In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Vanaf 1942 begonnen de nazi’s met de deportaties van voornamelijk Joden uit heel Europa naar vernietigingskampen in het Oosten. Dit had gevolgen voor kamp Westerbork. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste geïnterneerden het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.  

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De dekolonisatieoorlog in het voormalige Nederlands-Indië was in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Dit verhaal werd opgetekend door conservator Guido Abuys. Meer over de familie Enthoven is te vinden in het boek Kroniek van het geslacht Enthoven (Zutphen 1991).&nbsp;

Het is 23 mei 1945. Henriette Enthoven-van Lier schrijft vanuit Mont Pèlerin in Zwitserland een brief aan haar familie, waarin ze terugkijkt naar het transport van kamp Westerbork naar Theresienstadt en haar aankomst in dit getto.

"Ik werd met enige kennissen in een bananenwagen gestopt..."

Gerdien Verschoor was tussen 2019 en 2022 de directeur van Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Dit verhaal publiceerde zij op haar <a href="https://gerdienverschoor.wordpress.com/2019/02/07/het-treinbord/#more-3294">eigen website</a>.

Het moet ergens in de jaren negentig geweest zijn: het was na de Wende en ik werkte bij de Nederlandse Ambassade in Warschau. Alles in Polen veranderde. Als attaché voor pers- en culturele zaken richtte ik me niet alleen op pers en cultuur, maar ook op de historische en maatschappelijke onderwerpen die in die periode actueel waren. Vele musea en historische instituten maakten een transitie door: nu Polen het communisme van zich had afgeschud, konden vele verhalen eindelijk op een andere manier verteld worden.

Het treinbord

Dit verhaal, geschreven door conservator Guido Abuys, werd in 2018 als column gepubliceerd op de website van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork.&nbsp;

Een houten beeldje van een jongen van een jaar of twaalf, gekleed in een blouse, korte broek, hoge sokken en wandelschoenen. Op het voetstuk zijn de initialen E.B. ingekrast en is het jaar 1941 duidelijk zichtbaar. Het beeldje zou geschonken zijn aan Jacques Schol, directeur van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp;

Een jongen vereeuwigd in hout

In juni 2025 verscheen Sprekende stenen. Stolpersteine in Zwolle, een publicatie waarin de verhalen van Joodse inwoners van Zwolle worden belicht. Ook voor het gezin Caneel, dat voor hun deportatie aan de Vispoortenplas 10 woonde, zijn struikelstenen gelegd.&nbsp;

Carolina Caneel-Bamberg, haar man Salomon Caneel en hun zoontje Mozes “Max” Caneel werden begin oktober 1942 vanuit Zwolle naar kamp Westerbork gebracht. Het was in die dagen overvol in het kamp: door de ontruiming van de Joodse werkkampen en de razzia’s waarbij de familieleden van de Joodse dwangarbeiders werden opgehaald, kwamen er zo’n 12.000 personen naar het kamp. In een brief aan vriendin Janny Bosman schrijft Carolina over de chaotische situatie en de onwetendheid over hun verdere lot. Ook vraagt ze om een paar hoge schoenen of laarsjes in maat 26 voor zoontje Max en een stel dekens, want die zijn ze inmiddels kwijtgeraakt.&nbsp;

"Onze Max is een reuzelieve schat..."

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina vind je een overzicht van verhalen over kamp Westerbork. Zo kun je meer te weten komen over personen die in het kamp gevangen zaten of over objecten uit onze collecties. Ook bieden we themaverhalen aan en laten we zien welke locaties in Nederland, direct of indirect, een verbinding hebben met kamp Westerbork. 

Verhalen

Van: Eaton, Joe Aan: Goldschmidt, L. Datum: 1945-06-24 Plaats: Bad Nauheim Onderwerp: bezoekt een dienst in waarschijnlijk de enige synagoge in Duitsland, concentratiekamp overlevenden en personen die in onderduik hebben gezeten volgen de dienst ook. De schrijver heeft Theresienstadt bezocht. Hij schrijft erover. Hij heeft 150 brieven van bevrijdde kampgevangenen meegenomen om ze op de post te doen. De familie Magnus is helaas al naar Nederland vertrokken als hij arriveert. Is het mogelijk voedselpakketjes te sturen naar de familie Magnus in Nederland?

Van: Eaton, Joe Aan: Goldschmidt, L. Datum: 1945-06-24 Plaats: Bad Nauheim Onderwerp: bezoekt een dienst in waarschijnlijk de enige synagoge in Duitsland, concentratiekamp overlevenden en personen die in onderduik hebben gezeten volgen de dienst ook. De schrijver heeft Theresienstadt bezocht. Hij schrijft erover. Hij heeft 150 brieven van bevrijdde kampgevangenen meegenomen om ze op de post te doen. De familie Magnus is helaas al naar Nederland vertrokken als hij arriveert. Is het mogelijk voedselpakketjes te sturen naar de familie Magnus in Nederland?

Brief van Joseph Eaton aan L Goldschmidt vanuit Bad Nauheim

Contact

These are the things you will (and will not) find on this website

About this website

Informatie uit andere archieven

Colofon

Disclaimer

Plaatsen in kamp Westerbork

Doorgangskamp Westerbork

Wat staat er op deze website en wat (nog) niet?

Over deze website

Algemeen

Vragen over personen

Vragen over een onderwerp

Vragen over een foto, voorwerp of document

Veelgestelde vragen

In die context werden ook de nationale paviljoens in Auschwitz opnieuw ingericht in de barakken die daarvoor op het voormalige kampterrein ter beschikking werden gesteld. Een groep Nederlandse deskundigen ontwikkelde een nieuwe tentoonstelling voor het Nederlandse paviljoen, en de bestaande tentoonstelling werd ontmanteld. In die tentoonstelling bevond zich zo’n bijzonder en uniek object, dat de conservatoren van het museum in Auschwitz contact opnamen met de Ambassade. Wat was de veiligste manier om het originele treinbord Westerbork-Auschwitz naar Nederland te transporteren?

We kozen voor een pragmatische oplossing. Een koerier bracht het treinbord naar de Ambassade, wij zouden het verder met de diplomatieke post naar Westerbork laten versturen. En zo gebeurde het dat ik op een dinsdagmiddag een dikke enveloppe van een koerier in ontvangst nam en de inhoud ervan voorzichtig tevoorschijn haalde. Ineens stond ik met het originele treinbord in mijn blote handen. Nog voel ik de randen van het metaal, nog ruik ik de wat roestige geur, nog schrik ik van de minuscule witte verfdeeltjes op mijn vingers. Het was een historische sensatie die ik nooit ben vergeten.

Het treinbord is veilig in Herinneringscentrum Kamp Westerbork aangekomen en wordt daar met zorg omringd. Het is nu op de plek waar het hoort te zijn. Alleen al vanuit kamp Westerbork vertrokken vanaf 15 juli 1942 93 treinen naar onder meer Auschwitz, met 107.000 Joodse landgenoten en Roma en Sinti, van wie 102.000 de deportaties niet overleefden.

Als je het Herinneringscentrum nu bezoekt, kun je het treinbord zelf bekijken. In de tentoonstelling Westerbork-Auschwitz wordt het verhaal van het nazikamp verteld, dat symbool staat voor de vernietiging van de Joden in het door de nazi’s bezette Europa, en zijn overlevenden. Ook worden er persoonlijke verhalen verteld en beelden en foto’s van het kamp getoond: van toen en nu.

Ga kijken. We mogen het nooit vergeten.

Treinbord Westerbork - Auschwitz

Een soortgelijk voorwerp kwam nog niet eerder in de collectie van het Herinneringscentrum terecht, dus er is geen vergelijking mogelijk. Het beeldje oogt Duits, romantisch Duits. Je zou bijna zeggen dat de jongen een verbeelding is van de idealen in de jaren dertig, zoals dat werd gedragen door de aanhangers van het nationaalsocialisme.

We kregen het beeldje van Inge Winter (1931). We hadden al eerder een schenking van haar gekregen. Ze kwam na de Reichskristallnacht in november 1938 vanuit haar woonplaats Essen in Nederland terecht. Na kampen in Schoorl, Elspeet en Sluis werd ze met haar Joodse vader en niet-Joodse moeder in juli 1940 naar Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork gestuurd. Ze werden ondergebracht in barak 41, een aparte barak voor gedoopte Joden. Onder de bewoners bevonden zich ook veel niet-Joden. Zij behoorden tot de zogenoemde gemengd-gehuwden.Een onderdeel van de schenking waren ook portrettekeningen waarop Inge stond afgebeeld. De tekenaar was Alexander Höllander, die een vergelijkbare weg naar kamp Westerbork had afgelegd. Inge vertelde na de overdracht: ‘Als ik nog wat tegenkom, dan hoor je van me.’

Het is een paar jaar later. Van een goede vriend van Inge hoor ik dat er nog een aantal tekeningen zijn opgedoken. Hij wil ze graag bezorgen. Bij het zien van één van de tekeningen gaat een schok door mij heen. Niet alleen het beeldje, ook de maker ervan is door Alexander Höllander vereeuwigd. Naast de initialen A.H., staat er als toevoeging ‘april 1941’. Het beeldje is dus in kamp Westerbork gemaakt en de vervaardiger was net als Inge Winter en Alexander Höllander een vluchteling en een bewoner van het kamp geweest.

Met deze nieuwe aanwijzingen kost het de medewerkers van de afdeling collectie weinig tijd om de initialen E.B. te achterhalen. Ze staan voor Erich Wilhelm Brockmeier (1906). Als niet-Jood kwam hij met zijn Joodse vrouw en drie zonen net als Inge Winter en Alexander Hollander op 17 juli 1940 in kamp Westerbork terecht. Ze sliepen in dezelfde barak en brachten er hun vrije tijd door. Bij het bestuderen van de andere tekeningen kan ik maar tot één conclusie komen: Hans Adolf (1931), Erich’s oudste zoon, heeft model gestaan voor het houten beeldje.&nbsp;

Een houten beeldje gemaakt in het Vluchtelingenkamp

<blockquote>“Het is hier onbeschrijfelijk. Wel 16.000 mensen. […] Voor ons is voorlopig althans alles voorbij, maar we houden moed.”</blockquote>

In februari 1943 was het gezin nog steeds in kamp Westerbork. Ze waren niet op een dergelijk lang verblijf voorbereid en hadden niet genoeg passende kleding meegebracht. &nbsp;Aan dezelfde vriendin vraagt Carolina om spullen die uit hun huis in Zwolle zijn gered, waaronder jurken en een pakje van Max. Ook beschrijft ze hoe er in de voorafgaande weken veel kennissen en vrienden zijn doorgestuurd. De onzekerheid over een mogelijke deportatie is nog steeds groot, maar ze probeert er het beste van te maken en geniet van haar zoontje.&nbsp;

<blockquote>“Onze Max is een reuzelieve schat en nu niet, omdat het mijn eigen kind is, maar ze zijn allemaal gek met hem en vinden hem erg lief. Jammer was hij een week niet lekker in orde, wat bronchitis enzo. Nu is hij weer beter […]”</blockquote>

In een brief van 28 april 1943 is het dit keer niet Carolina, maar haar moeder Gezina die schrijft. Carolina, Salomon en kleine Max zijn namelijk de dag ervoor, op 27 april 1943, naar het vernietigingskamp Sobibor gedeporteerd. Hier werden ze direct na aankomst vermoord.&nbsp;

<blockquote>“Ze zijn gisteren doorgestuurd. Ze waren goed te spreken. Max vond het fijn weer eens in de trein te kunnen gaan. Hij was net acht dagen ziek geweest (buikloop). Hij heeft gelukkig geen koorts meer. Hij heeft 39.5 gehad. We hopen dat het hun daar goed mag gaan…”</blockquote>

Brief van C. Caneel-Bamberg aan Janny Bosman vanuit kamp Westerbork

In kamp Westerbork behoorde zij&nbsp; tot de groep van de gedoopte Joden. Ze had in het kamp al twee verjaardagen in ‘gekozen’ eenzaamheid gevierd. Ze had vele onbekenden, bekenden en familieleden zien vertrekken. Zelf was dacht ze op basis van haar gedoopte status vrijgesteld te zijn van dit lot en hoopte ze tot het einde van de oorlog in kamp Westerbork te kunnen blijven.

In de nacht van 3 op 4 september 1944 kreeg zij echter te horen dat ze zich klaar moest maken voor deportatie naar Theresienstadt. De hele nacht was ze bezig met pakken. De volgende ochtend werd ze onder begeleiding van de Joodse ordedienst naar de trein begeleid. De bagage werd op karren gegooid en in de stromende regen voor de trein gereden. Toen Henriette bij haar wagon aankwam trof ze een ruimte aan dat zo vol met koffers en bagage was, dat er voor de mensen haast geen ruimte meer was.

<blockquote>“Ik werd met enige kennissen in een witte bananenwagen gestopt. We moesten een hangplek vinden tussen de rugzakken en koffers. We hadden brood voor twee dagen meegekregen en er stond een ton met water en een ton voor behoeften midden in de wagon. Toen ik ‘zat’ en rondkeek telde ik 64 personen en toen onze coupé gesloten werd met een ijzeren bout van buiten merkte ik dat de wagon hermetisch afgesloten was en er geen kiertje open was om lucht of licht binnen te laten. Daar de wagen witgekalkt was, hadden we een beetje schemerlicht (…)”</blockquote>

Henriette kreeg tijdens het transport last van haar hart. Ze moest gaan liggen, echter daar was geen plaats voor. Ze heeft zich toen maar gewoon laten vallen en bleef zo een uur liggen. In de nacht kwam de trein in Theresienstadt aan. Het viel niet mee om de kleren en de bagage bij elkaar te rapen. De mensen waren half gek geworden en gaven elkaar geen ruimte. Toen de trein stilhield werden de ijzeren deuren met een ruk geopend en werd er geschreeuwd uit te stappen. Henriette had net het hoognodige kunnen aantrekken, echter haar mantels, dekens en handtassen kon ze niet vinden en ze kreeg geen tijd om het te zoeken. De rest van de nacht moest ze op de grond &nbsp;van een gebouw doorbrengen totdat ze werd geregistreerd en in de Hamburgerkazerne werd ondergebracht.

Begin februari &nbsp;1945 werd Henriette met een groep uitgewisseld naar Zwitserland. Ze slaagde erin met haar zwakke gezondheid kamp Westerbork en Theresienstadt te overleven. In Zwitserland kon ze weer bijkomen en uitrusten en de ellende van bijna twee jaar kamp achter zich laten. Ze keek er naar uit om terug te gaan naar haar geboorteland en haar familie. Echter op 23 juli 1945 ontvingen haar kinderen van de Nederlandse gezant te Bern een telegram met de mededeling dat Henriette tijdens het inpakken van haar bagage voor de terugreis naar Nederland aan een beroerte was overleden.

Brief van Henriette Enthoven-van Lier vanuit Mont-Pèlerin over het transport van 4 september 1944 naar Theresienstadt

Aan de Markt 4 had David Kats bij zijn woning een slagerij. Hij was getrouwd met Rebecca Kropveld en samen hadden ze vier kinderen; Max, Betje, Antonie en Nathan. De kinderen bezochten de openbare lagere school in Beilen. Vader was lid van muziekvereniging Union in Beilen, waar hij trompet speelde. Ook was hij onder andere als kerkbestuurslid actief in de Joodse gemeente. Naast de familie Kats was het café van de familie Padding. Ze hadden goede contacten met elkaar. Op vrijdagavond deed vader Padding altijd het licht aan bij de familie Kats. Ze mochten dit niet zelf doen vanwege de Sabbath. Zoon Bram Padding begreep dat niet echt op jonge leeftijd en vroeg zich wel eens af waarom ze dat niet zelf konden doen. Als dank bakte Rebecca vaak een ‘kippentaartje’ voor de familie Padding; ze gebruikte hierin kippenvet in plaats van boter.&nbsp;

Markt 4, Beilen

De werkverruimingskampen waren in de jaren dertig door de Nederlandse regering gebouwd om werklozen in het kader van de werkverschaffing te huisvesten. Een aantal van deze kampen werd ontruimd om plaats te maken voor door anti-Joodse maatregelen werkloos geworden Joodse mannen.

Joodse werkkampen in Nederland

‘Ik heb bestek uit het Apeldoornsche Bosch. Hebben jullie daar belangstelling voor?’, zo schreef ze mij in een e-mail. Ik belde haar op. Ze kocht regelmatig delen uit vrijgekomen inboedels op, die ze vervolgens in haar huisje vol antiek en curiosa te koop aanbood. ‘Aan dit soort dingen wil ik geen geld verdienen. Meestal geef ik het aan een goed doel. Maar deze bestekdelen, nee, dat is niet zomaar iets.’ Ze zocht een goede bestemming. Of ik even langs wilde komen.

Twee lepels, een vork en een theelepel

<blockquote>‘Mijn liefste Netty, De laatste afscheidskaart ontvang je vanuit de trein. We zitten met ruim 40 mensen + bagage en het is benauwd in veewagen. We zijn vol goeden moed. Tot een spoedig weerziens in ons dierbare Hollandje. Vaarwel en kus, Hertha.’</blockquote>‘Toen ik die kaart had gelezen zei ik tegen mijn moeder : ‘Mam, we zien haar nooit meer terug’, herinnerde Netty Hietkamp-Renès zich. Drie jaar eerder, in 1940, ontmoetten Hertha en Netty elkaar op hun eerste schooldag op de Huishoudschool in Deventer. Ze werden hartsvriendinnen.

Het verhaal van Hertha Aussen

Leo Blumensohn maakte deel uit van de groep Duitse Joden die na de pogrom van 9 op 10 november 1938 besloot naar Nederland te vluchten. Hij &nbsp;werd in oktober 1939 de eerste bewoner van het vluchtelingenkamp Westerbork en speelde een belangrijke rol bij religieuze en culturele activiteiten in het kamp.&nbsp;

Het verhaal van Leo Blumensohn

Van: Thoom Aan: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1943-03-16 Onderwerp: Thoom is weer vrij en heelhuids thuisgekomen; ondanks zijn vrijheid voelt hij zich eenzaam; er is veel gebeurd, maar zijn liefde voor haar is onveranderd; thuis hangen veel foto's van Frederika aan de wand; over haar schijnhuwelijk via een brief van Gerry….zijn geloof in haar is groot…

Van: Thoom Aan: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1943-03-16 Onderwerp: Thoom is weer vrij en heelhuids thuisgekomen; ondanks zijn vrijheid voelt hij zich eenzaam; er is veel gebeurd, maar zijn liefde voor haar is onveranderd; thuis hangen veel foto's van Frederika aan de wand; over haar schijnhuwelijk via een brief van Gerry….zijn geloof in haar is groot…

Brief van Thoom aan Frederika van Duren vanuit Arnhem

Van: Spetter, Barend Aan: zijn vrouw en zoon Plaats: trein Datum: 1942-10-14 Onderwerp: op weg naar kamp Westerbork; vanuit Loods 24; &nbsp;bonnen via zijn schoondochter; hij heeft de bagage ontvangen; Barend hoopt dat zijn vrouw en zoon zich bij hem willen voegen….

Van: Spetter, Barend Aan: zijn vrouw en zoon Plaats: trein Datum: 1942-10-14 Onderwerp: op weg naar kamp Westerbork; vanuit Loods 24; &nbsp;bonnen via zijn schoondochter; hij heeft de bagage ontvangen; Barend hoopt dat zijn vrouw en zoon zich bij hem willen voegen….

Briefkaart van Barend Spetter aan zijn vrouw en zoon vanuit de trein op weg naar kamp Westerbork gegooid

Van: Spetter, L. Aan: Spetter, J. Plaats: Assen/Westerbork, kamp Datum: 1942-11-05 Onderwerp: Leo zit bij een boer aan het fornuis, onderweg naar de Joodse begraafplaats van Assen. een tante is in kamp Westerbork overleden (zuster van de vader van zijn moeder) en zal daar begraven worden; Leo vertegenwoordigd zijn vader, die de afstand niet kan lopen; Leo zit heerlijk bij de boer onder toezicht van een marechaussee; ze zijn met zeven personen; ze krijgen brood met kaas en jam; stuur alles wat mogelijk is per expresse; er gaat 2 keer in de week een transport, er komen geen nieuwe mensen binnen, waardoor de kans dat ze op transport gaan vrij groot is…als Pa gezond was gewest, waren ze al lang vertrokken; op het moment gaan zieke en gezonde mensen op transport; mochten ze op transport gaan dan krijgen ze bericht van Ernest Frank, die heeft een baantje en hij &nbsp;kan voorlopig in het kamp blijven.

Van: Spetter, L. Aan: Spetter, J. Plaats: Assen/Westerbork, kamp Datum: 1942-11-05 Onderwerp: Leo zit bij een boer aan het fornuis, onderweg naar de Joodse begraafplaats van Assen. een tante is in kamp Westerbork overleden (zuster van de vader van zijn moeder) en zal daar begraven worden; Leo vertegenwoordigd zijn vader, die de afstand niet kan lopen; Leo zit heerlijk bij de boer onder toezicht van een marechaussee; ze zijn met zeven personen; ze krijgen brood met kaas en jam; stuur alles wat mogelijk is per expresse; er gaat 2 keer in de week een transport, er komen geen nieuwe mensen binnen, waardoor de kans dat ze op transport gaan vrij groot is…als Pa gezond was gewest, waren ze al lang vertrokken; op het moment gaan zieke en gezonde mensen op transport; mochten ze op transport gaan dan krijgen ze bericht van Ernest Frank, die heeft een baantje en hij &nbsp;kan voorlopig in het kamp blijven.

Briefkaart van Leo Spetter aan J. Spetter vanuit Assen

Van: Spetter, J, familie Aan: ouders en Leo&nbsp; Plaats: Voorburg Datum: 1942-11-09 Onderwerp: ‘hoe gaat het met jullie?’; ‘hebben jullie de drie pakjes nog ontvangen?’; in het geval ze een pakket ontvangen, laat Leo dan gelijk een telegram sturen met de woorden: “ontvangen, stuur meer”; ‘nu zitten we steeds in afwachting of jullie er nog zijn?’; ’hoe gaat het met Ernest Frank, laat hij eens schrijven wat hij beleefd heeft…' . Op de enveloppe staat: retour afzender Voorburg, vertrokken.

Van: Spetter, J, familie Aan: ouders en Leo&nbsp; Plaats: Voorburg Datum: 1942-11-09 Onderwerp: ‘hoe gaat het met jullie?’; ‘hebben jullie de drie pakjes nog ontvangen?’; in het geval ze een pakket ontvangen, laat Leo dan gelijk een telegram sturen met de woorden: “ontvangen, stuur meer”; ‘nu zitten we steeds in afwachting of jullie er nog zijn?’; ’hoe gaat het met Ernest Frank, laat hij eens schrijven wat hij beleefd heeft…' . Op de enveloppe staat: retour afzender Voorburg, vertrokken.

Brief en enveloppe van Jaap, Nel en Lenie aan hun ouders en Leo vanuit Voorburg

Van: het Emigratiebüro kamp Westerbork Aan: Spetter, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-11 Onderwerp: ‘ Delen u namens Ernest Frank mede dat ouders en broer op 6 november jl. zijn verder gereisd’.

Van: het Emigratiebüro kamp Westerbork Aan: Spetter, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-11 Onderwerp: ‘ Delen u namens Ernest Frank mede dat ouders en broer op 6 november jl. zijn verder gereisd’.

Briefkaart van het Emigratiebüro kamp Westerbork aan de familie J. Spetter

Van: Frank, Ernest Aan: Spetter, J. familie Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11 Onderwerp: het bericht dat Ernest aan de administratie va kamp Westerbork doorgaf zullen ze inmiddels wel ontvangen hebben; Ernest kon er deze keer niets aan doen; driemaal heeft hij succes gehad; hopen dat ze het daar beter hebben dan in Westerbork en dat ze gauw weer terug zullen zijn; de inhoud van de laatste pakketten zijn in opdracht van Leo gedeeltelijk aan de heer Joels gegeven, de rest heeft Ernest geconsumeerd; Ernest zelf is nog steeds in het ziekenhuis werkzaam; als ze willen schrijven, dan naar het ziekenhuis van kamp Westerbork…

Van: Frank, Ernest Aan: Spetter, J. familie Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11 Onderwerp: het bericht dat Ernest aan de administratie va kamp Westerbork doorgaf zullen ze inmiddels wel ontvangen hebben; Ernest kon er deze keer niets aan doen; driemaal heeft hij succes gehad; hopen dat ze het daar beter hebben dan in Westerbork en dat ze gauw weer terug zullen zijn; de inhoud van de laatste pakketten zijn in opdracht van Leo gedeeltelijk aan de heer Joels gegeven, de rest heeft Ernest geconsumeerd; Ernest zelf is nog steeds in het ziekenhuis werkzaam; als ze willen schrijven, dan naar het ziekenhuis van kamp Westerbork…

Briefkaart van Ernest Frank aan de familie J. Spetter vanuit kamp Westerbork

Van: de gemeente Groningen Aan: de Groot, Samuel Plaats: Groningen Datum: 1941-09-10 Onderwerp : persoonsbewijs van Samuel de Groot met een ‘J’ en een foto.

Van: de gemeente Groningen Aan: de Groot, Samuel Plaats: Groningen Datum: 1941-09-10 Onderwerp : persoonsbewijs van Samuel de Groot met een ‘J’ en een foto.

Persoonsbewijs van Samuel de Groot

Personen