In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Calendarium kamp Westerbork

1962

Van: Gans, Eppo Aan: zijn ouders,&nbsp;broers en zusters&nbsp; Plaats: Vught, kamp Datum: 1944-07-15 Onderwerp: het is middagpauze, een brief met hulp van een typemachine; de visjes waren heerlijk geweest, met z'n allen opgegeten; gelovig; …

Van: Gans, Eppo Aan: zijn ouders,&nbsp;broers en zusters&nbsp; Plaats: Vught, kamp Datum: 1944-07-15 Onderwerp: het is middagpauze, een brief met hulp van een typemachine; de visjes waren heerlijk geweest, met z'n allen opgegeten; gelovig; …

Brief van Eppo Gans aan zijn ouders, broers en zusters vanuit kamp Vught

Van: Griffie Der Arrondissements-Rechtbank Aan: Venselaar, de heer Plaats: Amsterdam Datum:1947-10-07 Onderwerp: voogdijschap over Sara Dresden.

Van: Griffie Der Arrondissements-Rechtbank Aan: Venselaar, de heer Plaats: Amsterdam Datum:1947-10-07 Onderwerp: voogdijschap over Sara Dresden.

Oproep aan de heer Venselaar om voor de rechtbank te verschijnen in verband met voogdijschap

Van: Dijkstra, R., Hoofd Afwikkelingsbureau&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1949-03-14&nbsp; Onderwerp: huur boerderij en of er sprake is van achterstallig onderhoud van rieten dak en hekwerk.

Van: Dijkstra, R., Hoofd Afwikkelingsbureau&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1949-03-14&nbsp; Onderwerp: huur boerderij en of er sprake is van achterstallig onderhoud van rieten dak en hekwerk.

Brief van R. Dijkstra aan Houtvester Assen

Bewijs van versturen van een brief&nbsp;nar kamp Westerbork Geadresseerd aan: Goldenberg. M. Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-11-09

Bewijs van versturen van een brief&nbsp;nar kamp Westerbork Geadresseerd aan: Goldenberg. M. Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-11-09

Bewijs van versturen van een brief naar kamp Westerbork

Van: Feldman-Kan, Ruth&nbsp; Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp, barak 85 Datum: 1944-06-16 Onderwerp: er mogen geen kaarten meer worden ontvangen; maatregelen tegen patiënten; ze hoorde dat de gemengd-gehuwden er weer wat gunstiger voorstaan; moeder is in barak 84 en Marga N. ligt met en zenuwontsteking in het ziekenhuis, haar enen zijde was iets verlamd, maar het komt goed met warmte en rust; met Tannenbaum gaat het ook beter. Hij denkt volgende week uit het ziekenhuis ontslagen te worden… &nbsp;

Van: Feldman-Kan, Ruth&nbsp; Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp, barak 85 Datum: 1944-06-16 Onderwerp: er mogen geen kaarten meer worden ontvangen; maatregelen tegen patiënten; ze hoorde dat de gemengd-gehuwden er weer wat gunstiger voorstaan; moeder is in barak 84 en Marga N. ligt met en zenuwontsteking in het ziekenhuis, haar enen zijde was iets verlamd, maar het komt goed met warmte en rust; met Tannenbaum gaat het ook beter. Hij denkt volgende week uit het ziekenhuis ontslagen te worden… &nbsp;

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Mededeling Van: Grevelink, J. (commandant bewakingstroepen) Aan: Buijvoets, J.G. e.a. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-27 Onderwerp: gedragsregels voor de bewaking.

Mededeling Van: Grevelink, J. (commandant bewakingstroepen) Aan: Buijvoets, J.G. e.a. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-27 Onderwerp: gedragsregels voor de bewaking.

Mededeling van J. Grevelink aan J. Buijvoets over gedragsregels voor bewakers

Van: Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-09-23 Onderwerp: menukaart (6 gangen). Voorop de kaart een tekening van de chef-kok (Ernst David).

Van: Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-09-23 Onderwerp: menukaart (6 gangen). Voorop de kaart een tekening van de chef-kok (Ernst David).

Menukaart voor een diner op 23 september 1946

Foto van een detail van het album ‘Spielzeugfabrik’, een varken met op zijn lijf een tekst geschreven.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944 Onderwerp: onderdeel van een album dat als cadeau werd gegeven. De makers ervan zijn: Karl Jordan, Werner Rudolf Breslauer en Leo Kok. In de tekst wordt gerefereerd naar talloze aspecten uit het kampleven. Het functioneren van al deze onderdelen is alleen mogelijk met een goed rijdend smalspoortreintje.&nbsp;

Foto van een detail van het album ‘Spielzeugfabrik’, een varken met op zijn lijf een tekst geschreven.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944 Onderwerp: onderdeel van een album dat als cadeau werd gegeven. De makers ervan zijn: Karl Jordan, Werner Rudolf Breslauer en Leo Kok. In de tekst wordt gerefereerd naar talloze aspecten uit het kampleven. Het functioneren van al deze onderdelen is alleen mogelijk met een goed rijdend smalspoortreintje.&nbsp;

Foto van een detail van de voorkant van het album 'Spielzeugfabrik'

Van: Reine Friedmann-van der Heide, Mr.&nbsp; Aan: Haan, de, R. Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1946-03-08&nbsp; Onderwerp: informatie omtrent Annie Reens in kamp Westerbork, over haar werk, over haar als persoon en over het ontkomen aan transporten tot haar uiteindelijk lot van vertrek uit kamp Westerbork. Nog de schijfster, noch Annie hadden een idee wat hun na Westerbork te wachten stond.

Van: Reine Friedmann-van der Heide, Mr.&nbsp; Aan: Haan, de, R. Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1946-03-08&nbsp; Onderwerp: informatie omtrent Annie Reens in kamp Westerbork, over haar werk, over haar als persoon en over het ontkomen aan transporten tot haar uiteindelijk lot van vertrek uit kamp Westerbork. Nog de schijfster, noch Annie hadden een idee wat hun na Westerbork te wachten stond.

Brief

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Rijksinspecteur Werkverschaffing Assen&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1939-06-29&nbsp; Onderwerp: afwatering Vluchtelingenkamp.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Rijksinspecteur Werkverschaffing Assen&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1939-06-29&nbsp; Onderwerp: afwatering Vluchtelingenkamp.

Brief van Houtvester Assen aan de Rijksinspecteur Werkverschaffing Assen

Contact

Onderduik

Verraad

Jodenjagers

Van: Enthoven-van Lier; H.S.C.C. Aan: Enthoven-Croll, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-30 Onderwerp: na koude, 3 dagen hitte, heerlijke Pinksterdagen, ze is veel buiten geweest; nu weer kou; (dominee) Benfey gesproken, een prettige man; ze strompelt met een verstuikte voet; verjaardag van een dame gevierd; in rolstoel door een dame naar de kerkdienst gereden; ze is blij met de pan; koken wordt moeilijk, omdat in de zaal geen kachels meer branden; alleen in het washok; gesprekken met medekampbewoners; maandag een kamermuziekconcert bijgewoond met Sam Swaap, Leidensdorff en Cantor; ze heeft genoten, samen met Catherine…de hele barak is naar de 83 verhuisd…

Van: Enthoven-van Lier; H.S.C.C. Aan: Enthoven-Croll, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-30 Onderwerp: na koude, 3 dagen hitte, heerlijke Pinksterdagen, ze is veel buiten geweest; nu weer kou; (dominee) Benfey gesproken, een prettige man; ze strompelt met een verstuikte voet; verjaardag van een dame gevierd; in rolstoel door een dame naar de kerkdienst gereden; ze is blij met de pan; koken wordt moeilijk, omdat in de zaal geen kachels meer branden; alleen in het washok; gesprekken met medekampbewoners; maandag een kamermuziekconcert bijgewoond met Sam Swaap, Leidensdorff en Cantor; ze heeft genoten, samen met Catherine…de hele barak is naar de 83 verhuisd…

Brief van Henriette Enthoven-van Lier aan J. Enthoven-Croll vanuit kamp Westerbork

Personen