In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Ontspanning kamp Westerbork

Kunst kamp Westerbork

Tekenen kamp Westerbork

Beeldhouwen kamp Westerbork

Schilderen kamp Westerbork

Voedselvoorziening kamp Westerbork

Organiseren voedsel door gevangenen

Post kamp Westerbork

Ontvangen post kamp Westerbork

Voedselpakketten kamp Westerbork

Van: Jacobi, Fia Geboren: 1924-09-21 Aan: Belterman, J. Datum: 1943-05-16 Plaats: Vught, Auffanglager Onderwerp: pakketjes en brieven ontvangen, vraag om een zomerjurk en blouse en een boek is ook welkom, de omgeving is mooi en de lucht zo gezond dat je er honger van krijgt. De schrijfster werkt op het atelier, moeder is niet bij haar in de barak…

Van: Jacobi, Fia Geboren: 1924-09-21 Aan: Belterman, J. Datum: 1943-05-16 Plaats: Vught, Auffanglager Onderwerp: pakketjes en brieven ontvangen, vraag om een zomerjurk en blouse en een boek is ook welkom, de omgeving is mooi en de lucht zo gezond dat je er honger van krijgt. De schrijfster werkt op het atelier, moeder is niet bij haar in de barak…

Brief van Fia Jacobi aan J. Belterman vanuit kamp Vught

Directeurswoning&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:100

Directeurswoning&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:100

Bouwtekening van de directeurswoning van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van:&nbsp;Loeb, Leo Aan: Beste menschen Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943-1944 Onderwerp: De schrijver ligt sinds enige dagen in het ziekenhuis met griep. Hij is blij enige dagen uit de barakomgeving weg te zijn en spreekt vele kennissen. &nbsp;

Van:&nbsp;Loeb, Leo Aan: Beste menschen Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943-1944 Onderwerp: De schrijver ligt sinds enige dagen in het ziekenhuis met griep. Hij is blij enige dagen uit de barakomgeving weg te zijn en spreekt vele kennissen. &nbsp;

Brief van L. Loeb aan beste mensen vanuit kamp Westerbork

Van: Knuppel, familie Aan: Kahn-Holland van, Reina Datum: 1942-10 Plaats: Zwolle Onderwerp: uitgewerkte bedragen, de totaalsom van goederen en het bedrag van de zes ‘onderpakken’.&nbsp;

Van: Knuppel, familie Aan: Kahn-Holland van, Reina Datum: 1942-10 Plaats: Zwolle Onderwerp: uitgewerkte bedragen, de totaalsom van goederen en het bedrag van de zes ‘onderpakken’.&nbsp;

Brief van de familie Knuppel aan Reina Kahn-van Holland vanuit Zwolle

Harry Koster kwam begin oktober 1942 met zijn vader Abraham Koste en stiefmoeder Keetje Koster-Cohen de Solla aan in kamp Westerbork. Hij staat met hen op de transportlijst van 16 oktober 1942 naar Auschwitz. Maar Harry bleef achter in Westerbork, omdat hij getrouwd was met een niet-joodse vrouw. Dat was ook de reden voor zijn vrijlating op &nbsp;4 december 1942. Toch werd Harry niet met rust gelaten. Want omdat hij dienstplichtig was aan het begin van de oorlog (soldaat bij de infanterie), werd hij op 12 juli 1943 als krijgsgevangene geïnterneerd in kamp Amersfoort. Van daaruit kwam hij terecht in het kamp Mühlberg (Stalag IV-b) , Vervolgens kwam hij in Brüx (het huidige Most in Tsjechië) terecht, als dwangarbeider in de fabriek van de Sudetenländische Treibstoff Werke (STW) AG in Brüx. Hij verbleef ook nog enige tijd in &nbsp;Stalag IV-c Wistriz, in het Lazaret (ziekenhuis) in Bilin (van 13 november tot 6 december 1944).&nbsp; Harry Koster werd in Tsjechië bevrijd en in mei 1945 naar Weert gerepatrieerd, waar hij verslag moest doen van zijn ervaringen.&nbsp; Meer informatie over krijgsgevangenen is te vinden op de site <a href="https://krijgsgevangen.nl/">https://krijgsgevangen.nl/</a> en <a href="https://www.nimh.nl/zelf-onderzoek-doen/online-naslag">https://www.nimh.nl/zelf-onderzoek-doen/online-naslag</a>

Van: Wallega J. of Wallega-Vieijra, M Datum: 1943-07 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: onderkant van een Ausweiskarte. Zie bovenkanten 16278-09 of 16278-14&nbsp;

Van: Wallega J. of Wallega-Vieijra, M Datum: 1943-07 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: onderkant van een Ausweiskarte. Zie bovenkanten 16278-09 of 16278-14&nbsp;

Ausweiskarte van J. Wallega of M. Wallega-Vieijra in kamp Westerbork

Zoon van de kunstschilder Theodor Baierl (1881-1935).&nbsp;

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transporten naar Theresienstadt

Plaatsen in kamp Westerbork

Ziekenhuisbarakken

Tandarts

Diëtiek

Orthopedische instrumentenmakerij

Pedicure

Apotheek

Medisch laboratorium

Polikiniek

Kinderafdeling

Van: Alice, Lotte en Eddy Aan: Henny Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-26 Onderwerp: omstandigheden; werken, Lotte werkt in het weeshuis, Eddy krijgt mogelijk een baan binnen zijn eigen veld (econoom).; sturen van pakketten; protestanten, moeilijke positie voor vrije protestanten.

Van: Alice, Lotte en Eddy Aan: Henny Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-26 Onderwerp: omstandigheden; werken, Lotte werkt in het weeshuis, Eddy krijgt mogelijk een baan binnen zijn eigen veld (econoom).; sturen van pakketten; protestanten, moeilijke positie voor vrije protestanten.

Brief van Alice, Lotte en Eddy aan Henny vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Settela Steinbach in de deuropening van een wagon.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Settela Steinbach in de deuropening van een wagon.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Specifieke groepen kampbewoners

Verstandelijk beperkte gevangenen kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen werkzaam in het naaiatelier.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen werkzaam in het naaiatelier.

Tekst.&nbsp; Tekst en illustratie uit 'Humor und Melodie'. 'Der Ehrlich reisst hier seine witze, und gibt dem Feiner eine spritze'.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-09-27.

Tekst.&nbsp; Tekst en illustratie uit 'Humor und Melodie'. 'Der Ehrlich reisst hier seine witze, und gibt dem Feiner eine spritze'.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-09-27.

Illustratie en tekst uit het revueboek Humor und Melodie

Collage.&nbsp; Collage uit een fotocompositie/tekeningen.&nbsp; Kamp Westerbork, 1944-04-11.&nbsp; Betreft een fotocompositie/karikatuur van het huwelijk van Dienstleider Dr. Hans Ottenstein en Hildegard Ottenstein-Sachs.&nbsp; Afgebeeld medewerkers van de Antragstelle en de Registrator die het echtpaar toezingen en de slip van de bruid dragen.&nbsp; Het geheel is gemaakt door Breslauer, Jordan (fotografie) en Kok (tekeningen).

Collage.&nbsp; Collage uit een fotocompositie/tekeningen.&nbsp; Kamp Westerbork, 1944-04-11.&nbsp; Betreft een fotocompositie/karikatuur van het huwelijk van Dienstleider Dr. Hans Ottenstein en Hildegard Ottenstein-Sachs.&nbsp; Afgebeeld medewerkers van de Antragstelle en de Registrator die het echtpaar toezingen en de slip van de bruid dragen.&nbsp; Het geheel is gemaakt door Breslauer, Jordan (fotografie) en Kok (tekeningen).

Karikatuur van het huwelijk van dienstleider Hans Ottenstein en Hildegard Ottenstein-Sachs

Van: Leo Meijer Plaats: Westerbork Datum: 1944 Zelfgemaakt kartonnen zeshoekje, kleuren blauw en rood. Achterop geschreven: 'Souvenir Leo Meijer, Westerbork, 1944'.

Van: Leo Meijer Plaats: Westerbork Datum: 1944 Zelfgemaakt kartonnen zeshoekje, kleuren blauw en rood. Achterop geschreven: 'Souvenir Leo Meijer, Westerbork, 1944'.

Zelfgemaakt kartonnen zeshoekje van Leo Meijer

Van: Cohen-Bollegraff,&nbsp;Roza Leonora Aan: Saam Plaats: Groningen Datum: 1945-06-27 Onderwerp: Na Bergen-Belsen zijn ze alle drie gezond en wel in Groningen aangekomen. Zij had al gehoord dat Saam en zijn gezin het goed maakten ("Barnevelders" zijn dat hoorden zij in Bergen-Belsen nooit in Auschwitz geweest"). Zij vraagt wanneer de familie en Jules en Lena in het land zijn. Ze hebben nog geen huis en wonen bij vrienden. Ruth is al een grote meid geworden en gaat &nbsp;naar de grote school. In Brussel hoorde ze dat Saam met Claartje Meijers in Amsterdam was. Sally kreeg kort voor de bevrijding vlektyfus, maar het gaat nu goed met hem. Ze hebben bijna een jaar in Bergen-Belsen gezeten, maar ze hebben ook gegeten bij de Russen, waardoor ze er niet zo mager uitzien. Vader en moeder zijn in februari en april 1945 van uitputting gestorven. Of Saam weet waar Elie en Bep, Lena en de kinderen zijn..

Van: Cohen-Bollegraff,&nbsp;Roza Leonora Aan: Saam Plaats: Groningen Datum: 1945-06-27 Onderwerp: Na Bergen-Belsen zijn ze alle drie gezond en wel in Groningen aangekomen. Zij had al gehoord dat Saam en zijn gezin het goed maakten ("Barnevelders" zijn dat hoorden zij in Bergen-Belsen nooit in Auschwitz geweest"). Zij vraagt wanneer de familie en Jules en Lena in het land zijn. Ze hebben nog geen huis en wonen bij vrienden. Ruth is al een grote meid geworden en gaat &nbsp;naar de grote school. In Brussel hoorde ze dat Saam met Claartje Meijers in Amsterdam was. Sally kreeg kort voor de bevrijding vlektyfus, maar het gaat nu goed met hem. Ze hebben bijna een jaar in Bergen-Belsen gezeten, maar ze hebben ook gegeten bij de Russen, waardoor ze er niet zo mager uitzien. Vader en moeder zijn in februari en april 1945 van uitputting gestorven. Of Saam weet waar Elie en Bep, Lena en de kinderen zijn..

Briefkaart

Lagersonderbefehl Datum: 1943-08-04 Stroomverbruik

Lagersonderbefehl Datum: 1943-08-04 Stroomverbruik

Lagersonderbefehl

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-11-06 Onderwerp: Jacob Hijman heeft Werner bezocht. Jacob had een oproep gekregen, maar wist toch in kamp Westerbork te blijven. Hij is er heel handig in. Afgelopen maandag (2-11) moesten 300 gesperde personen op transport, voor hen een grote teleurstelling; er gaan weer allerlei geruchten over toename van de kampbevolking tot verhuizen naar een ander kamp. De Duitse kampcommandant heeft een lijst laten opstellen. Vandaag op 6 november kwam de trein voor het eerst het kamp binnen om mensen mee te nemen. Het is een raar gezicht, een lange trein midden in het kamp; in de smederij wordt een werkplaats met twee vuren gemetseld; toekomst Stella en Werner.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-11-06 Onderwerp: Jacob Hijman heeft Werner bezocht. Jacob had een oproep gekregen, maar wist toch in kamp Westerbork te blijven. Hij is er heel handig in. Afgelopen maandag (2-11) moesten 300 gesperde personen op transport, voor hen een grote teleurstelling; er gaan weer allerlei geruchten over toename van de kampbevolking tot verhuizen naar een ander kamp. De Duitse kampcommandant heeft een lijst laten opstellen. Vandaag op 6 november kwam de trein voor het eerst het kamp binnen om mensen mee te nemen. Het is een raar gezicht, een lange trein midden in het kamp; in de smederij wordt een werkplaats met twee vuren gemetseld; toekomst Stella en Werner.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Stad, P.M.&nbsp; Betreft toestemming voor het reizen van Westerbork naar Rotterdam.&nbsp; Datum: 1945-06-18

Van: Stad, P.M.&nbsp; Betreft toestemming voor het reizen van Westerbork naar Rotterdam.&nbsp; Datum: 1945-06-18

Verklaring voor Philip Stad om kamp Westerbork definitief te mogen verlaten

Van: Vries, de, Hennie Aan: Rietje Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-14 Onderwerp: uit de trein gegooide briefkaart; transporten; familie; Fliegende Kolonne; transport naar Westerbork

Van: Vries, de, Hennie Aan: Rietje Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-14 Onderwerp: uit de trein gegooide briefkaart; transporten; familie; Fliegende Kolonne; transport naar Westerbork

Brief

Van: Sleutelberg, Meijer Aan: van Dam-Sleutelberg Golina Plaats: Farmsum Datum: 1942 Onderwerp: over de gezondheid van vader die bijna 83 jaar oud wordt; &nbsp;11 personen uit Appingedam die zijn doorgestuurd; hoop dat het snel voorbij is anders blijft er niemand over; het gaat immers nog steeds door met weghalen; grote groep uit Groningen en omstreken…

Van: Sleutelberg, Meijer Aan: van Dam-Sleutelberg Golina Plaats: Farmsum Datum: 1942 Onderwerp: over de gezondheid van vader die bijna 83 jaar oud wordt; &nbsp;11 personen uit Appingedam die zijn doorgestuurd; hoop dat het snel voorbij is anders blijft er niemand over; het gaat immers nog steeds door met weghalen; grote groep uit Groningen en omstreken…

Brief van Meijer Sleutelberg aan zijn zus Golina en haar gezin

Van: Bertie (dochter van Asser Visser) Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-09 Onderwerp: Omstandigheden thuis. Sterkte gewenst met verblijf in kamp Westerbork. Blz.: 2

Van: Bertie (dochter van Asser Visser) Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-09 Onderwerp: Omstandigheden thuis. Sterkte gewenst met verblijf in kamp Westerbork. Blz.: 2

Brief van Bertie Visser aan A. Visser vanuit Amsterdam

Briefkaart Van: Jong, de, Henk Aan: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-17 Onderwerp: Henk staat er alleen voor nu Stella in Westerbork zit. Hij heeft haar een pakje opgestuurd.&nbsp;

Briefkaart Van: Jong, de, Henk Aan: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-17 Onderwerp: Henk staat er alleen voor nu Stella in Westerbork zit. Hij heeft haar een pakje opgestuurd.&nbsp;

Briefkaart H. de Jong aan E. de Jong-Cohen vanuit Amsterdam

Van: Eaton, Joe Aan: Familie Datum: 1945 Onderwerp: Josef Magnus en zijn gezin zijn oké. Zend a.u.b. pakketjes met voedsel. Ik zal kijken hoe ze daar te krijgen. Ze hebben voor het laatst van mijn moeder gehoord toen zij in juli 1943 werd doorgezonden naar Polen.

Van: Eaton, Joe Aan: Familie Datum: 1945 Onderwerp: Josef Magnus en zijn gezin zijn oké. Zend a.u.b. pakketjes met voedsel. Ik zal kijken hoe ze daar te krijgen. Ze hebben voor het laatst van mijn moeder gehoord toen zij in juli 1943 werd doorgezonden naar Polen.

Brief van Joseph Eaton aan familie

Oproep om op de registratie te verschijnen bij Hernn Askanas&nbsp; Van: Slager, Jochem&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-18

Oproep om op de registratie te verschijnen bij Hernn Askanas&nbsp; Van: Slager, Jochem&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-18

Oproep voor Jochem Slager zich te melden bij de registratieafdeling van kamp Westerbork

Van: Blom, Nathan en Walg, Lea Datum: 1943-01-23 Plaats: Westerbork, gemeente

Van: Blom, Nathan en Walg, Lea Datum: 1943-01-23 Plaats: Westerbork, gemeente

Huwelijksboekje van Nathan Blom en Lea Walg

Van: Ziegler, E.&nbsp; Datum: 1946-07-28 verslag over de totstandkoming van de Gruppe Buhne (1943-1944) in kamp Westerbork, de cabaretvoorstellingen en het einde van de groep in september 1944.

Van: Ziegler, E.&nbsp; Datum: 1946-07-28 verslag over de totstandkoming van de Gruppe Buhne (1943-1944) in kamp Westerbork, de cabaretvoorstellingen en het einde van de groep in september 1944.

Verslag van Erich Ziegler over de Gruppe Bühne

Van: Aussen, Hertha Aan: Netty Plaats: Wijhe Datum: 1941-09-23 Onderwerp: belevenissen

Van: Aussen, Hertha Aan: Netty Plaats: Wijhe Datum: 1941-09-23 Onderwerp: belevenissen

Brief van Herta Aussen aan Netty vanuit Wijhe

Van: Visser, E. Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-07 Onderwerp: Transport naar Westerbork

Van: Visser, E. Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-07 Onderwerp: Transport naar Westerbork

Briefkaart van Jaap Levie aan J. de Leve vanuit kamp Westerbork

Personen