In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Brief Van: Gezantschap der Nederlanden, hoofd afdeling repatriëring Aan: Polak, Henriette Plaats: Bern, Zwitserland Datum: 1945-07-12 Onderwerp: ze is ingedeeld bij het konvooi dat op 24 juli uit Bazel naar Nederland zal vertrekken.&nbsp;

Brief Van: Gezantschap der Nederlanden, hoofd afdeling repatriëring Aan: Polak, Henriette Plaats: Bern, Zwitserland Datum: 1945-07-12 Onderwerp: ze is ingedeeld bij het konvooi dat op 24 juli uit Bazel naar Nederland zal vertrekken.&nbsp;

Brief van het Gezantschap der Nederlanden, hoofd afdeling repatriëring aan H. Polak in verband met vertrek uit Zwitserland

Van: Spiegel, Elise (Liesel)&nbsp; Aan: &nbsp;Spiegel, Edith en Fritz Datum: 1942-10-13 Onderwerp: Hoop dat jullie en iedereen gezond is. Schrijf graag vaak en zelf. Ik heb een bericht van tante Grete en Oma gekregen.' Antwoord van de kinderen op 30-12-1942. ‘We verheugden ons op de brief. We zijn allen gezond en hebben nu vakantie. We zijn groot geworden. Ik ben nu even groot als tante Paula.’

Van: Spiegel, Elise (Liesel)&nbsp; Aan: &nbsp;Spiegel, Edith en Fritz Datum: 1942-10-13 Onderwerp: Hoop dat jullie en iedereen gezond is. Schrijf graag vaak en zelf. Ik heb een bericht van tante Grete en Oma gekregen.' Antwoord van de kinderen op 30-12-1942. ‘We verheugden ons op de brief. We zijn allen gezond en hebben nu vakantie. We zijn groot geworden. Ik ben nu even groot als tante Paula.’

Brief van Elise Spiegel aan haar twee kinderen via het Rode Kruis

Enveloppe Van: Politie Bloemendaal Aan: Boom-Jacobs, E.&nbsp;

Enveloppe Van: Politie Bloemendaal Aan: Boom-Jacobs, E.&nbsp;

Enveloppe van de politie Bloemendaal aan Esther Boom-Jacobs

Van:&nbsp; Aan: Buijvoets, J. G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-22 Onderwerp: Verantwoording van verrichte controles en werkzaamheden van de schrijver van het rapport.&nbsp;

Van:&nbsp; Aan: Buijvoets, J. G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-22 Onderwerp: Verantwoording van verrichte controles en werkzaamheden van de schrijver van het rapport.&nbsp;

Rapport over verrichtte controles en werkzaamheden op 22 juni 1945

Van: Burgemeester van Leiden&nbsp; Aan: Vries, de, J.S.&nbsp; Plaats: Leiden&nbsp; Datum: 1941-11-27&nbsp; Onderwerp: vordering van het huis waar J.S. Vries woonachtig is, Zoeterwoudsche Singel nummer 64. Ze is daardoor gedwongen naar een kamer op 69 te verhuizen.

Van: Burgemeester van Leiden&nbsp; Aan: Vries, de, J.S.&nbsp; Plaats: Leiden&nbsp; Datum: 1941-11-27&nbsp; Onderwerp: vordering van het huis waar J.S. Vries woonachtig is, Zoeterwoudsche Singel nummer 64. Ze is daardoor gedwongen naar een kamer op 69 te verhuizen.

Brief van de Burgemeester van Leiden aan J.S. Cahen/Beurze) de Vries

Notitie van een bekendmaking betr. gemengde huwelijken Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-11 Onderwerp: alle personen die gemengd gehuwd zijn en zich tot sterilisatie hebben bereid verklaard moeten een nieuwe verklaring ondertekenen. Het gaat om bekendmakingen die deels in de barak te lezen zijn, maar ook mondeling worden verspreid. In verband met de doofheid van Estella worden noties van bekendmakingen gemaakt, zodat zij deze kan lezen.

Notitie van een bekendmaking betr. gemengde huwelijken Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-11 Onderwerp: alle personen die gemengd gehuwd zijn en zich tot sterilisatie hebben bereid verklaard moeten een nieuwe verklaring ondertekenen. Het gaat om bekendmakingen die deels in de barak te lezen zijn, maar ook mondeling worden verspreid. In verband met de doofheid van Estella worden noties van bekendmakingen gemaakt, zodat zij deze kan lezen.

Notitie van een bekendmaking betreffende gemengde huwelijken

Van: van Leeven, Aaron Aan: wie het betreft Plaats: Beer Sheba Datum: 1986/1998&nbsp; Onderwerp: autobiografische schetsen van Aaron van Leeven. Via Barneveld, Westerbork kwam Aaron in Theresienstadt terecht. Uiteindelijk werd hij naar Zwitserland uitgewisseld aanmerking. Zijn drie zussen kwamen via Westerbork in Barneveld terecht om vervolgens, maar nu met het hele gezin, op 29 september 1943 naar Westerbork te gaan/terug te gaan.&nbsp;

Van: van Leeven, Aaron Aan: wie het betreft Plaats: Beer Sheba Datum: 1986/1998&nbsp; Onderwerp: autobiografische schetsen van Aaron van Leeven. Via Barneveld, Westerbork kwam Aaron in Theresienstadt terecht. Uiteindelijk werd hij naar Zwitserland uitgewisseld aanmerking. Zijn drie zussen kwamen via Westerbork in Barneveld terecht om vervolgens, maar nu met het hele gezin, op 29 september 1943 naar Westerbork te gaan/terug te gaan.&nbsp;

Verslag in de vorm van tien autobiografische schetsen geschreven door Aron van Leeven

Van: Houtvester Assen Aan: Eerstaanwezend Ingenieur der Genie Plaats: Assen Datum: 1952-02-02&nbsp; Onderwerp: schietbanen, plaatsen van borden 'Verboden Toegang', geen bezwaar.

Van: Houtvester Assen Aan: Eerstaanwezend Ingenieur der Genie Plaats: Assen Datum: 1952-02-02&nbsp; Onderwerp: schietbanen, plaatsen van borden 'Verboden Toegang', geen bezwaar.

Brief van Houtvester Assen aan de Ir. der Genie in Groningen

Een fontein.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.

Een fontein.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Van: Haagman, Bep, Lion en Clara Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-14 Onderwerp: bedankt voor de pakketjes; nog in Westerbork, in ieder geval tot maandag; weer verhuizen nu naar barak 48G; bij ieder transport weer een verhuizing en van alles meesjouwen, echter beter hier dan elders; het gerucht gaat dat de bewoners van barak 48 langer mogen blijven; schrijven is moeilijk, deze brief gaat illegaal; Lion werkt op het ogenblik als wegwerker aan de spoorbaan, hij heeft geen rug meer van het sjouwen, onder andere stukken rails; hij doet alles om te kunnen blijven; Bep wordt iedere dag bestraald en gemasseerd (reumatiek); graag zeep voor de was, alles wordt in het kamp even goor; schoensmeer en borsteltjes; kan je nog in mijn gewezen huis komen? (om spullen op te halen); lange broek voor het werk en voor Carla en haar hoge werklaarzen, want hun schoenen zijn al stuk en de schoenmaker van het kamp is ziek; een busje Schura met een paar doeken om de etensblikken schoon te maken; ze waren gisteren bij een huwelijk, zij is 18 jaar oud en hij is dokter; het meisje is hier alleen, haar ouders zijn al naar Duitsland doorgestuurd; de burgemeester heeft hun getrouwd; er zijn veel van dit soort huwelijken in het kamp; Bep wou dat de vrijers hun kamer konden zien van 3 bij 3 voor zes personen, maar toch lachen ze nog wel eens en maken ze er wat van; graag wollen nachthemden of pyjama's, wat ze hebben stinkt erg en het is s nachts erg koud in de houten barakken; graag aluminium zeepdozen, de bakelieten is al stuk; dom van Nico (Fierlier) dat hij hier niet naar de tandarts is geweest, anders had hij misschien uitstel gehad; Bep is benieuwd hoe hij het maakt; ‘je hoort hier in het kamp dat het er niet slecht is’; als ze in het huis kunnen komen, dan graag nog het een en ander toesturen; ze hebben de hele dag honger, het klimaat in het kamp is gezond; de handborstels gebruiken ze om de was te boenen en voor de handen…

Van: Haagman, Bep, Lion en Clara Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-14 Onderwerp: bedankt voor de pakketjes; nog in Westerbork, in ieder geval tot maandag; weer verhuizen nu naar barak 48G; bij ieder transport weer een verhuizing en van alles meesjouwen, echter beter hier dan elders; het gerucht gaat dat de bewoners van barak 48 langer mogen blijven; schrijven is moeilijk, deze brief gaat illegaal; Lion werkt op het ogenblik als wegwerker aan de spoorbaan, hij heeft geen rug meer van het sjouwen, onder andere stukken rails; hij doet alles om te kunnen blijven; Bep wordt iedere dag bestraald en gemasseerd (reumatiek); graag zeep voor de was, alles wordt in het kamp even goor; schoensmeer en borsteltjes; kan je nog in mijn gewezen huis komen? (om spullen op te halen); lange broek voor het werk en voor Carla en haar hoge werklaarzen, want hun schoenen zijn al stuk en de schoenmaker van het kamp is ziek; een busje Schura met een paar doeken om de etensblikken schoon te maken; ze waren gisteren bij een huwelijk, zij is 18 jaar oud en hij is dokter; het meisje is hier alleen, haar ouders zijn al naar Duitsland doorgestuurd; de burgemeester heeft hun getrouwd; er zijn veel van dit soort huwelijken in het kamp; Bep wou dat de vrijers hun kamer konden zien van 3 bij 3 voor zes personen, maar toch lachen ze nog wel eens en maken ze er wat van; graag wollen nachthemden of pyjama's, wat ze hebben stinkt erg en het is s nachts erg koud in de houten barakken; graag aluminium zeepdozen, de bakelieten is al stuk; dom van Nico (Fierlier) dat hij hier niet naar de tandarts is geweest, anders had hij misschien uitstel gehad; Bep is benieuwd hoe hij het maakt; ‘je hoort hier in het kamp dat het er niet slecht is’; als ze in het huis kunnen komen, dan graag nog het een en ander toesturen; ze hebben de hele dag honger, het klimaat in het kamp is gezond; de handborstels gebruiken ze om de was te boenen en voor de handen…

Brief van Bep Lion en Clara Haagman aan de familie De Vrijer vanuit kamp Westerbork

Van: een onbekende schrijver, barakgenoot van Maurits Acohen&nbsp; Aan: het gezin van de zoon van Maurits&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-09-07 Onderwerp: schrijver blijft anoniem en wil zijn identiteit na de oorlog pas bekend maken. Op het moment doet hij een dienstreis van drie dagen voor het kamp. Hij geeft aan dat het voor Maurits en Esther van groot belang is pakketjes te blijven ontvangen en ook vooral berichten.&nbsp;

Van: een onbekende schrijver, barakgenoot van Maurits Acohen&nbsp; Aan: het gezin van de zoon van Maurits&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-09-07 Onderwerp: schrijver blijft anoniem en wil zijn identiteit na de oorlog pas bekend maken. Op het moment doet hij een dienstreis van drie dagen voor het kamp. Hij geeft aan dat het voor Maurits en Esther van groot belang is pakketjes te blijven ontvangen en ook vooral berichten.&nbsp;

Brief van de bovenbuur van Maurits Acohen in barak 62 vanuit Amsterdam

Van: Haagman, Bep Aan: Miep, Dick en Mary Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-03 Onderwerp: ze zijn nog in kamp Westerbork en weten niet of ze met het volgende transport mee moeten gaan; Lion zal zijn best doen om uitstel van transport te regelen; ze hebben het er best, beter hier dan elders; Lion werkt in de smederij en zij in de Centrale Keuken; een opsomming van wat ze nodig hebben van levensmiddelen tot gebruiksvoorwerpen, van zeildoek om om de dekens te doen tot afwasbaar maandverband; er zit wat haast achter in verband met een mogelijk vertrek uit kamp Westerbork; als ze toch weg moeten waren ze liever met dit transport (3-8-1942) vertrokken, omdat daar veel bekenden tussen zitten; Betje en Clara zitten in barak 39 C en Lion zit in barak 2.

Van: Haagman, Bep Aan: Miep, Dick en Mary Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-03 Onderwerp: ze zijn nog in kamp Westerbork en weten niet of ze met het volgende transport mee moeten gaan; Lion zal zijn best doen om uitstel van transport te regelen; ze hebben het er best, beter hier dan elders; Lion werkt in de smederij en zij in de Centrale Keuken; een opsomming van wat ze nodig hebben van levensmiddelen tot gebruiksvoorwerpen, van zeildoek om om de dekens te doen tot afwasbaar maandverband; er zit wat haast achter in verband met een mogelijk vertrek uit kamp Westerbork; als ze toch weg moeten waren ze liever met dit transport (3-8-1942) vertrokken, omdat daar veel bekenden tussen zitten; Betje en Clara zitten in barak 39 C en Lion zit in barak 2.

Brief van Bep Haagman aan Miep, Dick en Mary vanuit kamp Westerbork

Van: Haagman, Bep, Clara en Lion Aan: de Vrijer, C. (Dick) Plaats: Loods 24, Rotterdam Datum: 1942-07-30 Onderwerp: ze zitten in de Loods (24); ze gaan waarschijnlijk om 1 of 2 uur in de nacht weg; Bep knapt wat op; vele bekenden gezien; vele zijn ook teruggeroepen voor uitstel; misschien valt er voor hun ook wat te bereiken; een optimistische groet van Bep…

Van: Haagman, Bep, Clara en Lion Aan: de Vrijer, C. (Dick) Plaats: Loods 24, Rotterdam Datum: 1942-07-30 Onderwerp: ze zitten in de Loods (24); ze gaan waarschijnlijk om 1 of 2 uur in de nacht weg; Bep knapt wat op; vele bekenden gezien; vele zijn ook teruggeroepen voor uitstel; misschien valt er voor hun ook wat te bereiken; een optimistische groet van Bep…

Briefkaart van Bep, Clara en Lion Haagman aan C. de Vrijer vanuit Loods 24 in Rotterdam

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1950-06-27 Onderwerp: overlijden van Levie Logger.

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1950-06-27 Onderwerp: overlijden van Levie Logger.

Uittreksel uit de Burgerlijke Stand van Den Haag betreffende het overlijden van Levie Logger

Van: Haagman, Bep en Clara Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08 Onderwerp: een tijdje geen reactie; een dringend behoefte aan mondvoorraad; het is zwaar pezen (werken); een transport over geslagen; hoopt dat het de familie lukt hun vrij te krijgen; tegen zijn vader en moeder zeggen dat hij de koffer ontvangen heeft; Clara kan aan de omstandigheden wennen, Bep nog niet…

Van: Haagman, Bep en Clara Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08 Onderwerp: een tijdje geen reactie; een dringend behoefte aan mondvoorraad; het is zwaar pezen (werken); een transport over geslagen; hoopt dat het de familie lukt hun vrij te krijgen; tegen zijn vader en moeder zeggen dat hij de koffer ontvangen heeft; Clara kan aan de omstandigheden wennen, Bep nog niet…

Brief van Lion, Bep en Clara Haagman aan lieve familie vanuit kamp Westerbork

Personen