In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Vromen, S.J. Aan: Garritsen, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 Onderwerp: de brief van de familie kwam via bevriende handen in het bezit van de schrijver en aanhang; op 3 oktober door de Grüne Polizei uit het werkkamp in Ede weggehaald en naar Arnhem vervoer, waar ze rond 12 uur aankwamen; ze hebben vervolgend de nacht in de buitenlucht doorgebracht, vervolgens werden ze op zondagmorgen naar kamp Westerbork overgebracht; bij aankomst waren zijn vrouw en kinderen al in Westerbork; zij waren vrijdagochtend door de politie uit huis gehaald en hebben de nacht op het politiebureau doorgebracht alvorens naar kamp &nbsp;Westerbork overgebracht te worden met vrouwen en kinderen, waarvan de mannen in de werkkampen zaten; er zijn in Westerbork nu ongeveer 13.000 mensen; de omstandigheden op het gebied van hygiëne en voeding zijn beroerd; graag een pakje toesturen, ze komen met honderden het kamp binnen; ze hopen niet doorgestuurd te worden…

Van: Vromen, S.J. Aan: Garritsen, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 Onderwerp: de brief van de familie kwam via bevriende handen in het bezit van de schrijver en aanhang; op 3 oktober door de Grüne Polizei uit het werkkamp in Ede weggehaald en naar Arnhem vervoer, waar ze rond 12 uur aankwamen; ze hebben vervolgend de nacht in de buitenlucht doorgebracht, vervolgens werden ze op zondagmorgen naar kamp Westerbork overgebracht; bij aankomst waren zijn vrouw en kinderen al in Westerbork; zij waren vrijdagochtend door de politie uit huis gehaald en hebben de nacht op het politiebureau doorgebracht alvorens naar kamp &nbsp;Westerbork overgebracht te worden met vrouwen en kinderen, waarvan de mannen in de werkkampen zaten; er zijn in Westerbork nu ongeveer 13.000 mensen; de omstandigheden op het gebied van hygiëne en voeding zijn beroerd; graag een pakje toesturen, ze komen met honderden het kamp binnen; ze hopen niet doorgestuurd te worden…

Brief geschreven door S,.J. Vromen aan de familie Garritsen vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-18 Onderwerp: binnenkomst van de familie Bino; Werner zal hun zoveel mogelijk proberen te helpen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-18 Onderwerp: binnenkomst van de familie Bino; Werner zal hun zoveel mogelijk proberen te helpen.

Briefkaart van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Barakken.&nbsp; Barakken in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Links barak nr. 22 en daarachter barak nr. 18.&nbsp; Rechts het ketelhuis met de schoorsteen, barak 26.

Barakken.&nbsp; Barakken in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Links barak nr. 22 en daarachter barak nr. 18.&nbsp; Rechts het ketelhuis met de schoorsteen, barak 26.

Zicht op het ketelhuis en verschillende barakken in de winter

Boek met stempel "Lagerbucherei Westerbork' Van strijd en overwinning Auteur: Henty's geïllustreerde werken Aan de binnenkant van het boek staat op een strookje geschreven: 'Moeder ik ben bij Bram v/d Ham aan het spelen. De oorspronkelijke eigenaar is waarschijnlijk A. van Oosten, 1898. Hij kreeg het boek in 1910 van de familie M. Levie. Van Oosten was tot zijn deportatie naar kamp Westerbork woonachtig in Assen.

Boek met stempel "Lagerbucherei Westerbork' Van strijd en overwinning Auteur: Henty's geïllustreerde werken Aan de binnenkant van het boek staat op een strookje geschreven: 'Moeder ik ben bij Bram v/d Ham aan het spelen. De oorspronkelijke eigenaar is waarschijnlijk A. van Oosten, 1898. Hij kreeg het boek in 1910 van de familie M. Levie. Van Oosten was tot zijn deportatie naar kamp Westerbork woonachtig in Assen.

Een boek uit de kampbibliotheek

Van: Wessel, B Aan: Cardozo, I.P. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-23 Onderwerp: bericht over eten in het kamp en beschrijving situatie, een feestje dat anders verloopt. De beloofde taart ontbreekt. De genodigden zijn aangewezen op de kookkunsten van de koks in kamp Westerbork. Weinig hoop op een langer verblijf in het kamp. Deze brief kan het laatste levensteken zijn. Bernard woont nu tegenover de vroegere barak van I.P. Cardozo, die uit kamp Westerbork was ontslagen.

Van: Wessel, B Aan: Cardozo, I.P. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-23 Onderwerp: bericht over eten in het kamp en beschrijving situatie, een feestje dat anders verloopt. De beloofde taart ontbreekt. De genodigden zijn aangewezen op de kookkunsten van de koks in kamp Westerbork. Weinig hoop op een langer verblijf in het kamp. Deze brief kan het laatste levensteken zijn. Bernard woont nu tegenover de vroegere barak van I.P. Cardozo, die uit kamp Westerbork was ontslagen.

Briefkaart van Bernard Wessel aan I.P. Cardozo vanuit kamp Westerbork

Van: Ministerie van Financiën Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Apeldoorn Datum: 1948-04-21 Onderwerp: Machtiging no. 5889 voor meubels e.a. goederen uit de commandantswoning in het Interneringskamp Westerbork. Door J. G. Buijvoets overgenomen voor een bedrag van 397 gulden.

Van: Ministerie van Financiën Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Apeldoorn Datum: 1948-04-21 Onderwerp: Machtiging no. 5889 voor meubels e.a. goederen uit de commandantswoning in het Interneringskamp Westerbork. Door J. G. Buijvoets overgenomen voor een bedrag van 397 gulden.

Machtiging voor de aanschaf van meubels uit de commandantswoning in Interneringskamp Westerbork

Van: Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946 Onderwerp: kostenberekening vervaardiging fineerwerkje 'Fino'.

Van: Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946 Onderwerp: kostenberekening vervaardiging fineerwerkje 'Fino'.

Calculatie voor het vervaardigen van een fineerwerkje in Interneringskamp Westerbork onder de naam 'Fino'

Van: Brilleslijper, Hartog Aan: Wildschut, W. Plaats: Amsterdam, gevangenis Weteringschans Datum: 1944-04-14 Onderwerp: een week en twee dagen in de gevangenis Weteringschans; samen met Johnny Samuel en 33 anderen in een barak; zijn vrouw zit in een barak met andere vrouwen; alleen kleding wat ze aan hebben en geen zeep en een handdoek; het eten is dragelijk en het slapen hard; de stemming is goed, omdat een ieder een spoedig einde van de oorlog verwacht; de volgende bestemming zal waarschijnlijk kamp Westerbork worden; wat hun daar te wachten staat is onbekend; dagindeling in de gevangenis; over het gebruik van een scheermesje; over de batterijen van een gehoorapparaat en het opladen…

Van: Brilleslijper, Hartog Aan: Wildschut, W. Plaats: Amsterdam, gevangenis Weteringschans Datum: 1944-04-14 Onderwerp: een week en twee dagen in de gevangenis Weteringschans; samen met Johnny Samuel en 33 anderen in een barak; zijn vrouw zit in een barak met andere vrouwen; alleen kleding wat ze aan hebben en geen zeep en een handdoek; het eten is dragelijk en het slapen hard; de stemming is goed, omdat een ieder een spoedig einde van de oorlog verwacht; de volgende bestemming zal waarschijnlijk kamp Westerbork worden; wat hun daar te wachten staat is onbekend; dagindeling in de gevangenis; over het gebruik van een scheermesje; over de batterijen van een gehoorapparaat en het opladen…

Brief van Hartog Brilleslijper aan W. Wildschut van uit de gevangenis Weteringschans

Personen