In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

Van: Blits-Lam, Sonja Aan: Veer, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1943 Onderwerp: Sonja moet alles zonder bonnen kopen. Ze heeft behoefte aan bonnen, zodat ze haar ouders in kamp Westerbork eten kan toesturen.

Van: Blits-Lam, Sonja Aan: Veer, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1943 Onderwerp: Sonja moet alles zonder bonnen kopen. Ze heeft behoefte aan bonnen, zodat ze haar ouders in kamp Westerbork eten kan toesturen.

Brief van Sonja Blits-Lam aan de familie Veer vanuit Amsterdam

Onderwerp: inhoud Westerborkfilm, opzet, scenario en hoofdrolspelers (cabaret Bunter Abend).&nbsp; Datum: 1944-03 tot met 1944-05

Onderwerp: inhoud Westerborkfilm, opzet, scenario en hoofdrolspelers (cabaret Bunter Abend).&nbsp; Datum: 1944-03 tot met 1944-05

Document met de beschrijving van de inhoud van de Westerborkfilm en hoofdrolspelers

Kampgeld 50 cent Plaats: Westerbork, kamp Serienummer: CC No. 0491

Kampgeld 50 cent Plaats: Westerbork, kamp Serienummer: CC No. 0491

Kampgeld Lager Westerbork 50 cent

Crematorium in het Kamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1945-1948.&nbsp; De verbrandingsoven van het crematorium.

Crematorium in het Kamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1945-1948.&nbsp; De verbrandingsoven van het crematorium.

De verbrandingsoven van het crematorium in kamp Westerbork

Van: Heikens, Hoofd Inwendige Dienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringkskamp Datum: 1947-01-29 Onderwerp: zending peulvruchten uit Delft.

Van: Heikens, Hoofd Inwendige Dienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringkskamp Datum: 1947-01-29 Onderwerp: zending peulvruchten uit Delft.

Brief van de heer Heikens aan J.G. Buijvoets over zending van peulvruchten uit Delft

Gebeurtenissen en groepen buiten kamp Westerbork

Sinti en Roma

Reisverbod voor Sinti en Roma

Van: het Zweedse Consulaat Aan: van Cleef, Rozette Plaats: Praag Datum: 1945-05-31 Onderwerp: registratie en repatriëring.

Van: het Zweedse Consulaat Aan: van Cleef, Rozette Plaats: Praag Datum: 1945-05-31 Onderwerp: registratie en repatriëring.

Registratiekaart van Rozette van Cleef opgemaakt in Praag na haar bevrijding in Libauzau

Van: Platvoet, Rachel&nbsp; Aan: Koning, de, B.&nbsp; Plaats: 's-Hertogenbosch, concentratiekamp&nbsp; Datum: 1943-08-11&nbsp; Onderwerp: bevestiging ontvangst van goederen, vragen over familie en behoefte aan het ontvangen van een brief.

Van: Platvoet, Rachel&nbsp; Aan: Koning, de, B.&nbsp; Plaats: 's-Hertogenbosch, concentratiekamp&nbsp; Datum: 1943-08-11&nbsp; Onderwerp: bevestiging ontvangst van goederen, vragen over familie en behoefte aan het ontvangen van een brief.

Brief Rachel Platvoet aan B. de Koning vanuit kamp Vught

Van: Annie Aan: Rudie Plaats: Trein Datum: 1943-09-07 Onderwerp: Beschrijving situatie en omstandigheden in de trein. Annie is met haar ouders op weg naar een nieuwe 'woonplaats''. Ze zitten met 32 personen in een wagon. Erich (Zielke) kon niets meer doen voor hun. Ze vraag of Rudi een pakketje wil opsturen naar Jaap Spitz uit barak 69 met wie ze de laatste zomerdagen veel gewandeld heeft op de heide buiten het kamp.

Van: Annie Aan: Rudie Plaats: Trein Datum: 1943-09-07 Onderwerp: Beschrijving situatie en omstandigheden in de trein. Annie is met haar ouders op weg naar een nieuwe 'woonplaats''. Ze zitten met 32 personen in een wagon. Erich (Zielke) kon niets meer doen voor hun. Ze vraag of Rudi een pakketje wil opsturen naar Jaap Spitz uit barak 69 met wie ze de laatste zomerdagen veel gewandeld heeft op de heide buiten het kamp.

Briefkaart van Annie aan Rudie vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: kampgevangenen begeven zich naar de trein in verband met een uitgaand transport; leden van de Fliegende Kolonne, leden van de Joodse ordedienst; op de achtergrond de barakken 44 en 45.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: kampgevangenen begeven zich naar de trein in verband met een uitgaand transport; leden van de Fliegende Kolonne, leden van de Joodse ordedienst; op de achtergrond de barakken 44 en 45.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Gassmann, Heinrich Datum: 1942-07 Onderwerp: Handgepäck, lijst met kleding en gebruiksvoorwerpen. Heinrich werd op het laatste moment uit het eerste transport van 15 juli 1942 gehaald. Zonder bagage keerde hij terug naar het kamp. De lijst is een opsomming van wat in zijn koffer is achtergebleven, met een inschatting van de waarde.

Van: Gassmann, Heinrich Datum: 1942-07 Onderwerp: Handgepäck, lijst met kleding en gebruiksvoorwerpen. Heinrich werd op het laatste moment uit het eerste transport van 15 juli 1942 gehaald. Zonder bagage keerde hij terug naar het kamp. De lijst is een opsomming van wat in zijn koffer is achtergebleven, met een inschatting van de waarde.

Lijst van bagage van Heinrich Gassmann dat met het eerste transport meeging

Situatie Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:2000&nbsp; Datum: 1955 Met diverse aantekeningen. Onder andere de keukenbarakken en het woonverblijf van de kleuterleidsters (barak 210) zijn ingetekend.

Situatie Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:2000&nbsp; Datum: 1955 Met diverse aantekeningen. Onder andere de keukenbarakken en het woonverblijf van de kleuterleidsters (barak 210) zijn ingetekend.

Plattegrond van het woonoord Schattenberg van rond 1955

Im Jahre 1943 in Westerbork geboren Van: Abt. Bev. B. St. Aan: Büro Dr. Wachtel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-08 Onderwerp: geboorte van een tiental kinderen.

Im Jahre 1943 in Westerbork geboren Van: Abt. Bev. B. St. Aan: Büro Dr. Wachtel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-08 Onderwerp: geboorte van een tiental kinderen.

Bericht aan het Bureau Dr. Wachtel over de geboorte van een tiental kinderen in kamp Westerbork

Van: Urbach, Frans Aan: K. Meij. Plaats: Nunspeet, De Bruine Enk, Joods werkkamp Datum: 1942-09-09 Onderwerp: brief ontvangen, blij ermee; ‘het is hier goed met ons’; het werk valt mee, al is het niet wat de schrijver gewend is te doen, het went gauw; het is steeds goed weer; allemaal zijn ze verbrand; ze werken met ontbloot bovenlichaam; schrijf een terug…&nbsp;

Van: Urbach, Frans Aan: K. Meij. Plaats: Nunspeet, De Bruine Enk, Joods werkkamp Datum: 1942-09-09 Onderwerp: brief ontvangen, blij ermee; ‘het is hier goed met ons’; het werk valt mee, al is het niet wat de schrijver gewend is te doen, het went gauw; het is steeds goed weer; allemaal zijn ze verbrand; ze werken met ontbloot bovenlichaam; schrijf een terug…&nbsp;

Briefkaart van Frans Urbach aan Meij. K. vanuit het Joodse werkkamp de Bruine Enk

Brief van de Abteilung Feuerwehr en Luftschutz in Theresienstadt Aanbeveling voor verrichtte werkzaamheden door S. Tabaksblatt.

Brief van de Abteilung Feuerwehr en Luftschutz in Theresienstadt Aanbeveling voor verrichtte werkzaamheden door S. Tabaksblatt.

Aanbeveling voor S. Tabaksblatt over verrichtte werkzaamheden in Theresienstadt

Lijst met namen van bewoners uit barak 3 van het Centraal Vluchtelingenkamp rond het huwelijk van A. Schallamach. Tevens de groepen waarin zij werkzaam zijn. Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1941-06-27

Lijst met namen van bewoners uit barak 3 van het Centraal Vluchtelingenkamp rond het huwelijk van A. Schallamach. Tevens de groepen waarin zij werkzaam zijn. Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1941-06-27

Huwelijk van A. Schallamach in barak 3 met een lijst van namen van medebewoners

Overzicht van toewijzing rantsoenen Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945

Overzicht van toewijzing rantsoenen Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945

Overzicht van toewijzing voedselrantsoenen in Interneringskamp Westerbork

Bewegingsvrijheid voor Joden beperkt

Amsterdam ‘Judenrein’ verklaard

Van: de Joodse Raad Aan: Polak-Schoenbeck Plaats: Amsterdam Datum: 1941-04-09 Onderwerp: Bewijs van aanmelding van Joodse bloede zijnde.

Van: de Joodse Raad Aan: Polak-Schoenbeck Plaats: Amsterdam Datum: 1941-04-09 Onderwerp: Bewijs van aanmelding van Joodse bloede zijnde.

Bewijs van aanmelding van Joodse bloed zijnde voor Inge Polak-Schoenbeck

Het doen van tijdelijke voorzieningen aan barak 25 Schattenberg Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1957-03-14&nbsp; Opmerking: bestaande toestand: ambachtsschool nieuwe toestand: 3 leslokalen voor L.O.

Het doen van tijdelijke voorzieningen aan barak 25 Schattenberg Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1957-03-14&nbsp; Opmerking: bestaande toestand: ambachtsschool nieuwe toestand: 3 leslokalen voor L.O.

Plattegrond over aanpassingen in barak 25 voor lesdoeleinden in het woonoord Schattenberg

Plaats: Westerbork, kamp Voor pakketzending naar kamp Westerbork. Voorzien van handtekening (stempel) van kampcommandant Gemmeker.

Plaats: Westerbork, kamp Voor pakketzending naar kamp Westerbork. Voorzien van handtekening (stempel) van kampcommandant Gemmeker.

Pakketzegel

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-04-27 Onderwerp: de beste groeten van vader en moeder van Weezel en de groeten over brengen aan hun (dochter) Liesbeth. ‘Ze zijn nu dan hedenochtend met onze Oost-expresse vertrokken. Ze zijn kalm en dapper en blijkbaar ook in goede stemming gegaan'. De avond ervoor waren ze nog bij Werner op bezoek; Mathilda Spitz was tot nu toe nog in het ziekenhuis, verdacht van roodvonk. het bleek niet juist te zijn. ze zal uit het ziekenhuis worden ontslagen en ze is bang volgende week op transport te moeten gaan. Stella kan aan haar moeder doorgeven dat ze genoeg levensmiddelen heeft. ‘Mijn kampmoeder is in een bijzondere nare situatie. Zij moet hoogst waarschijnlijk op transport als gevolg van de arrestatie van haar man (Mahlers). Ze ligt nog in het ziekenhuis vanwege haar brandwond, anders was ze vandaag al weggegaan’.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-04-27 Onderwerp: de beste groeten van vader en moeder van Weezel en de groeten over brengen aan hun (dochter) Liesbeth. ‘Ze zijn nu dan hedenochtend met onze Oost-expresse vertrokken. Ze zijn kalm en dapper en blijkbaar ook in goede stemming gegaan'. De avond ervoor waren ze nog bij Werner op bezoek; Mathilda Spitz was tot nu toe nog in het ziekenhuis, verdacht van roodvonk. het bleek niet juist te zijn. ze zal uit het ziekenhuis worden ontslagen en ze is bang volgende week op transport te moeten gaan. Stella kan aan haar moeder doorgeven dat ze genoeg levensmiddelen heeft. ‘Mijn kampmoeder is in een bijzondere nare situatie. Zij moet hoogst waarschijnlijk op transport als gevolg van de arrestatie van haar man (Mahlers). Ze ligt nog in het ziekenhuis vanwege haar brandwond, anders was ze vandaag al weggegaan’.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Meyers-Miers, Hans Alfred&nbsp; Aan: Meyers-Miers, heer&nbsp; Plaats: Mauthausen&nbsp; Datum: 1941-08-31&nbsp; Onderwerp: familiegroeten en nog geen brief ontvangen.

Van: Meyers-Miers, Hans Alfred&nbsp; Aan: Meyers-Miers, heer&nbsp; Plaats: Mauthausen&nbsp; Datum: 1941-08-31&nbsp; Onderwerp: familiegroeten en nog geen brief ontvangen.

Brief van Hans Alfred Meyers-Miers aan zijn vader (ouders) vanuit Mauthausen

Van: het Bureau Oorlogspleegkinderen Aan: Levit, Mozes&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1945-10-17 Onderwerp: bericht gekregen over het adres van mevrouw Sluyters-Dresden. Mocht Mozes het voogdij over Sonja op zich willen nemen, dan dient hij een verzoek in te dienen bij de Commissie Oorlogspleegkinderen te Amsterdam.

Van: het Bureau Oorlogspleegkinderen Aan: Levit, Mozes&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1945-10-17 Onderwerp: bericht gekregen over het adres van mevrouw Sluyters-Dresden. Mocht Mozes het voogdij over Sonja op zich willen nemen, dan dient hij een verzoek in te dienen bij de Commissie Oorlogspleegkinderen te Amsterdam.

Brief van het Bureau Oorlogspleegkinderen aan de heer M. Levit vanuit Amsterdam

Van: O en O (Ontwikkeling en Ontspanning) Aan: wie het betreft Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1941-04-03 Onderwerp: uitvoering van Mein Stefan, Singspiel in drei Bildern; deelnemers.

Van: O en O (Ontwikkeling en Ontspanning) Aan: wie het betreft Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1941-04-03 Onderwerp: uitvoering van Mein Stefan, Singspiel in drei Bildern; deelnemers.

Programma van O en O betreffende de uitvoering van 'Mein Stefan' in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Personen