In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Persoonsbewijs van: Polak, Naatje geb. 1883-01-07 Amsterdam Afgegeven: 1941-08-29 te Amsterdam Bijz.: Met pasfoto, stempel J en stempel met tekst: vom arbeitseinsatz freigestellt, 25-2-1942.&nbsp;

Persoonsbewijs van: Polak, Naatje geb. 1883-01-07 Amsterdam Afgegeven: 1941-08-29 te Amsterdam Bijz.: Met pasfoto, stempel J en stempel met tekst: vom arbeitseinsatz freigestellt, 25-2-1942.&nbsp;

Persoonsbewijs van Naatje van Gelder-Polak

Van: Gelder, van, Abraham&nbsp; Aan: Gelder, van, Naatje Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11 Onderwerp: omstandigheden; op transport gaan, illegale brieven versturen is gevaarlijk. Veertig personen zijn reeds gesnapt.

Van: Gelder, van, Abraham&nbsp; Aan: Gelder, van, Naatje Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11 Onderwerp: omstandigheden; op transport gaan, illegale brieven versturen is gevaarlijk. Veertig personen zijn reeds gesnapt.

Brief van Abraham van Gelder aan zijn vrouw Naatje vanuit kamp Westerbork

Van: Gelder, van, Abraham Aan: Na Plaats: Westerbork, kamp Datum: Onderwerp: omstandigheden; honger, deelt dingen uit zijn pakketjes met anderen; op transport gaan van donderdag op vrijdag.

Van: Gelder, van, Abraham Aan: Na Plaats: Westerbork, kamp Datum: Onderwerp: omstandigheden; honger, deelt dingen uit zijn pakketjes met anderen; op transport gaan van donderdag op vrijdag.

1942

Februari 1942

Poëziealbum met versjes en een tekening van Joodse dwangarbeiders Plaats: De landweer (Elsloo) Datum: 1942-06-07 Onderwerp: dankbaarheid naar de ouders toe; smokkelen van voedsel; huiselijkheid.

Poëziealbum met versjes en een tekening van Joodse dwangarbeiders Plaats: De landweer (Elsloo) Datum: 1942-06-07 Onderwerp: dankbaarheid naar de ouders toe; smokkelen van voedsel; huiselijkheid.

Poeziealbum met versjes en een tekening van dwangarbeiders uit het Joodse werkkamp De Landweer

Lagerbefehl No. 4 Datum: 1943-02-01 Werktijden; vermindering van de kolentoelage; Alter Lagerinsassen; WC-gebruik in grote barakken Blz.: 2

Lagerbefehl No. 4 Datum: 1943-02-01 Werktijden; vermindering van de kolentoelage; Alter Lagerinsassen; WC-gebruik in grote barakken Blz.: 2

Lagerbefehl

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 107

Vrijstelling Van: Cohen, Jules Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943-10 Hij is tot nader bericht uit Den Haag vrijgesteld van transport.

Vrijstelling Van: Cohen, Jules Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943-10 Hij is tot nader bericht uit Den Haag vrijgesteld van transport.

Vrijstelling voor Jules Cohen

Foto van een illustratie van Leo Kok&nbsp; Uit een brief van Bob Cahen (zie brief 'Ergens in Nederland') Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11-01

Foto van een illustratie van Leo Kok&nbsp; Uit een brief van Bob Cahen (zie brief 'Ergens in Nederland') Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11-01

Foto van een Illustratie van Leo Kok in de brief 'Ergens in Nederland'

Kinderen op de locomotief Kinderen aan het spelen bij en op een werklocomotief (Zick), met machinist. Kamp Westerbork. De locomotief (met wagons) werd gebruikt voor verbindingen met onder andere Assen en Groningen voor het ophalen van nieuwe gevangenen en voedsel voor het kamp. Datum: 1943-1944

Kinderen op de locomotief Kinderen aan het spelen bij en op een werklocomotief (Zick), met machinist. Kamp Westerbork. De locomotief (met wagons) werd gebruikt voor verbindingen met onder andere Assen en Groningen voor het ophalen van nieuwe gevangenen en voedsel voor het kamp. Datum: 1943-1944

Kinderen spelen op de werklocomotief

Bewijs van crematie Datum: 21-05-1943 Nr. 299 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Davids, Leopold geb. 23-10-72 overleden te Westerbork op 16-05-1943 op: 18-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 21-05-1943 Nr. 299 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Davids, Leopold geb. 23-10-72 overleden te Westerbork op 16-05-1943 op: 18-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Leopold Davids

Mededeling Datum: 1943-10-29 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: groente op bewijs

Mededeling Datum: 1943-10-29 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: groente op bewijs

Mededeling over groente op recept

Van: Sleutelberg-Bamberger, Judikje en haar zoon Meijer Aan: van Dam-Sleutelberg, Golina Plaats: Farmsum Datum: 1942-08-18 Onderwerp: blij dat het rustig is; 42ste huwelijksdag; rooien van aardappelen; groente is ook in Farmsum schaars, ook tabak; stadsbonnen en landsbonnen; groeten van Meijer; 10.000 kussen voor onze Jetbora…

Van: Sleutelberg-Bamberger, Judikje en haar zoon Meijer Aan: van Dam-Sleutelberg, Golina Plaats: Farmsum Datum: 1942-08-18 Onderwerp: blij dat het rustig is; 42ste huwelijksdag; rooien van aardappelen; groente is ook in Farmsum schaars, ook tabak; stadsbonnen en landsbonnen; groeten van Meijer; 10.000 kussen voor onze Jetbora…

Brief van Judikje Sleutelberg-Bamberger, haar zoon Meijer aan Golina van Dam-Sleutelberg haar gezin

Plan van Commissie van Toezicht en Bijstand betreffende de recreatie in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Datum: 1939-11-20 Onderwerp: recreatieruimte bij een bepaald aantal personen, het moet gezellig zijn, tafelkleed, lampenkappen, gordijnen; kantine; leestafel; bibliotheek, sport, muziek; ontspanningsavonden; bonte avonden; contact zoeken met het Joods Vluchtelingen Comité.&nbsp;

Plan van Commissie van Toezicht en Bijstand betreffende de recreatie in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Datum: 1939-11-20 Onderwerp: recreatieruimte bij een bepaald aantal personen, het moet gezellig zijn, tafelkleed, lampenkappen, gordijnen; kantine; leestafel; bibliotheek, sport, muziek; ontspanningsavonden; bonte avonden; contact zoeken met het Joods Vluchtelingen Comité.&nbsp;

Beleidsplan van de Commissie van Toezicht en Bijstand over recreactie in het Centraal Vluchtelingenkamp

Foto van onder andere Henriette Enthoven-van Lier tijdens haar verblijf in Nederlands-Indië. Henriette is de vrouw, zittend op de voorste rij, zesde van rechts af gezien.&nbsp;

Foto van onder andere Henriette Enthoven-van Lier tijdens haar verblijf in Nederlands-Indië. Henriette is de vrouw, zittend op de voorste rij, zesde van rechts af gezien.&nbsp;

Foto

Van: Hubbeling, J.E. Aan: Hadders, familie&nbsp; Plaats: De Ruwenberg, kamp Datum: 1943-04-06 Onderwerp: de brief is op zijn eigen briefpapier vanuit het gijzelaarskamp De Ruwenberg in St Michelsgestel geschreven; beschrijving van het dagelijkse leven in het kamp; ‘Ik ontmoette hier de veehandelaar (Isedoor) Levie uit Assen. Zijn vrouw zit in Westerbork in een kamp en zijn beide kinderen zijn naar Polen.’

Van: Hubbeling, J.E. Aan: Hadders, familie&nbsp; Plaats: De Ruwenberg, kamp Datum: 1943-04-06 Onderwerp: de brief is op zijn eigen briefpapier vanuit het gijzelaarskamp De Ruwenberg in St Michelsgestel geschreven; beschrijving van het dagelijkse leven in het kamp; ‘Ik ontmoette hier de veehandelaar (Isedoor) Levie uit Assen. Zijn vrouw zit in Westerbork in een kamp en zijn beide kinderen zijn naar Polen.’

Brief van J.E. Hubbeling aan de familie Hadders vanuit kamp De Ruwenberg

Personen