In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Gosschalk, familie Aan: Stranders-Hartog, Rosette, de (barak 36) Datum: 1943-02-11 Plaats: Scherpenisse Onderwerp: verzenden van een pakket.&nbsp;

Van: Gosschalk, familie Aan: Stranders-Hartog, Rosette, de (barak 36) Datum: 1943-02-11 Plaats: Scherpenisse Onderwerp: verzenden van een pakket.&nbsp;

van familie Gosschalk aan Rosette Stranders-de Hartog

Foto van Salomon Stodel in Kremboong met als bijschrift: ‘gaan in bespreking met Mr. Cohen van de Joodse Raad’. Plaats: Kremboong, Joodse werkkamp Datum: 1942

Foto van Salomon Stodel in Kremboong met als bijschrift: ‘gaan in bespreking met Mr. Cohen van de Joodse Raad’. Plaats: Kremboong, Joodse werkkamp Datum: 1942

Foto van Salomon Stodel in het Joodse werkkamp Kremboong

Sonder-Ausweis Blum, Barend, 1-5-17, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten. Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonder-Ausweis Blum, Barend, 1-5-17, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten. Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonderausweis van Barend Blum

Van: Visser, A. Aan: Visser, E. Plaats: Datum: 1942-08 Onderwerp: Transport naar Westerbork Blz.: 2

Van: Visser, A. Aan: Visser, E. Plaats: Datum: 1942-08 Onderwerp: Transport naar Westerbork Blz.: 2

Brief van Asser Visser aan E. Visser

Pakketzegel voor het sturen van een pakket naar kamp Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944

Pakketzegel voor het sturen van een pakket naar kamp Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944

zegel (pakket) uit kamp Westerbork

Collage.&nbsp; Collage uit een fotocompositie/tekeningen.&nbsp; Kamp Westerbork, 1944-04-11.&nbsp; Betreft een fotocompositie/karikatuur van het huwelijk van Dienstleider Dr. Hans Ottenstein en Hildegard Ottenstein-Sachs.&nbsp; Afgebeeld medewerkers van de Antragstelle en de Registrator die het echtpaar toezingen en de slip van de bruid dragen.&nbsp; Het geheel is gemaakt door Breslauer, Jordan (fotografie) en Kok (tekeningen).

Collage.&nbsp; Collage uit een fotocompositie/tekeningen.&nbsp; Kamp Westerbork, 1944-04-11.&nbsp; Betreft een fotocompositie/karikatuur van het huwelijk van Dienstleider Dr. Hans Ottenstein en Hildegard Ottenstein-Sachs.&nbsp; Afgebeeld medewerkers van de Antragstelle en de Registrator die het echtpaar toezingen en de slip van de bruid dragen.&nbsp; Het geheel is gemaakt door Breslauer, Jordan (fotografie) en Kok (tekeningen).

Karikatuur van het huwelijk van dienstleider Hans Ottenstein en Hildegard Ottenstein-Sachs

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Reina en familie Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1941-09 Onderwerp: begint met een liedje, met verwijzingen naar Reina; over Reina…

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Reina en familie Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1941-09 Onderwerp: begint met een liedje, met verwijzingen naar Reina; over Reina…

Brief van Ab Hakker aan Reina en familie vanuit Amsterdam

Sonder-Ausweis Jacobs, Elkan, 11-1-17, B6 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: nur in O.D. Begleitung

Sonder-Ausweis Jacobs, Elkan, 11-1-17, B6 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: nur in O.D. Begleitung

Sonderausweis van Elkan Jacobs

Van: Leeven, van, A.&nbsp; Betreft levensmiddelenkaart in het repatriëringscentrum Paterkerk.

Van: Leeven, van, A.&nbsp; Betreft levensmiddelenkaart in het repatriëringscentrum Paterkerk.

Bewijs voor het verkrijgen van levensmiddelen in de Paterkerk te Eindhoven

Van: A. Coelingh-Barnstijn Aan: Barnstijn, Sientje&nbsp; Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1943-03-24&nbsp; Onderwerp: vraag of er nog behoefte aan iets is.&nbsp; Brief is geadresseerd aan haar moeder die ondertussen was doorgestuurd.&nbsp; Daarom weer retour afzender.

Van: A. Coelingh-Barnstijn Aan: Barnstijn, Sientje&nbsp; Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1943-03-24&nbsp; Onderwerp: vraag of er nog behoefte aan iets is.&nbsp; Brief is geadresseerd aan haar moeder die ondertussen was doorgestuurd.&nbsp; Daarom weer retour afzender.

Briefkaart van A. Coelingh-Barnstijn aan haar moeder in kamp Westerbork

Van: Visser, E. Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-12 Onderwerp: Omstandigheden thuis. Pogingen om een vrijlating te bewerkstelligen. Alles berust op een vergissing Blz.: 2

Van: Visser, E. Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-12 Onderwerp: Omstandigheden thuis. Pogingen om een vrijlating te bewerkstelligen. Alles berust op een vergissing Blz.: 2

Brief van E. Visser aan A. Visser vanuit Amsterdam

Van: Houtvester Assen Aan: Directeur Staatsbosbeheer Plaats: Assen Datum: 1948-07-17 Onderwerp: Doorgaande weg/centrale weg van het kamp was in de periode van het Vluchtelingenkamp open gesteld. In de periode van het doorgangskamp en Interneringskamp is de weg gesloten. Om onder andere de afvoer van hout mogelijk te houden is een route om de Noord gemaakt. Deze is slechts voor een deel verhard. Behoefte bij Staatsbosbeheer aan verharding van het gehele tracé in verband met zwaar vrachtverkeer; kostenraming doortrekken verharde weg route Noord; voorstel om vrachtchauffeurs zich te laten melden bij de wacht voor het verkrijgen van een bewijs om de centrale weg door het kamp te mogen gebruiken, de terugweg is vergelijkbaar. Voor Houtvester Assen is deze oplossing te ingewikkeld, alleen al het moeten passeren van drie bewaakte doorgangen lijkt een groot probleem. De voorkeur van de Houtvester is dan ook om de Noord-route verder te verharden.

Van: Houtvester Assen Aan: Directeur Staatsbosbeheer Plaats: Assen Datum: 1948-07-17 Onderwerp: Doorgaande weg/centrale weg van het kamp was in de periode van het Vluchtelingenkamp open gesteld. In de periode van het doorgangskamp en Interneringskamp is de weg gesloten. Om onder andere de afvoer van hout mogelijk te houden is een route om de Noord gemaakt. Deze is slechts voor een deel verhard. Behoefte bij Staatsbosbeheer aan verharding van het gehele tracé in verband met zwaar vrachtverkeer; kostenraming doortrekken verharde weg route Noord; voorstel om vrachtchauffeurs zich te laten melden bij de wacht voor het verkrijgen van een bewijs om de centrale weg door het kamp te mogen gebruiken, de terugweg is vergelijkbaar. Voor Houtvester Assen is deze oplossing te ingewikkeld, alleen al het moeten passeren van drie bewaakte doorgangen lijkt een groot probleem. De voorkeur van de Houtvester is dan ook om de Noord-route verder te verharden.

Brief van Houtvester Assen aan de directeur van Staatsbosbeheer

Transport Transport. Mensen met bagage bij de trein staan te wachten Kamp Westerbork, 1942 Een Nederlandse politieman en iemand van de Grüne Polizei zijn ook op de foto te zien.

Transport Transport. Mensen met bagage bij de trein staan te wachten Kamp Westerbork, 1942 Een Nederlandse politieman en iemand van de Grüne Polizei zijn ook op de foto te zien.

Kampgevangenen wachten met hun bagage voor een rijtuig van de deportatietrein

Verlovingsfoto van Loeb-Spiegel, Meta en Loeb, Leo Datum: ca. 1903

Verlovingsfoto van Loeb-Spiegel, Meta en Loeb, Leo Datum: ca. 1903

Foto van Leo Loeb en Meta Spiegel

A-4, typepapier met daarop de tekst: 'Hier zit het jong getrouwde paar ontkomen aan transportgevaar.' Datum: 1943-04-30 Plaats: kamp Westerbork Op de achterkant van het papier vele handtekeningen van het jonge echtpaar. Kennelijk oefent de bruid haar nieuwe handtekening.

A-4, typepapier met daarop de tekst: 'Hier zit het jong getrouwde paar ontkomen aan transportgevaar.' Datum: 1943-04-30 Plaats: kamp Westerbork Op de achterkant van het papier vele handtekeningen van het jonge echtpaar. Kennelijk oefent de bruid haar nieuwe handtekening.

Gedicht ter gelegenheid van een huwelijk

Foto van Isaac van Bergen en zijn dochter Chaja in Artis. Plaats: Artis Datum: 1940-1941 Onderwerp: het is de enige foto van Chaja met haar vader.

Foto van Isaac van Bergen en zijn dochter Chaja in Artis. Plaats: Artis Datum: 1940-1941 Onderwerp: het is de enige foto van Chaja met haar vader.

Foto van Isaac van Bergen en zijn dochter Chaja in Artis

Sonder-Ausweis Samson-Holzer, Cerline, 28-3-02 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Bauernhof Arbeiten zu verrichten. Gültig bis auf Weiteres

Sonder-Ausweis Samson-Holzer, Cerline, 28-3-02 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Bauernhof Arbeiten zu verrichten. Gültig bis auf Weiteres

Sonderausweis van Cerline Samson-Holzer

Model.&nbsp; Een model van een barak.&nbsp; Gemaakt van hout en beschilderd.&nbsp; Schaal 1:500.&nbsp; Het betreft hier barak 21 van het kamp Westerbork. De maquette stond in 1950 in de vroegere Kommandantur, schuin tegen de muur opgesteld. &nbsp;Volgens schenker dateert deze vermoedelijk nog uit de oorlogsperiode. (in het kamp was een maquettebouw-werkplaats aanwezig) Barakken die voor 1950 waren gesloopt waren ook van de maquette weggehaald. De maquette is gebruikt tot 1970 toen het kamp definitief werd afgebroken. Ook tijdens de Schattenberg periode werd de maquette steeds up to date gehouden. De vier geschonken barakken werden op het laatst ook van de maquette afgehaald. De schenker mocht deze modellen toen hebben aangezien ze anders toch werden weggegooid. Wat er met de rest van de maquette is gebeurd is bij de schenker niet bekend.

Model.&nbsp; Een model van een barak.&nbsp; Gemaakt van hout en beschilderd.&nbsp; Schaal 1:500.&nbsp; Het betreft hier barak 21 van het kamp Westerbork. De maquette stond in 1950 in de vroegere Kommandantur, schuin tegen de muur opgesteld. &nbsp;Volgens schenker dateert deze vermoedelijk nog uit de oorlogsperiode. (in het kamp was een maquettebouw-werkplaats aanwezig) Barakken die voor 1950 waren gesloopt waren ook van de maquette weggehaald. De maquette is gebruikt tot 1970 toen het kamp definitief werd afgebroken. Ook tijdens de Schattenberg periode werd de maquette steeds up to date gehouden. De vier geschonken barakken werden op het laatst ook van de maquette afgehaald. De schenker mocht deze modellen toen hebben aangezien ze anders toch werden weggegooid. Wat er met de rest van de maquette is gebeurd is bij de schenker niet bekend.

Model

Afdruk (slecht leesbaar) van infectie stempel Tröbitz.

Afdruk (slecht leesbaar) van infectie stempel Tröbitz.

Infectiestempel uit Tröbitz

Mededeling Van: Grevelink, J. Aan: Buijvoets, J.G. e.a. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-28 Onderwerp: gestraften, in verband met het toestaan van een gesprek tussen een burger en een gedetineerde.

Mededeling Van: Grevelink, J. Aan: Buijvoets, J.G. e.a. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-28 Onderwerp: gestraften, in verband met het toestaan van een gesprek tussen een burger en een gedetineerde.

Mededeling van J. Grevelink aan J. Buijvoets over een gestrafte bewaker

Van: Cahen, J.&nbsp; Aan: Beste allemaal.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp ('Ergens in Nederland') Datum: 1942-11-01&nbsp; Onderwerp: Kampomstandigheden in kamp Westerbork.&nbsp;Terugblik op begin oktober 1942. Schetsjes gemaakt door Leo Kok.&nbsp; Blz. 8 van 14. Inventarisnummers 3022 t/m 3035

Van: Cahen, J.&nbsp; Aan: Beste allemaal.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp ('Ergens in Nederland') Datum: 1942-11-01&nbsp; Onderwerp: Kampomstandigheden in kamp Westerbork.&nbsp;Terugblik op begin oktober 1942. Schetsjes gemaakt door Leo Kok.&nbsp; Blz. 8 van 14. Inventarisnummers 3022 t/m 3035

Foto van de brief 'Ergens in Nederland' van J. Cahen aan bekenden vanuit kamp Westerbork

Op de foto staat Alexander Holländer, rechts en de heer Nathan Streep, links met hoed.&nbsp; Het beeld is begin jaren vijftig vastgelegd aan de Weteringschans 128. &nbsp;

Op de foto staat Alexander Holländer, rechts en de heer Nathan Streep, links met hoed.&nbsp; Het beeld is begin jaren vijftig vastgelegd aan de Weteringschans 128. &nbsp;

Foto van Alexander Höllander en Nathan Streep in Amsterdam

Van: Kockx, Th. Aan: onder andere Buijvoets J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-02 Onderwerp: rapport inzake voorbereiding overdracht werkploegen aan Bureau Oogstvoorziening. Betreft de gemeenten Vries, Eelde, Peize, Roden, Annen (Kloosterveen), Rolde.

Van: Kockx, Th. Aan: onder andere Buijvoets J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-02 Onderwerp: rapport inzake voorbereiding overdracht werkploegen aan Bureau Oogstvoorziening. Betreft de gemeenten Vries, Eelde, Peize, Roden, Annen (Kloosterveen), Rolde.

Rapport van Th. Kockx over de voorbereiding van overdracht van werkploegen aan het Bureau Oogstvoorziening

Van: van As, A Aan: de Vrijer-Fierlier, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-05-18 Onderwerp: bewijs om kamp Westerbork te mogen verlaten en het verkrijgen van alle medewerking bij de Distributiedienst haar de nodige bescheiden te verstrekken.

Van: van As, A Aan: de Vrijer-Fierlier, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-05-18 Onderwerp: bewijs om kamp Westerbork te mogen verlaten en het verkrijgen van alle medewerking bij de Distributiedienst haar de nodige bescheiden te verstrekken.

Bewijs voor de Distributiedienst in Zwolle dat Mietje de Vrijer-Fierlier uit kamp Westerbork is ontslagen

Personen