In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Caneel, Joop Aan: Smilde, M. Plaats: Vught, blok 11 A Datum: 1943 Onderwerp: omstandigheden; cabaret; bedankje voor pakket

Van: Caneel, Joop Aan: Smilde, M. Plaats: Vught, blok 11 A Datum: 1943 Onderwerp: omstandigheden; cabaret; bedankje voor pakket

Brief van Joop Caneel aan M. Smilde vanuit kamp Vught

Lagerbefehl No. 54&nbsp; Datum: 1943-10-27&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Diefstal van hout&nbsp; Gelijk aan inv.nr.: 20-67

Lagerbefehl No. 54&nbsp; Datum: 1943-10-27&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Diefstal van hout&nbsp; Gelijk aan inv.nr.: 20-67

Lagerbefehl No. 54

Bewijs van verzending van een pakket naar Theresienstadt en het ontvangst Aan: Kussy, Olga Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-07-20

Bewijs van verzending van een pakket naar Theresienstadt en het ontvangst Aan: Kussy, Olga Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-07-20

Bewijs van verzending en ontvangst van een postpakket

Van: Heymann-Heymans, familie Aan: Heymans, Arthur en gezin Datum: 1943-08-17 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: kaart van 1 augustus op de 14de ontvangen, met Herman gaat het goed. Hij heeft geen pijn meer na zijn operatie. Hij ligt nog steeds in het ziekenhuis...&nbsp;

Van: Heymann-Heymans, familie Aan: Heymans, Arthur en gezin Datum: 1943-08-17 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: kaart van 1 augustus op de 14de ontvangen, met Herman gaat het goed. Hij heeft geen pijn meer na zijn operatie. Hij ligt nog steeds in het ziekenhuis...&nbsp;

Brief van de familie Heymann-Heymans aan het gezin A. Heymans vanuit kamp Westerbork

Van: Feldman-Kan, Ruth (via haar vader Herman Kan) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp, barak 6 Datum: 1944-07-01 Onderwerp: gistermiddag lag ze even op bed, in halfslaap droomde ze dat ze bij haar man was, de realiteit was anders. ze heeft een moeilijke dag gehad; ze blijft moed houden; vandaag komt de man van haar collega. ze slaapt onder haar, met verlof uit Velp; dit is al een paar keer gebeurd, de vreugde van die twee…; mevrouw waterman is verbitterd en in opgewonden toestand, laat haar man dit maar niet weten…; ze zou met verlof naar huis gaan, maar daar kwam niets van terecht; mevrouw Son ligt in het ziekenhuis. het gaat niet goed met haar. Ze is hartpatiënt en gisteren had ze een aanval; Marga ligt nog in het ziekenhuis…en Werner neemt alles zo gewichtig…

Van: Feldman-Kan, Ruth (via haar vader Herman Kan) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp, barak 6 Datum: 1944-07-01 Onderwerp: gistermiddag lag ze even op bed, in halfslaap droomde ze dat ze bij haar man was, de realiteit was anders. ze heeft een moeilijke dag gehad; ze blijft moed houden; vandaag komt de man van haar collega. ze slaapt onder haar, met verlof uit Velp; dit is al een paar keer gebeurd, de vreugde van die twee…; mevrouw waterman is verbitterd en in opgewonden toestand, laat haar man dit maar niet weten…; ze zou met verlof naar huis gaan, maar daar kwam niets van terecht; mevrouw Son ligt in het ziekenhuis. het gaat niet goed met haar. Ze is hartpatiënt en gisteren had ze een aanval; Marga ligt nog in het ziekenhuis…en Werner neemt alles zo gewichtig…

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Van:&nbsp;Grietje Philips-Slier Aan: Mien en Schoontje&nbsp; Plaats: Amsterdam, schouwburg&nbsp; Datum: 1942-11-17&nbsp; Onderwerp: ze bedankt haar schoondochters voor alles wat ze ontvangen heeft. Ze wordt snel doorgestuurd. Ze mag niet wachten op haar man. Ze heeft er van alles aan gedaan om hem ook in de schouwburg te krijgen. Er worden velen doorgestuurd naar kamp Westerbork.

Van:&nbsp;Grietje Philips-Slier Aan: Mien en Schoontje&nbsp; Plaats: Amsterdam, schouwburg&nbsp; Datum: 1942-11-17&nbsp; Onderwerp: ze bedankt haar schoondochters voor alles wat ze ontvangen heeft. Ze wordt snel doorgestuurd. Ze mag niet wachten op haar man. Ze heeft er van alles aan gedaan om hem ook in de schouwburg te krijgen. Er worden velen doorgestuurd naar kamp Westerbork.

Briefkaart van Grietje Philips aan haar schoondochters vanuit de Hollandsche Schouwburg

Origineel briefpapier kamp Westerbork Niet beschreven

Origineel briefpapier kamp Westerbork Niet beschreven

Briefpapier kamp Westerbork

Van: Gans, Regina&nbsp; Reisvergunning om op 1944-07-01 van Arnhem naar Assen te reizen.&nbsp; Bijzonderheid.: mag zonder Jodenster reizen.&nbsp; Vergunning is ondertekend door Fischer.

Van: Gans, Regina&nbsp; Reisvergunning om op 1944-07-01 van Arnhem naar Assen te reizen.&nbsp; Bijzonderheid.: mag zonder Jodenster reizen.&nbsp; Vergunning is ondertekend door Fischer.

Reisvergunning voor Regina Gans

Van: Tabaksblatt, S.&nbsp; Onderwerp: inentingskaart Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945

Van: Tabaksblatt, S.&nbsp; Onderwerp: inentingskaart Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945

Bewijs van inenting van S. Tabaksblatt in Theresienstadt

Personeel.&nbsp; Het personeel van het interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork.&nbsp; Secretariaat (na het vertrek van Maurits Montezinos).&nbsp; Met boden Jansen en Hilwerda.

Personeel.&nbsp; Het personeel van het interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork.&nbsp; Secretariaat (na het vertrek van Maurits Montezinos).&nbsp; Met boden Jansen en Hilwerda.

Foto van het secretariaat in het interneringskamp Westerbork

Reisvergunning Van: Wessel, W. Datum: 1943-11-08 Voor een dienstreis van Kamp Westerbork naar Amsterdam

Reisvergunning Van: Wessel, W. Datum: 1943-11-08 Voor een dienstreis van Kamp Westerbork naar Amsterdam

Reisvergunning van W. Wessel

Ausweiskarte Van: Vles, Henri Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-04 (binnenkomst)

Ausweiskarte Van: Vles, Henri Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-04 (binnenkomst)

Ausweiskarte van Henri Vles

Van: Prins, Fientje Aan: Querido-Lever, Roosje Plaats: Utrecht Datum: 1943-08 Onderwerp: enveloppe waarin een brief zat, gericht aan Roosje Querido in kamp Westerbork, barak 67. Op de enveloppe is het adres doorgestreept en ‘Transp’ (op transport) geschreven. De enveloppe met brief ging dus weer retour.

Van: Prins, Fientje Aan: Querido-Lever, Roosje Plaats: Utrecht Datum: 1943-08 Onderwerp: enveloppe waarin een brief zat, gericht aan Roosje Querido in kamp Westerbork, barak 67. Op de enveloppe is het adres doorgestreept en ‘Transp’ (op transport) geschreven. De enveloppe met brief ging dus weer retour.

Enveloppe van Fientje Prins waarin een brief zat gericht aan Roosje Querido-Lever in kamp Westerbork

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 23-07-1943 Nr. 444 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Swaab, Nathan Marcus geb. 27-05-42 overleden te Westerbork op 21-07-1943 op 22-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 23-07-1943 Nr. 444 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Swaab, Nathan Marcus geb. 27-05-42 overleden te Westerbork op 21-07-1943 op 22-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Nathan Marcus Swaab

Werken.&nbsp; Werken op het land.&nbsp; Pauze tijdens het aardappelrooien.&nbsp; Plaats: Orvelte, Joods werkkamp&nbsp; Datum: 1942-09 De zeven heren waren alle inwoners van Hoogeveen.&nbsp; Van links. naar rechts.: Barend van Zuiden, I. ter Berg, Samuel Meyer, E. Barend Stern, Roelof Jacob van Zuiden, Israel Wijnberg, F. Simons.&nbsp; &nbsp;

Werken.&nbsp; Werken op het land.&nbsp; Pauze tijdens het aardappelrooien.&nbsp; Plaats: Orvelte, Joods werkkamp&nbsp; Datum: 1942-09 De zeven heren waren alle inwoners van Hoogeveen.&nbsp; Van links. naar rechts.: Barend van Zuiden, I. ter Berg, Samuel Meyer, E. Barend Stern, Roelof Jacob van Zuiden, Israel Wijnberg, F. Simons.&nbsp; &nbsp;

Dwangarbeider aan het werk op een akker in de buurt van het Joodse werkkamp Orvelte

Gebeurtenissen kamp Westerbork

Bevrijdingsacties kamp Westerbork

Bevrijdingsplan Dominee Ader

Van: Grand Hotel De Rome Aan: Praag, L. van Plaats: Rome Datum: 1938-02 Onderwerp: verblijf in een hotel te Rome

Van: Grand Hotel De Rome Aan: Praag, L. van Plaats: Rome Datum: 1938-02 Onderwerp: verblijf in een hotel te Rome

Rekening voor verblijf in Grand hotel in Rome voor L. van Praag

Speelgoedhert Ongeverfd Staand op een houten plankje Het hertje werd op 30 mei 1944 uit het kamp gesmokkeld.&nbsp; De maakster van het stuk speelgoed is Rita Bosman.

Speelgoedhert Ongeverfd Staand op een houten plankje Het hertje werd op 30 mei 1944 uit het kamp gesmokkeld.&nbsp; De maakster van het stuk speelgoed is Rita Bosman.

Hertje van hout gemaakt in kamp Westerbork

Van: Schoon, S.&nbsp; Aan: Jansen, J.J.M.&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-03-09&nbsp; Onderwerp: behoud van crematorium te Westerbork als monument en het bijzetten van de asresten van de 10 gefusilleerde verzetsstrijders in het verzetsgraf/monument.

Van: Schoon, S.&nbsp; Aan: Jansen, J.J.M.&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-03-09&nbsp; Onderwerp: behoud van crematorium te Westerbork als monument en het bijzetten van de asresten van de 10 gefusilleerde verzetsstrijders in het verzetsgraf/monument.

Brief over het bijzetten van de asresten van de 10 gefussileerde verzetsstrijders en het behoud van het crematorium als monument

Van: Polak, A.&nbsp; Aan: Polak, S. (Westerbork, kamp, barak 22) Plaats: Vught&nbsp; Datum: 1943-05-04&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp Vught. Het gezin is nu bijna vier weken in kamp Vught. Moeder werkt als kinderverzorgster en vader en zoon werken in de kleermakerij. Verder vraagt aan zijn zoon Salomon of hij nog pakjes via de Joodse raad in Apeldoorn ontvangt.

Van: Polak, A.&nbsp; Aan: Polak, S. (Westerbork, kamp, barak 22) Plaats: Vught&nbsp; Datum: 1943-05-04&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp Vught. Het gezin is nu bijna vier weken in kamp Vught. Moeder werkt als kinderverzorgster en vader en zoon werken in de kleermakerij. Verder vraagt aan zijn zoon Salomon of hij nog pakjes via de Joodse raad in Apeldoorn ontvangt.

Brief van Abraham Polak aan Salomon Polak vanuit kamp Vught

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-09-10 Onderwerp: over hun gevoelens voor elkaar sinds het AJC- kamp in Havelte en haar vertrek uit zijn stad Groningen; over hun schrijven; een baan in Groningen zou nog geen optie zijn, omdat ze bij haar zus wil blijven…en ze heeft een behoorlijke baan…; over wel of geen militaire dienst van Wieger, hoe er in te staan; bij Jet Mechanicus en Sien (Mechanicus-) Stouwer op bezoek geweest, het zal bij deze keer blijven…over invulling van de kerstdagen en haar werk bij een vrome Joodse zaak…&nbsp;

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-09-10 Onderwerp: over hun gevoelens voor elkaar sinds het AJC- kamp in Havelte en haar vertrek uit zijn stad Groningen; over hun schrijven; een baan in Groningen zou nog geen optie zijn, omdat ze bij haar zus wil blijven…en ze heeft een behoorlijke baan…; over wel of geen militaire dienst van Wieger, hoe er in te staan; bij Jet Mechanicus en Sien (Mechanicus-) Stouwer op bezoek geweest, het zal bij deze keer blijven…over invulling van de kerstdagen en haar werk bij een vrome Joodse zaak…&nbsp;

Brief van Saar Mouw aan Wieger vanuit Amsterdam

Briefkaart Van: fam. Kornalijnslijper Aan: Jong, de, H. Plaats: Haren Datum: 1943 Onderwerp: als jullie deze kaart ontvangen zijn wij niet meer op W. (Westerbork) Waarschijnlijk uit de trein gegooid

Briefkaart Van: fam. Kornalijnslijper Aan: Jong, de, H. Plaats: Haren Datum: 1943 Onderwerp: als jullie deze kaart ontvangen zijn wij niet meer op W. (Westerbork) Waarschijnlijk uit de trein gegooid

Briefkaart van de familie Kornalijnslijper aan H. de Jong vanuit de trein

Van: Muller, Abraham Plaats: Westerbork, kamp Binnengekomen op 18 juli 1942 Werkzaam voor groep 11 van het Dienstbereich 7

Van: Muller, Abraham Plaats: Westerbork, kamp Binnengekomen op 18 juli 1942 Werkzaam voor groep 11 van het Dienstbereich 7

Ausweiskarte van Abraham Muller in kamp Westerbork

Van: Haagman, Bep (Lion en Clara) Aan: Miep en Mary (De Vrijer, familie) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08 Onderwerp: Dick zelf gesproken, daarom een brief aan Miep en Mary; ze zijn nog in kamp Westerbork; ze hebben katoenen hoofdoeken nodig voor het werk buiten en soda achtige waspoeder voor de zeer vuile was; ook badhanddoeken en washandjes; voor Lion werkhemden en een riem/ceintuur voor Clara, voor haar overall; vanmiddag op koffievisite bij Feldmann (haar masseur), een hele afwisseling; gisteren goulash met vlees en kip, net vrijdagavond…; ze maakt een samenvatting van wat ze nodig hebben…

Van: Haagman, Bep (Lion en Clara) Aan: Miep en Mary (De Vrijer, familie) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08 Onderwerp: Dick zelf gesproken, daarom een brief aan Miep en Mary; ze zijn nog in kamp Westerbork; ze hebben katoenen hoofdoeken nodig voor het werk buiten en soda achtige waspoeder voor de zeer vuile was; ook badhanddoeken en washandjes; voor Lion werkhemden en een riem/ceintuur voor Clara, voor haar overall; vanmiddag op koffievisite bij Feldmann (haar masseur), een hele afwisseling; gisteren goulash met vlees en kip, net vrijdagavond…; ze maakt een samenvatting van wat ze nodig hebben…

Brief van Bep (Lion en Clara) Haagman aan Miep en Mary de Vrijer vanuit kamp Westerbork

Personen