In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Haagman, Bep (Lion en Clara) Aan: Miep en Mary (De Vrijer, familie) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08 Onderwerp: Dick zelf gesproken, daarom een brief aan Miep en Mary; ze zijn nog in kamp Westerbork; ze hebben katoenen hoofdoeken nodig voor het werk buiten en soda achtige waspoeder voor de zeer vuile was; ook badhanddoeken en washandjes; voor Lion werkhemden en een riem/ceintuur voor Clara, voor haar overall; vanmiddag op koffievisite bij Feldmann (haar masseur), een hele afwisseling; gisteren goulash met vlees en kip, net vrijdagavond…; ze maakt een samenvatting van wat ze nodig hebben…

Van: Haagman, Bep (Lion en Clara) Aan: Miep en Mary (De Vrijer, familie) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08 Onderwerp: Dick zelf gesproken, daarom een brief aan Miep en Mary; ze zijn nog in kamp Westerbork; ze hebben katoenen hoofdoeken nodig voor het werk buiten en soda achtige waspoeder voor de zeer vuile was; ook badhanddoeken en washandjes; voor Lion werkhemden en een riem/ceintuur voor Clara, voor haar overall; vanmiddag op koffievisite bij Feldmann (haar masseur), een hele afwisseling; gisteren goulash met vlees en kip, net vrijdagavond…; ze maakt een samenvatting van wat ze nodig hebben…

Brief van Bep (Lion en Clara) Haagman aan Miep en Mary de Vrijer vanuit kamp Westerbork

Van: Gans, Regina geb. 1926-02-12 Haar naam stond op de Stammliste. Daarnaast had ze een voorlopige vrijstelling van transport als Palestina-pionier Ze was werkzaam voor Dienstbereich 6.

Van: Gans, Regina geb. 1926-02-12 Haar naam stond op de Stammliste. Daarnaast had ze een voorlopige vrijstelling van transport als Palestina-pionier Ze was werkzaam voor Dienstbereich 6.

Ausweiskarte van Regina Gans in kamp Westerbork

Vertrek uit kamp Westerbork Kampgevangenen op weg naar de trein. Kamp Westerbork, 1944-05-19.&nbsp; Still uit de Westerbork-film van W. R. Breslauer uit 1944. De man met de baard op de voorgrond is Elias Spitz. Hij stapte in het gedeelte van de trein dat naar Bergen-Belsen ging.

Vertrek uit kamp Westerbork Kampgevangenen op weg naar de trein. Kamp Westerbork, 1944-05-19.&nbsp; Still uit de Westerbork-film van W. R. Breslauer uit 1944. De man met de baard op de voorgrond is Elias Spitz. Hij stapte in het gedeelte van de trein dat naar Bergen-Belsen ging.

Kampgevangenen op weg naar de trein

Foto van mevrouw Buijvoets (links) en twee onbekende personen op het talud van de woning van de kampcommandant Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945-1948

Foto van mevrouw Buijvoets (links) en twee onbekende personen op het talud van de woning van de kampcommandant Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945-1948

Foto van mevrouw Buijvoets en twee onbekende personen op het talud van de woning van de kampcommandant

Van: Commandant Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945 Onderwerp: regels voor de bewakers van de NBS: verbod op zingen of andere dan voorgeschreven exercities; geen lijfstraffen, dan op bevel van de bevelvoerende officier; verbod om zich op te houden met gedetineerden in hun barakken of met hun te spreken, anders dan de dienst betreffende.

Van: Commandant Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945 Onderwerp: regels voor de bewakers van de NBS: verbod op zingen of andere dan voorgeschreven exercities; geen lijfstraffen, dan op bevel van de bevelvoerende officier; verbod om zich op te houden met gedetineerden in hun barakken of met hun te spreken, anders dan de dienst betreffende.

Bekendmaking van de commandant aan de bewakers van de Binnenlandse Strijdkrachten

Van: Edelstein, M. Edelstein-Nortman, R.G. Aan: onbekend Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-15 Onderwerp: ze zijn nog gezond; hij werkt nog steeds op de Duitse fabriek van zijn familie; bijna iedereen is vertrokken, tot nu toe nog geen bericht gehad; ze zijn zelf ook opgepakt geweest, gedurende 24 uur; door interventie van zijn werkgeven weer vrijgelaten; ze hebben een voorlopige vrijstelling; ze voelen zich eenzaam; hopen hun kinderen weer terug te zien; schoonmoeder en Lion en zijn gezin zijn nog in kamp Westerbork; van Api zijn familie is alleen nog zijn zuster Celin en haar man (werkend voor de Expositur) in Amsterdam…

Van: Edelstein, M. Edelstein-Nortman, R.G. Aan: onbekend Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-15 Onderwerp: ze zijn nog gezond; hij werkt nog steeds op de Duitse fabriek van zijn familie; bijna iedereen is vertrokken, tot nu toe nog geen bericht gehad; ze zijn zelf ook opgepakt geweest, gedurende 24 uur; door interventie van zijn werkgeven weer vrijgelaten; ze hebben een voorlopige vrijstelling; ze voelen zich eenzaam; hopen hun kinderen weer terug te zien; schoonmoeder en Lion en zijn gezin zijn nog in kamp Westerbork; van Api zijn familie is alleen nog zijn zuster Celin en haar man (werkend voor de Expositur) in Amsterdam…

Brief van M. Edelstein en zijn vrouw aan meine Liebe vanuit Amsterdam

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen bezig met gymnastiek op de speelplaats van barak 35, het weeshuis. Op de achtergrond is een wachttoren zichtbaar.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen bezig met gymnastiek op de speelplaats van barak 35, het weeshuis. Op de achtergrond is een wachttoren zichtbaar.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Briefkaart Van: fam. Kornalijnslijper Aan: Jong, de, H. Plaats: Haren Datum: 1943 Onderwerp: als jullie deze kaart ontvangen zijn wij niet meer op W. (Westerbork) Waarschijnlijk uit de trein gegooid

Briefkaart Van: fam. Kornalijnslijper Aan: Jong, de, H. Plaats: Haren Datum: 1943 Onderwerp: als jullie deze kaart ontvangen zijn wij niet meer op W. (Westerbork) Waarschijnlijk uit de trein gegooid

Briefkaart van de familie Kornalijnslijper aan H. de Jong vanuit de trein

Van: Lam, familie Aan: Veer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-11 Onderwerp: kaart ontvangen; van Sonja en Jannie hoort de schrijver niets; Dora is nu al 11 maanden weg; hij denkt ook aan Karel; op 16 juli 30 jaar getrouwd; hij zal geld toesturen om het een en andere te kunnen kopen; zijn vrouw en zijn dochter zijn niet meer te herkennen, zo dik zijn zij geworden.

Van: Lam, familie Aan: Veer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-11 Onderwerp: kaart ontvangen; van Sonja en Jannie hoort de schrijver niets; Dora is nu al 11 maanden weg; hij denkt ook aan Karel; op 16 juli 30 jaar getrouwd; hij zal geld toesturen om het een en andere te kunnen kopen; zijn vrouw en zijn dochter zijn niet meer te herkennen, zo dik zijn zij geworden.

Briefkaart van de familie Lam aan de familie Veer vanuit kamp Westerbork

Enveloppe gericht aan de heer en mevrouw J. Spetter behorende bij de kaart van de aankondiging van het huwelijk van Charles Knap en Hester Spetter. Datum: 1940-09

Enveloppe gericht aan de heer en mevrouw J. Spetter behorende bij de kaart van de aankondiging van het huwelijk van Charles Knap en Hester Spetter. Datum: 1940-09

Enveloppe gericht aan de heer en mevrouw J. Spetter

Verklaring Van: Chefmachinist Aan: Gerzon-Falk, Nora Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-17 Onderwerp: verklaring dat Nora Gerzon-Falk behoort bij de Technische Dienst Lager Westerbork

Verklaring Van: Chefmachinist Aan: Gerzon-Falk, Nora Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-17 Onderwerp: verklaring dat Nora Gerzon-Falk behoort bij de Technische Dienst Lager Westerbork

Verklaring dat Nora Gerzon-Falk behoort bij de technische dienst in kamp Westerbork

Van: Bennie, oom Aan: Smit, familie Plaats: Rotterdam Datum: 1941-03-13 Onderwerp: leven in oorlogstijd; sturen van levensmiddelen is onmogelijk, schaarste en de prijzen zijn hoog; de toekomst is onzeker; Simon is nog steeds souschef van de afdeling Parfumerieën in de Bijenkorf; Joop is in Amsterdam; Maup, de man van ‘To’ is ontslagen bij de posterijen met behoud van loon, een lot voor elke niet-ariër; &nbsp;Esther met haar gezin woont in Amsterdam en maakt het vrij goed; ‘mijn vrouw en ik worden zo langzamerhand oud, met de vele gebreken die dit eenmaal meebrengt’…

Van: Bennie, oom Aan: Smit, familie Plaats: Rotterdam Datum: 1941-03-13 Onderwerp: leven in oorlogstijd; sturen van levensmiddelen is onmogelijk, schaarste en de prijzen zijn hoog; de toekomst is onzeker; Simon is nog steeds souschef van de afdeling Parfumerieën in de Bijenkorf; Joop is in Amsterdam; Maup, de man van ‘To’ is ontslagen bij de posterijen met behoud van loon, een lot voor elke niet-ariër; &nbsp;Esther met haar gezin woont in Amsterdam en maakt het vrij goed; ‘mijn vrouw en ik worden zo langzamerhand oud, met de vele gebreken die dit eenmaal meebrengt’…

Brief van oom Bennie aan de familie Smit vanuit Rotterdam

Bericht over een huwelijk en overlijden Van: Büro Dr. Wachtel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-01&nbsp;

Bericht over een huwelijk en overlijden Van: Büro Dr. Wachtel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-01&nbsp;

Bericht nummer 20 over een huwelijk en het overlijden van twee personen in kamp Westerbork

Bedankkaart van Betty Turksma en Noach Mok, ter gelegenheid van hun verloving, 12 jan. 1942.

Bedankkaart Betty Turksma en Noach Mok, ter gelegenheid van hun verloving

Van: Aan: bewaking Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945 Onderwerp: rapport blanco in te vullen bij een ontvluchting van een gedetineerde.

Van: Aan: bewaking Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945 Onderwerp: rapport blanco in te vullen bij een ontvluchting van een gedetineerde.

Rapport blanco in te vullen bij een ontvluchting van een gedetineerde

Reglement (Merkblatt) Betreffende de verplichtingen van Joden die geen jodenster meer hoeven te dragen (in het Duits).&nbsp;

Reglement (Merkblatt) Betreffende de verplichtingen van Joden die geen jodenster meer hoeven te dragen (in het Duits).&nbsp;

Reglement betreffende jodensterren

Van:&nbsp; Aan: Bloch, Gerhard Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-08 Onderwerp: bevestiging ontvangst van een pakket; stempels Joodse Raad en Zentralstelle.

Van:&nbsp; Aan: Bloch, Gerhard Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-08 Onderwerp: bevestiging ontvangst van een pakket; stempels Joodse Raad en Zentralstelle.

Recu betreffende een ontvangen pakket in kamp Vught

Van: Brilleslijper, Hartog Aan: zijn vrienden Plaats: Amsterdam, gevangenis Weteringschans Datum: 1944-04-17 Onderwerp: ze verblijven met z'n drieën nog in de gevangenis; vermoedelijk gaan ze vandaag door naar kamp Westerbork; geen raad met het vieze ondergoed; het wassen gebeurd met zakdoeken; de post lijkt niet aan te komen, ze hebben nog niets ontvangen…&nbsp;

Van: Brilleslijper, Hartog Aan: zijn vrienden Plaats: Amsterdam, gevangenis Weteringschans Datum: 1944-04-17 Onderwerp: ze verblijven met z'n drieën nog in de gevangenis; vermoedelijk gaan ze vandaag door naar kamp Westerbork; geen raad met het vieze ondergoed; het wassen gebeurd met zakdoeken; de post lijkt niet aan te komen, ze hebben nog niets ontvangen…&nbsp;

Brief van Hartog Brilleslijper aan zijn vrienden vanuit de gevangenis Weteringschans

Personen