Mont Pèlerin in Zwitserland een brief aan haar familie, waarin ze terugkijkt naar het transport van kamp Westerbork naar Theresienstadt en haar aankomst in dit getto.

"Ik werd met enige kennissen in een bananenwagen gestopt..."

Gerdien Verschoor was tussen 2019 en 2022 de directeur van Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Dit verhaal publiceerde zij op haar <a href="https://gerdienverschoor.wordpress.com/2019/02/07/het-treinbord/#more-3294">eigen website</a>.

Het moet ergens in de jaren negentig geweest zijn: het was na de Wende en ik werkte bij de Nederlandse Ambassade in Warschau. Alles in Polen veranderde. Als attaché voor pers- en culturele zaken richtte ik me niet alleen op pers en cultuur, maar ook op de historische en maatschappelijke onderwerpen die in die periode actueel waren. Vele musea en historische instituten maakten een transitie door: nu Polen het communisme van zich had afgeschud, konden vele verhalen eindelijk op een andere manier verteld worden.

Het treinbord

Dit verhaal, geschreven door conservator Guido Abuys, werd in 2018 als column gepubliceerd op de website van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork.&nbsp;

Een houten beeldje van een jongen van een jaar of twaalf, gekleed in een blouse, korte broek, hoge sokken en wandelschoenen. Op het voetstuk zijn de initialen E.B. ingekrast en is het jaar 1941 duidelijk zichtbaar. Het beeldje zou geschonken zijn aan Jacques Schol, directeur van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp;

Een jongen vereeuwigd in hout

In juni 2025 verscheen Sprekende stenen. Stolpersteine in Zwolle, een publicatie waarin de verhalen van Joodse inwoners van Zwolle worden belicht. Ook voor het gezin Caneel, dat voor hun deportatie aan de Vispoortenplas 10 woonde, zijn struikelstenen gelegd.&nbsp;

Carolina Caneel-Bamberg, haar man Salomon Caneel en hun zoontje Mozes “Max” Caneel werden begin oktober 1942 vanuit Zwolle naar kamp Westerbork gebracht. Het was in die dagen overvol in het kamp: door de ontruiming van de Joodse werkkampen en de razzia’s waarbij de familieleden van de Joodse dwangarbeiders werden opgehaald, kwamen er zo’n 12.000 personen naar het kamp. In een brief aan vriendin Janny Bosman schrijft Carolina over de chaotische situatie en de onwetendheid over hun verdere lot. Ook vraagt ze om een paar hoge schoenen of laarsjes in maat 26 voor zoontje Max en een stel dekens, want die zijn ze inmiddels kwijtgeraakt.&nbsp;

"Onze Max is een reuzelieve schat..."

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina vind je een overzicht van verhalen over kamp Westerbork. Zo kun je meer te weten komen over personen die in het kamp gevangen zaten of over objecten uit onze collecties. Ook bieden we themaverhalen aan en laten we zien welke locaties in Nederland, direct of indirect, een verbinding hebben met kamp Westerbork. 

Verhalen

Foto van Samuel de Groot

Disclaimer

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 16

Map waarin de tekening 16279-02 werd bewaard. Op de map staat: painting A. Holländer.

Map waarin de tekening 16279-02 werd bewaard. Op de map staat: painting A. Holländer.

Map waarin een tekening werd bewaard

Rapport betreffende een luidklok (met inscriptie Westerbork)&nbsp; Datum: 1970-11-04 Onderwerp: herkomst van de luidklok en nieuwe bestemming. De klok werd als laatst gebruikt in de kerkbarak 30 van het woonoord Schattenberg en oorspronkelijk in de synagoge van barak 9.

Rapport betreffende een luidklok (met inscriptie Westerbork)&nbsp; Datum: 1970-11-04 Onderwerp: herkomst van de luidklok en nieuwe bestemming. De klok werd als laatst gebruikt in de kerkbarak 30 van het woonoord Schattenberg en oorspronkelijk in de synagoge van barak 9.

Rapport over de luidklok van kamp Westerbork

Van: Departement van Bin. Zaken&nbsp; Aan: burgemeesters&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1940-11-01&nbsp; Onderwerp: Joden in de Nederlandse vereniging voor luchtbescherming (houding ten opzichte van hen).

Van: Departement van Bin. Zaken&nbsp; Aan: burgemeesters&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1940-11-01&nbsp; Onderwerp: Joden in de Nederlandse vereniging voor luchtbescherming (houding ten opzichte van hen).

Brief van het Departement van Binnenlandse Zaken aan de burgemeesters

Van: Wachtel, Alex Aan:&nbsp;Meine lieber Davids (David, Ernst en David-Heller, Frime) Plaats: Hooghalen Oost Datum: 1940-10-31 Onderwerp: Wachtel feliciteert het echtpaar David met de geboorte van hun dochter Ruth david op 28 oktober 1940.

Van: Wachtel, Alex Aan:&nbsp;Meine lieber Davids (David, Ernst en David-Heller, Frime) Plaats: Hooghalen Oost Datum: 1940-10-31 Onderwerp: Wachtel feliciteert het echtpaar David met de geboorte van hun dochter Ruth david op 28 oktober 1940.

Brief van Alex Wachtel aan Ernst en Frime David-Heller vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Sport kamp Westerbork

Schaken kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-13 Onderwerp: Werner is bij de burgemeester van de gemeente Westerbork langs geweest voor de nodige stappen om de volgende dag de ondertrouwacte te kunnen ondertekenen; over eventuele verhuizing naar kamp Westerbork na het sluiten van het huwelijk. Ze zal dan voor onbepaalde tijd in het kamp kunnen blijven, zolang Werner een vrijstelling heeft. Er bestaat ook een kans dat ze dan een eigen kamer krijgen, en voor Stella zal er zeker werk zijn; over Werners huwelijkscadeau.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-13 Onderwerp: Werner is bij de burgemeester van de gemeente Westerbork langs geweest voor de nodige stappen om de volgende dag de ondertrouwacte te kunnen ondertekenen; over eventuele verhuizing naar kamp Westerbork na het sluiten van het huwelijk. Ze zal dan voor onbepaalde tijd in het kamp kunnen blijven, zolang Werner een vrijstelling heeft. Er bestaat ook een kans dat ze dan een eigen kamer krijgen, en voor Stella zal er zeker werk zijn; over Werners huwelijkscadeau.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Specifieke groepen kampbewoners

Verzet kamp Westerbork

Groep van Dien

Groep Westerweel

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via B. Vos)) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-20 Onderwerp: morgen niet bij je!; bidt dat ze spoedig bij elkaar zullen zijn; een gesprek met de oude heer, uitspraak over de liefde, hij hoopt dat Lotte spoedig naar huis kan om zijn vrouw te kunnen bezoeken; kaarten graag nummeren; over haar zaak, over ontslag (hoop); had je nog iets aan de beschrijving van de man die het verhoor af nam; Lotte heeft nu een echte verpleegstersjurk aan en werkt nog op haar vaders afdeling; herinneringen….

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via B. Vos)) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-20 Onderwerp: morgen niet bij je!; bidt dat ze spoedig bij elkaar zullen zijn; een gesprek met de oude heer, uitspraak over de liefde, hij hoopt dat Lotte spoedig naar huis kan om zijn vrouw te kunnen bezoeken; kaarten graag nummeren; over haar zaak, over ontslag (hoop); had je nog iets aan de beschrijving van de man die het verhoor af nam; Lotte heeft nu een echte verpleegstersjurk aan en werkt nog op haar vaders afdeling; herinneringen….

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan (via B. Vos) aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Van: Knot, Wessel Jan Aan: wie het betreft Plaats: Zuidlaren Datum: onbekend Onderwerp: Wessel Jan Knot behoorde tot de groep van tien verzetsstrijders, die uiteindelijk op 20 september 1943 op het Witterveld bij Assen werden geëxecuteerd en dezelfde dag in het crematorium van kamp Westerbork werden verast. Zie ook het verzetsgraf en verzetsmonument.

Van: Knot, Wessel Jan Aan: wie het betreft Plaats: Zuidlaren Datum: onbekend Onderwerp: Wessel Jan Knot behoorde tot de groep van tien verzetsstrijders, die uiteindelijk op 20 september 1943 op het Witterveld bij Assen werden geëxecuteerd en dezelfde dag in het crematorium van kamp Westerbork werden verast. Zie ook het verzetsgraf en verzetsmonument.

Foto van Wessel Jan Knot

Sterfte kamp Westerbork

Zelfmoorden kamp Westerbork

Van: Feldman-Kan, Ruth (via haar vader Herman Kan)&nbsp; Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-27 Onderwerp: ze begint weer mens te worden naar de brieven van haar man; er zijn weer enkele gemengd-gehuwden naar Amsterdam vertrokken; dinsdag ging een Theresienstadt-transport, ook vaders buurman Pimentel, een buitengewoon mens ging mee; ‘nu kom ik op vaders kant te werken, was tot nu toe op de vrouwenkant van 81’; wist niet dat de schoenen voor moeder waren; nog niet bij Oberländer geweest;…

Van: Feldman-Kan, Ruth (via haar vader Herman Kan)&nbsp; Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-27 Onderwerp: ze begint weer mens te worden naar de brieven van haar man; er zijn weer enkele gemengd-gehuwden naar Amsterdam vertrokken; dinsdag ging een Theresienstadt-transport, ook vaders buurman Pimentel, een buitengewoon mens ging mee; ‘nu kom ik op vaders kant te werken, was tot nu toe op de vrouwenkant van 81’; wist niet dat de schoenen voor moeder waren; nog niet bij Oberländer geweest;…

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan aan haar echtgenoot T. Feldman vanuit kamp Westerbork

Van: Frankforter, Johanna Aan: Appie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942 Onderwerp: dagelijks leven in kamp, school in barak 35, soms met honger naar bed. Beschrijving van maaltijden en de situatie in de barak.&nbsp;

Van: Frankforter, Johanna Aan: Appie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942 Onderwerp: dagelijks leven in kamp, school in barak 35, soms met honger naar bed. Beschrijving van maaltijden en de situatie in de barak.&nbsp;

Brief aan Appie vanuit kamp Westerbork

Tekst. Tekst met illustratie uit 'Humor und Melodie'.'Als grossmama den walzer hopst...'. Betreft foto van het boek Humor und Melodie (Cabaret). Kamp Westerbork, 1943-09-27.

Tekst. Tekst met illustratie uit 'Humor und Melodie'.'Als grossmama den walzer hopst...'. Betreft foto van het boek Humor und Melodie (Cabaret). Kamp Westerbork, 1943-09-27.

Illustratie en tekst uit het revueboek Humor und Melodie

Van: Moeder Aan: Hamburg, Flora Plaats: Zutphen Datum: 1942-10-02 Onderwerp: transport naar Westerbork

Van: Moeder Aan: Hamburg, Flora Plaats: Zutphen Datum: 1942-10-02 Onderwerp: transport naar Westerbork

Briefkaart van moeder aan Flora Hamburg vanuit Zutphen

Van: Schoon, S.&nbsp; Aan: Nabestaanden van gefusilleerde verzetsstrijders&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-02-12&nbsp; Onderwerp: Uitnodiging voor samenkomst van nabestaanden van de in september 1943 gefusilleerde verzetsstrijders.

Van: Schoon, S.&nbsp; Aan: Nabestaanden van gefusilleerde verzetsstrijders&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-02-12&nbsp; Onderwerp: Uitnodiging voor samenkomst van nabestaanden van de in september 1943 gefusilleerde verzetsstrijders.

Brief met een uitnodiging voor een bijeenkomst van nabestaanden van 10 gefusilleerde verzetsstrijders

Briefkaart Van: Jong, de, H. Aan: Jong-Cohen, de, E. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-28 Onderwerp: Henk heeft een pakje gestuurd naar zijn vrouw. De inhoud moet ze delen met Mirjam en Hetty. Hij verwacht haar spoedig weer thuis.&nbsp;

Briefkaart Van: Jong, de, H. Aan: Jong-Cohen, de, E. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-28 Onderwerp: Henk heeft een pakje gestuurd naar zijn vrouw. De inhoud moet ze delen met Mirjam en Hetty. Hij verwacht haar spoedig weer thuis.&nbsp;

Briefkaart van H. de Jong aan E. de Jong-Cohen vanuit Amsterdam

Organisatie van de Endlösung

Gaskamers

Sonderkommando's

Manuscript geschreven door Fritz Tauber Zie voor deel 1 Do 639 Inv.nr. 7544 Onderwerp: einde baan in Nijmegen, onderduiken met hulp van een collega; op weg naar een onderduikplek; onderduiken bij een boer in Friesland; een slaapplek op een zolder; helpen in de huishouding en in de stal; gevaar voor ontdekking constant aanwezig; in juni 1944 moet het echtpaar Tauber wegens dreiging van verraad naar een ander adres. Er zal daarna nog een adres volgen tot de bevrijding.&nbsp;&nbsp;

Manuscript geschreven door Fritz Tauber Zie voor deel 1 Do 639 Inv.nr. 7544 Onderwerp: einde baan in Nijmegen, onderduiken met hulp van een collega; op weg naar een onderduikplek; onderduiken bij een boer in Friesland; een slaapplek op een zolder; helpen in de huishouding en in de stal; gevaar voor ontdekking constant aanwezig; in juni 1944 moet het echtpaar Tauber wegens dreiging van verraad naar een ander adres. Er zal daarna nog een adres volgen tot de bevrijding.&nbsp;&nbsp;

Manuscript van Fritz Tauber over onderduik in Friesland deel 2

Van: Reens, A. (in opdracht van) Aan: Rudi Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-02 Onderwerp: bedankje voor brieven, groeten. Ze is aan het werk, oud collega's goed aangetroffen.

Van: Reens, A. (in opdracht van) Aan: Rudi Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-02 Onderwerp: bedankje voor brieven, groeten. Ze is aan het werk, oud collega's goed aangetroffen.

Briefkaart van Annie Reens aan Rudi vanuit kamp Westerbork

1941

December 1941

Naziconcentratiekampen

Auschwitz III

Van: Houtvester&nbsp; Aan: Directie Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1951-09-27&nbsp; Onderwerp: crematorium te Westerbork, afbraak in eigen hand (Staatsbosbeheer) om het materiaal te gebruiken voor de verharding of onderhoud van de wegen; herplaatsing elektrische meter.

Van: Houtvester&nbsp; Aan: Directie Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1951-09-27&nbsp; Onderwerp: crematorium te Westerbork, afbraak in eigen hand (Staatsbosbeheer) om het materiaal te gebruiken voor de verharding of onderhoud van de wegen; herplaatsing elektrische meter.

Brief van houtvester Assen aan de directie van Staatsbosbeheer

Verjaardagstekening voor Ruth Langstadtmet de tekst: 'Unserer Rutchen'.&nbsp; Getekend door: Löwenhardt, W.&nbsp; Plaats: Kamp Westerbork Datum: 1943-10-01&nbsp; Binnen in: Deine 'PT' Kameraden von Saal 37 + namen.

Verjaardagstekening voor Ruth Langstadtmet de tekst: 'Unserer Rutchen'.&nbsp; Getekend door: Löwenhardt, W.&nbsp; Plaats: Kamp Westerbork Datum: 1943-10-01&nbsp; Binnen in: Deine 'PT' Kameraden von Saal 37 + namen.

Tekening voor Ruth Langstadt getekend door Werner Löwenhardt in kamp Westerbork

Perioden kamp Westerbork

Januari 1942 t/m juni 1942

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp&nbsp; Datum: 1942-08-20 Onderwerp: Werner schrijft in de machinekamer van de waterzuivering waar hij werkt; het leven in Westerbork en elders is een opeenhoping van drama's; voorbeelden hoe mensen hiermee omgaan; Werner moest buiten het kamp werken in een bos met uitzicht op heide en graanvelden. Hij genoot van dit kleine stukje natuur. De groep heeft naar paddenstoelen gezocht; Op verzoek van Stella is Werner op zoek gegaan naar Jack Brandon. Hij was helaas de dag voor dat de brief binnenkwam al vertrokken. Een andere kennis van Stella is niet gevonden. Het is moeilijk om tussen al die honderden iemand te vinden. Er vinden veel spoedhuwelijken in het kamp plaats.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp&nbsp; Datum: 1942-08-20 Onderwerp: Werner schrijft in de machinekamer van de waterzuivering waar hij werkt; het leven in Westerbork en elders is een opeenhoping van drama's; voorbeelden hoe mensen hiermee omgaan; Werner moest buiten het kamp werken in een bos met uitzicht op heide en graanvelden. Hij genoot van dit kleine stukje natuur. De groep heeft naar paddenstoelen gezocht; Op verzoek van Stella is Werner op zoek gegaan naar Jack Brandon. Hij was helaas de dag voor dat de brief binnenkwam al vertrokken. Een andere kennis van Stella is niet gevonden. Het is moeilijk om tussen al die honderden iemand te vinden. Er vinden veel spoedhuwelijken in het kamp plaats.

Van: Palache-Rosenberg, Liesje Aan: lieve….(familie) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-09 Onderwerp: eindelijk weer brieven gekregen; Lies kan niet wennen aan de leegte die is ontstaan; ze hoopt op en positief bericht van Siegfried. Ze is bang net als haar moeder en zus doorgestuurd te worden; ze hoorde dat Jules zijn As via de Joodse Raad naar Amsterdam gaat en te Diemen zal worden bijgezet; Lies geeft haar volle toestemming voor eventueel een andere locatie; onder andere mevrouw D. Blitz is in haar barak; de brief van Lies is min of meer een afscheidsbrief. Ze bedankt de familie….&nbsp;

Van: Palache-Rosenberg, Liesje Aan: lieve….(familie) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-09 Onderwerp: eindelijk weer brieven gekregen; Lies kan niet wennen aan de leegte die is ontstaan; ze hoopt op en positief bericht van Siegfried. Ze is bang net als haar moeder en zus doorgestuurd te worden; ze hoorde dat Jules zijn As via de Joodse Raad naar Amsterdam gaat en te Diemen zal worden bijgezet; Lies geeft haar volle toestemming voor eventueel een andere locatie; onder andere mevrouw D. Blitz is in haar barak; de brief van Lies is min of meer een afscheidsbrief. Ze bedankt de familie….&nbsp;

Brief van Lies aan haar familie vanuit kamp Westerbork

Roza (Ro) Bino werd geboren op 11 januari 1921 &nbsp;in Amsterdam. &nbsp;Zij was actief in de AJC, de ArbeidersJeugdCentrale. Daar leerde ze haar grote liefde Alexander (Lex) Pach kennen. Zij verloofden zich in oktober 1939. Bij die gelegenheid kwamen er ook weer prachtige cadeaus: 24 fruitmesjes van Gero, een zwart bonbonschaaltje, glazen onderzettertjes.&nbsp; Ro en Lex behoorden tot de eersten die werden opgeroepen voor deportatie. Ze trouwden daarom op de dag van de deportatie vanuit Amsterdam om bij elkaar te kunnen blijven , op 13 juli 1942. Lex en Ro gaan op 16 juli 1942 met het tweede transport vanuit Westerbork naar Auschwitz, waar ze beide in augustus 1942 bezwijken aan de ontberingen.

Brief Van: Asscher, A. Aan: Tollenaar, D.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-03 Onderwerp: Bram vraagt of zijn moeder voortaan de brieven voor Trees (die in Kamp Vught verblijft) wil doorsturen. Hij en Jeannot werken nu in het magazijn voor metalen. Vervelend werk, maar het geeft afleiding en ze zijn veel buiten omdat ze met lorries moeten rijden. De etenspositie is beroerd, dus ze moeten veel sparren en lenen. Bram heeft zojuist de aardappels uit de pan laten vallen. Hij heeft een dagje dienstvrij en gaat vanmiddag in het huisje van de baas werken (schoolwerk). Tot slot vraagt hij om een pond boter.&nbsp;

Brief Van: Asscher, A. Aan: Tollenaar, D.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-03 Onderwerp: Bram vraagt of zijn moeder voortaan de brieven voor Trees (die in Kamp Vught verblijft) wil doorsturen. Hij en Jeannot werken nu in het magazijn voor metalen. Vervelend werk, maar het geeft afleiding en ze zijn veel buiten omdat ze met lorries moeten rijden. De etenspositie is beroerd, dus ze moeten veel sparren en lenen. Bram heeft zojuist de aardappels uit de pan laten vallen. Hij heeft een dagje dienstvrij en gaat vanmiddag in het huisje van de baas werken (schoolwerk). Tot slot vraagt hij om een pond boter.&nbsp;

Brief van Bram Asscher aan D.L. Tollenaar vanuit kamp Westerbork

Van:&nbsp;Mutti&nbsp;(moeder van Frime) Aan:&nbsp;Ernst David en zijn vrouw Frime David Heller Plaats: Camp de Rivesaltes (Frankrijk) (Interneringskamp ten noorden van Perpignan) Datum: 1941-09-09 (Jom Kippoer) Onderwerp: De schrijfster vertelt over het kamp waar ze zich bevindt. Met de schrijverij is het streng gesteld en ze hoopt daarom dat de brief zal aankomen. Ze heeft de brief geschreven aan mensen die in Kamp Westerbork zitten. Ze schrijft namelijk dat ze een bekende mevrouw uit Wenen heeft ontmoet van wie de zoon (Friedmann) ook in Westerbork zit. Hij kan ervoor kan zorgen dat de brief wordt doorgestuurd. Verder vertelt de schrijfster over een moeder van een kennis die in een ziekenhuis in Perpignan is opgenomen. Ook meldt ze dat ze in het kamp kleding heeft kunnen aanschaffen en dat haar ook kledingstukken geschonken zijn. Het laatste pakket heeft ze echter niet ontvangen. De schrijfster is hele dagen werkzaam in het ziekenhuis. Hiervoor ontvangt ze een beetje geld en eten.&nbsp; Mutti zit in het kamp met haar dochter Fanny en haar zoon Heinrich.

Van:&nbsp;Mutti&nbsp;(moeder van Frime) Aan:&nbsp;Ernst David en zijn vrouw Frime David Heller Plaats: Camp de Rivesaltes (Frankrijk) (Interneringskamp ten noorden van Perpignan) Datum: 1941-09-09 (Jom Kippoer) Onderwerp: De schrijfster vertelt over het kamp waar ze zich bevindt. Met de schrijverij is het streng gesteld en ze hoopt daarom dat de brief zal aankomen. Ze heeft de brief geschreven aan mensen die in Kamp Westerbork zitten. Ze schrijft namelijk dat ze een bekende mevrouw uit Wenen heeft ontmoet van wie de zoon (Friedmann) ook in Westerbork zit. Hij kan ervoor kan zorgen dat de brief wordt doorgestuurd. Verder vertelt de schrijfster over een moeder van een kennis die in een ziekenhuis in Perpignan is opgenomen. Ook meldt ze dat ze in het kamp kleding heeft kunnen aanschaffen en dat haar ook kledingstukken geschonken zijn. Het laatste pakket heeft ze echter niet ontvangen. De schrijfster is hele dagen werkzaam in het ziekenhuis. Hiervoor ontvangt ze een beetje geld en eten.&nbsp; Mutti zit in het kamp met haar dochter Fanny en haar zoon Heinrich.

Brief aan Ernst David geschreven door zijn moeder vanuit een Interneringskamp in Frankrijk

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-02-08 Onderwerp: aankondiging van de komst van Lea Pach. Werner heeft haar opgezocht. Werner heeft haar een pakje gegeven dat bestemd was voor tante Voogje. Het pakje was van I. Pach; groeten van de familie Hes, de heer Hes vertrekt naar Vught, zijn vrouw zal in Westerbork blijven; diamantwerkers, kleermakers, bontwerkers en spoorwegarbeiders moeten zich gereed houden om naar Vught te vertrekken, de vrouwen en kinderen blijven in kamp Westerbork; bedankt voor het pakket, een deel is afgeleverd aan mevrouw Mahler voor in haar keuken; Werner heeft een stuk taart gekregen van Jacob Hijman. Hij is specialist prikkeldraadversperring geworden; strafmaatregelen in het kamp; represailles bij ontvluchtingen…&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-02-08 Onderwerp: aankondiging van de komst van Lea Pach. Werner heeft haar opgezocht. Werner heeft haar een pakje gegeven dat bestemd was voor tante Voogje. Het pakje was van I. Pach; groeten van de familie Hes, de heer Hes vertrekt naar Vught, zijn vrouw zal in Westerbork blijven; diamantwerkers, kleermakers, bontwerkers en spoorwegarbeiders moeten zich gereed houden om naar Vught te vertrekken, de vrouwen en kinderen blijven in kamp Westerbork; bedankt voor het pakket, een deel is afgeleverd aan mevrouw Mahler voor in haar keuken; Werner heeft een stuk taart gekregen van Jacob Hijman. Hij is specialist prikkeldraadversperring geworden; strafmaatregelen in het kamp; represailles bij ontvluchtingen…&nbsp;

Brief van de Joodse Raad, Bureau Rotterdam aan Jo Meyer

Personen