In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: de Vrijer, Dick Aan: Haagman, Clara (gericht aan zijn vrouw Miep via Clara) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-09 Onderwerp: vele brieven geschreven, de vraag is of alles in kamp Westerbork terecht komt; Dick heeft veel steun aan zijn dochter; het duurt allemaal zo lang; of de pakketten zijn ontvangen; heeft N. van Cleeff haar pakket ook ontvangen?

Van: de Vrijer, Dick Aan: Haagman, Clara (gericht aan zijn vrouw Miep via Clara) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-09 Onderwerp: vele brieven geschreven, de vraag is of alles in kamp Westerbork terecht komt; Dick heeft veel steun aan zijn dochter; het duurt allemaal zo lang; of de pakketten zijn ontvangen; heeft N. van Cleeff haar pakket ook ontvangen?

Brief van Dick de Vrijer aan Clara Haagman vanuit Rotterdam

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-16 Onderwerp: strovlechten; over wat voor stro geschikt is; inkoop; gebruik van afval; kosten; opbrengst en transport en ruimte voor de productie (halve barak).

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-16 Onderwerp: strovlechten; over wat voor stro geschikt is; inkoop; gebruik van afval; kosten; opbrengst en transport en ruimte voor de productie (halve barak).

Brief van G.K. Huisman aan J.G. Buijvoets over strovlechten

Enveloppe geadresseerd aan A. Philips

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Estella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-16 Onderwerp: de ontslagen gemengd-gehuwden zijn maandag vertrokken; dinsdag kregen de bewoners te horen dat de jaargangen vanaf 1902 voor een keuring moesten verschijnen met als resultaat dat 229 kampbewoners klaar moesten staan om de volgende dag te vertrekken, een deel van de anderen is teruggesteld voor werkzaamheden in het kamp, een of voor andere redenen, de rest is ouder. De hele nacht is doorgewerkt om de personen voor het transport van de volgende dag zo goed mogelijk op reis te laten gaan; de mensen waren bijna allen nerveus en overstuur; de volgende ochtend vroeg afscheid nemen, het eerste transport kwam binnen. Het was een optocht van nood en ellende, de mensen die gewoon opgekomen waren zagen er keurig uit in tegenstelling tot degene die uit de gevangenis kwamen of waren opgepakt, zonder bagage. De binnengekomen mensen (ongeveer 950) kregen eten en drinken, werden geregistreerd en gingen weer terug naar het station; vandaag (de 16de) zijn de mensen per auto binnengekomen vanaf het station; op woensdag de 15de een aankondiging van een keuring voor de jaargangen 1898-190, ongeveer 100 personen, waaronder binnengekomen Groningers van 10 juli. Op de 16de weer een groep uit Amsterdam, waaronder een broer van Stella en zijn vrouw. Werner heeft ze kunnen spreken. Ze waren zonder eten en drinken binnengekomen. Werner heeft ze nog boterhammen kunnen meegeven. Met de auto gingen ze samen terug naar de trein. De Grüne Polizei begeleide het transport. Ze waren terughoudend en fatsoenlijk. Werner denkt zelf ook niet lang meer in kamp Westerbork te kunnen verblijven.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Estella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-16 Onderwerp: de ontslagen gemengd-gehuwden zijn maandag vertrokken; dinsdag kregen de bewoners te horen dat de jaargangen vanaf 1902 voor een keuring moesten verschijnen met als resultaat dat 229 kampbewoners klaar moesten staan om de volgende dag te vertrekken, een deel van de anderen is teruggesteld voor werkzaamheden in het kamp, een of voor andere redenen, de rest is ouder. De hele nacht is doorgewerkt om de personen voor het transport van de volgende dag zo goed mogelijk op reis te laten gaan; de mensen waren bijna allen nerveus en overstuur; de volgende ochtend vroeg afscheid nemen, het eerste transport kwam binnen. Het was een optocht van nood en ellende, de mensen die gewoon opgekomen waren zagen er keurig uit in tegenstelling tot degene die uit de gevangenis kwamen of waren opgepakt, zonder bagage. De binnengekomen mensen (ongeveer 950) kregen eten en drinken, werden geregistreerd en gingen weer terug naar het station; vandaag (de 16de) zijn de mensen per auto binnengekomen vanaf het station; op woensdag de 15de een aankondiging van een keuring voor de jaargangen 1898-190, ongeveer 100 personen, waaronder binnengekomen Groningers van 10 juli. Op de 16de weer een groep uit Amsterdam, waaronder een broer van Stella en zijn vrouw. Werner heeft ze kunnen spreken. Ze waren zonder eten en drinken binnengekomen. Werner heeft ze nog boterhammen kunnen meegeven. Met de auto gingen ze samen terug naar de trein. De Grüne Polizei begeleide het transport. Ze waren terughoudend en fatsoenlijk. Werner denkt zelf ook niet lang meer in kamp Westerbork te kunnen verblijven.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Uittreksel uit het persoonsbewijs Van: Snoek, Hermine Afgegeven: 1944-03-16 Plaats: Westerbork, kamp

Uittreksel uit het persoonsbewijs Van: Snoek, Hermine Afgegeven: 1944-03-16 Plaats: Westerbork, kamp

Uittreksel uit het persoonsbewijs van Hermine Snoek

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 55

Ontspanning kamp Westerbork

Muziek kamp Westerbork

Optredens kamp Westerbork

Kinderkoor kamp Westerbork

Klassieke muziek kamp Westerbork

1943

Augustus 1943

Familiebarakken kamp Westerbork

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels van barak 50.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1964-10-01 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels van barak 50.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1964-10-01 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Plattegrond met riolering en gevels van barak 50.

Van: Khan-Holland van, Reina en Khan, Levie Aan: Knuppel, familie&nbsp; Datum: 1942-10-05 Plaats: Westerbork, kamp, barak 65 Onderwerp: het is een chaos. Het echtpaar is sinds aankomst niet meer uit de kleren geweest. Wat ze in Westerbork meemaken, vergeten ze hun hele leven niet meer. In de kelder van hun woning aan de Molenweg 247 ligt nog fruit en levensmiddelen. Graag toezenden naar kamp Westerbork.

Van: Khan-Holland van, Reina en Khan, Levie Aan: Knuppel, familie&nbsp; Datum: 1942-10-05 Plaats: Westerbork, kamp, barak 65 Onderwerp: het is een chaos. Het echtpaar is sinds aankomst niet meer uit de kleren geweest. Wat ze in Westerbork meemaken, vergeten ze hun hele leven niet meer. In de kelder van hun woning aan de Molenweg 247 ligt nog fruit en levensmiddelen. Graag toezenden naar kamp Westerbork.

Brief van Levie en Reina Kahn-van Holland aan de familie Knuppel vanuit kamp Westerbork

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01 Onderwerp: beschrijving situatie Klein gedeelte uit een brief, vervolg op brief inv. nr. 0001-74, de groeten aan Oma.

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01 Onderwerp: beschrijving situatie Klein gedeelte uit een brief, vervolg op brief inv. nr. 0001-74, de groeten aan Oma.

Brief van Betsy van Hoorn aan mej. Medema vanuit kamp Westerbork

Van: moe (Hendrica) Aan: kinderen en kleinkinderen Plaats: Westerbork, kamp, barak 85 (ziekenhuis), bed 49 Datum: 1943-04-24&nbsp; Onderwerp: ze zit op haar bed te schrijven; ze heeft bronchitis en buikloop; pa is uit het ziekenhuis ontslagen en ligt op barak 71, bed 20; dagelijks komt hij haar bezoeken, ook Dien, Jaap en Jo; haar eerste bezoek aan het bed van Dien (bij haar binnenkomst in kamp Westerbork) was erg aandoenlijk; &nbsp;graag nachtponnen, zakdoeken…; de zaak Doetinchem (vrijstelling); van alles nodig…

Van: moe (Hendrica) Aan: kinderen en kleinkinderen Plaats: Westerbork, kamp, barak 85 (ziekenhuis), bed 49 Datum: 1943-04-24&nbsp; Onderwerp: ze zit op haar bed te schrijven; ze heeft bronchitis en buikloop; pa is uit het ziekenhuis ontslagen en ligt op barak 71, bed 20; dagelijks komt hij haar bezoeken, ook Dien, Jaap en Jo; haar eerste bezoek aan het bed van Dien (bij haar binnenkomst in kamp Westerbork) was erg aandoenlijk; &nbsp;graag nachtponnen, zakdoeken…; de zaak Doetinchem (vrijstelling); van alles nodig…

Brief van moe aan lieve kindeen en kleinkinderen vanuit de ziekenbarak van kamp Westerbork

Van: Levie, Dien Aan: haar familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-25 Onderwerp:&nbsp;brieven en telegram ontvangen; Pa en Moe moeten van Den Haag naar Amsterdam, maar alles beter dan kamp Westerbork; Jo is dikwijls moe, slechte nachtrust, als het niet te lang duurt slaat hij zich er wel doorheen; over het voedsel in het kamp; liever meerdere kleine pakketjes per week, met inhoudsopgave erbij; ze hoopt te kunnen blijven, echter bij elk transport is de angst aanwezig, 2 keer in de week, maandag en vrijdag; ze leven in zeer onhygiënische toestand; ruzie met een Duitse Jood in het badhuis, ze wil namelijk na haar douchebeurt samen met Jo ook tijd voor zichzelf hebben (6 minuten warm water); graag wat schrijfpapier en enveloppen…

Van: Levie, Dien Aan: haar familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-25 Onderwerp:&nbsp;brieven en telegram ontvangen; Pa en Moe moeten van Den Haag naar Amsterdam, maar alles beter dan kamp Westerbork; Jo is dikwijls moe, slechte nachtrust, als het niet te lang duurt slaat hij zich er wel doorheen; over het voedsel in het kamp; liever meerdere kleine pakketjes per week, met inhoudsopgave erbij; ze hoopt te kunnen blijven, echter bij elk transport is de angst aanwezig, 2 keer in de week, maandag en vrijdag; ze leven in zeer onhygiënische toestand; ruzie met een Duitse Jood in het badhuis, ze wil namelijk na haar douchebeurt samen met Jo ook tijd voor zichzelf hebben (6 minuten warm water); graag wat schrijfpapier en enveloppen…

Brief van Dien Levie aan haar familie vanuit kamp Westerbork

Personen