In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1943-01-26 Onderwerp: kamp Vught; inschrijven in het bevolkingsregister ingezetenen kamp Westerbork; afstammingsonderzoek; post buitenland; Lippmann-Rosenthal; sperrstempels…

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1943-01-26 Onderwerp: kamp Vught; inschrijven in het bevolkingsregister ingezetenen kamp Westerbork; afstammingsonderzoek; post buitenland; Lippmann-Rosenthal; sperrstempels…

Bulletin nummer 30 van de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag

Van: de Poel, Rendert Aan: wie het betreft Plaats: onbekend Datum: &nbsp;onbekend Onderwerp: Rendert de Poel behoorde tot de groep van tien verzetsstrijders, die uiteindelijk op 20 september 1943 op het Witterveld bij Assen werden geëxecuteerd en dezelfde dag in het crematorium van kamp Westerbork werden verast. Zie ook het verzetsgraf en verzetsmonument.

Van: de Poel, Rendert Aan: wie het betreft Plaats: onbekend Datum: &nbsp;onbekend Onderwerp: Rendert de Poel behoorde tot de groep van tien verzetsstrijders, die uiteindelijk op 20 september 1943 op het Witterveld bij Assen werden geëxecuteerd en dezelfde dag in het crematorium van kamp Westerbork werden verast. Zie ook het verzetsgraf en verzetsmonument.

Foto van Rendert de Poel

Van: Knot, Wessel Jan Aan: wie het betreft Plaats: Zuidlaren Datum: onbekend Onderwerp: Wessel Jan Knot behoorde tot de groep van tien verzetsstrijders, die uiteindelijk op 20 september 1943 op het Witterveld bij Assen werden geëxecuteerd en dezelfde dag in het crematorium van kamp Westerbork werden verast. Zie ook het verzetsgraf en verzetsmonument.

Van: Knot, Wessel Jan Aan: wie het betreft Plaats: Zuidlaren Datum: onbekend Onderwerp: Wessel Jan Knot behoorde tot de groep van tien verzetsstrijders, die uiteindelijk op 20 september 1943 op het Witterveld bij Assen werden geëxecuteerd en dezelfde dag in het crematorium van kamp Westerbork werden verast. Zie ook het verzetsgraf en verzetsmonument.

Foto van Wessel Jan Knot

Van: Het Nederlandsche Roode Kruis, Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Aan: de Raay, C. Plaats: Den Haag Datum: 1946-01-17 Onderwerp: informatie over Cato Hamburger-Franken.

Van: Het Nederlandsche Roode Kruis, Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Aan: de Raay, C. Plaats: Den Haag Datum: 1946-01-17 Onderwerp: informatie over Cato Hamburger-Franken.

Brief van het Rode Kruis aan mevrouw C. de Raay vanuit Den Haag

Van: gemeente Praag Aan: de Raay, Eduard Plaats: Praag Datum: 1945-07 Onderwerp: vervoersbewijs voor het openbaar vervoer. Op de achterkant met potlood staat geschreven: Blechhammer.

Van: gemeente Praag Aan: de Raay, Eduard Plaats: Praag Datum: 1945-07 Onderwerp: vervoersbewijs voor het openbaar vervoer. Op de achterkant met potlood staat geschreven: Blechhammer.

Vervoersbewijs van Eduard de Raay tijdens zijn tussenstop in Praag

Sonder-Ausweis van Royen-Goldschmidt, Augusta, 2-2-13, B11 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 1). Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis van Royen-Goldschmidt, Augusta, 2-2-13, B11 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 1). Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Augusta van Royen-Goldschmidt

Van: oma (en opa) (Waterman, Betje en Joël) Aan: Waterman, L. en O. (hun kinderen) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-25 Onderwerp: ze proberen zich te schikken in hun situatie; opa is goed hij heeft stamport gegeten, het eten is behoorlijk…

Van: oma (en opa) (Waterman, Betje en Joël) Aan: Waterman, L. en O. (hun kinderen) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-25 Onderwerp: ze proberen zich te schikken in hun situatie; opa is goed hij heeft stamport gegeten, het eten is behoorlijk…

Briefkaart van Betje Waterman-Blom vanuit kamp Westerbork

Van: Meents, Max Aan: Brouwers, Ans Plaats: Hardenberg, Joods werkkamp Molengoot Datum: 1942-05-01 Onderwerp: aankomst in Molengoot om 14.00 uur; hij schrijft aan Ans niet langs te komen, hij zou dan worden gestraft; ze slapen in kribben; een uur per week mogen ze uit het kamp, Max weet echter niet wanneer; het gaat per kamer en de rest moet dan in het kamp blijven; na het werk is geen tijd, want ze nemen de kortste weg terug na het kamp; postzegels zijn moeilijk te krijgen; &nbsp;verlof is onzeker; het werk bestaat uit scheppen en kruien; zoenen van de kamergenoten. Ze zijn met z'n achten…&nbsp;

Van: Meents, Max Aan: Brouwers, Ans Plaats: Hardenberg, Joods werkkamp Molengoot Datum: 1942-05-01 Onderwerp: aankomst in Molengoot om 14.00 uur; hij schrijft aan Ans niet langs te komen, hij zou dan worden gestraft; ze slapen in kribben; een uur per week mogen ze uit het kamp, Max weet echter niet wanneer; het gaat per kamer en de rest moet dan in het kamp blijven; na het werk is geen tijd, want ze nemen de kortste weg terug na het kamp; postzegels zijn moeilijk te krijgen; &nbsp;verlof is onzeker; het werk bestaat uit scheppen en kruien; zoenen van de kamergenoten. Ze zijn met z'n achten…&nbsp;

Brief van Marcus Meents aan zijn verloofde vanuit het Joodse werkkamp Molengoot

Foto van de broers Schellevis en personeel in hun bakkerij te Haarlem.

Foto van de broers Schellevis en personeel in hun bakkerij te Haarlem.

Foto van de broers Schellevis en personeel in hun bakkerij te Haarlem

Van: Ministère des Prisonniers, Déportés et Réfuges Aan: de Raay, Eduard Plaats: Parijs Datum: 1945-08 Onderwerp: bewijs om op een snelle manier door de formaliteiten als repatriant heen te komen.

Van: Ministère des Prisonniers, Déportés et Réfuges Aan: de Raay, Eduard Plaats: Parijs Datum: 1945-08 Onderwerp: bewijs om op een snelle manier door de formaliteiten als repatriant heen te komen.

Bewijs voor Eduard de Raay om snel door de formaliteiten heen te komen in Parijs

Van: het Nederlandsch Clearingsinstituut Aan: de Raay, E. Plaats: Amsterdam Datum: 1946-09-11 Onderwerp: betreft Duitse vorderingen, niet betaald loon voor gedwongen werk bij firma's in Ottmuth, Nederkirchen (Niederkirch) en Blechhammer; wel of geen recht hebben; mogelijkheden… Eduard ligt op dat moment in een sanatorium in Bloemendaal-Santpoort om te herstellen van de gevolgen van jarenlang gevangenschap in concentratiekampen.

Van: het Nederlandsch Clearingsinstituut Aan: de Raay, E. Plaats: Amsterdam Datum: 1946-09-11 Onderwerp: betreft Duitse vorderingen, niet betaald loon voor gedwongen werk bij firma's in Ottmuth, Nederkirchen (Niederkirch) en Blechhammer; wel of geen recht hebben; mogelijkheden… Eduard ligt op dat moment in een sanatorium in Bloemendaal-Santpoort om te herstellen van de gevolgen van jarenlang gevangenschap in concentratiekampen.

Brief van het Nederlandsch Clearingsinstituut aan E. de Raay vanuit Amsterdam

Van: Frank, Ernest Aan: Spetter, J. familie Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11 Onderwerp: het bericht dat Ernest aan de administratie va kamp Westerbork doorgaf zullen ze inmiddels wel ontvangen hebben; Ernest kon er deze keer niets aan doen; driemaal heeft hij succes gehad; hopen dat ze het daar beter hebben dan in Westerbork en dat ze gauw weer terug zullen zijn; de inhoud van de laatste pakketten zijn in opdracht van Leo gedeeltelijk aan de heer Joels gegeven, de rest heeft Ernest geconsumeerd; Ernest zelf is nog steeds in het ziekenhuis werkzaam; als ze willen schrijven, dan naar het ziekenhuis van kamp Westerbork…

Van: Frank, Ernest Aan: Spetter, J. familie Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11 Onderwerp: het bericht dat Ernest aan de administratie va kamp Westerbork doorgaf zullen ze inmiddels wel ontvangen hebben; Ernest kon er deze keer niets aan doen; driemaal heeft hij succes gehad; hopen dat ze het daar beter hebben dan in Westerbork en dat ze gauw weer terug zullen zijn; de inhoud van de laatste pakketten zijn in opdracht van Leo gedeeltelijk aan de heer Joels gegeven, de rest heeft Ernest geconsumeerd; Ernest zelf is nog steeds in het ziekenhuis werkzaam; als ze willen schrijven, dan naar het ziekenhuis van kamp Westerbork…

Briefkaart van Ernest Frank aan de familie J. Spetter vanuit kamp Westerbork

Van: Meents, Max Aan: Brouwers, Ans Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-15 Onderwerp: Max neemt afscheid van Ans, want hij denkt vrijdag doorgestuurd te zullen worden; hij zal zich schikken, met z'n allen (groep uit Molengoot) zijn ze er van overtuigd &nbsp;zich er doorheen te slaan; vele kussen en de groeten aan zij ouders en alle bekenden…

Van: Meents, Max Aan: Brouwers, Ans Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-15 Onderwerp: Max neemt afscheid van Ans, want hij denkt vrijdag doorgestuurd te zullen worden; hij zal zich schikken, met z'n allen (groep uit Molengoot) zijn ze er van overtuigd &nbsp;zich er doorheen te slaan; vele kussen en de groeten aan zij ouders en alle bekenden…

Brief van Max Meents aan zijn verloofde vanuit kamp Westerbork

Personen