In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Foto van het gezin Bloemhard ( met hun twee jongste kinderen Marius en Marijke) en kruidenier Tinus Wold Plaats: Westerbork, kamp (repatriëring)&nbsp; Datum: 1950 Onderwerp: Het echtpaar Bloemhard-Bastiaans was tussen 5 juli 1950 en 28 februari 1951 woonachtig &nbsp;in kamp Schattenberg. Kruidenier Wold speelde in op de behoefte van de nieuwe bewoners.&nbsp;

Foto van het gezin Bloemhard ( met hun twee jongste kinderen Marius en Marijke) en kruidenier Tinus Wold Plaats: Westerbork, kamp (repatriëring)&nbsp; Datum: 1950 Onderwerp: Het echtpaar Bloemhard-Bastiaans was tussen 5 juli 1950 en 28 februari 1951 woonachtig &nbsp;in kamp Schattenberg. Kruidenier Wold speelde in op de behoefte van de nieuwe bewoners.&nbsp;

Foto van het gezin Bloemhard en kruidenier Tinus Wold in (kamp) Schattenberg

Vier Indische dames staan buiten voor het raam van een barak in het woonoord Schattenberg. Schattenberg, jaartal onbekend.

Vier Indische dames staan buiten voor het raam van een barak in het woonoord Schattenberg. Schattenberg, jaartal onbekend.

Foto van vier Indische vrouwen buiten voor het raam van een barak in (kamp) Schattenberg.

Van: Wiener, S.J.&nbsp; Aan: As, van, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1945-06-29&nbsp; Onderwerp: o.a. dankbetuiging voor was van As voor de schrijver en zijn gezin heeft gedaan. Daarnaast een opsomming van de lotgevallen van oud-medewerkers van het CDK-kamp Westerbork.

Van: Wiener, S.J.&nbsp; Aan: As, van, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1945-06-29&nbsp; Onderwerp: o.a. dankbetuiging voor was van As voor de schrijver en zijn gezin heeft gedaan. Daarnaast een opsomming van de lotgevallen van oud-medewerkers van het CDK-kamp Westerbork.

Brief van S.J. Wiener aan Aad van As vanuit Amsterdam

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directie&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1948-09-28&nbsp; Onderwerp: Opheffing interneringskamp, volgens de kranten op 1 oktober. Dit heeft gevolgen voor het beheer van het gebied voor Staatsbosbeheer, kampboerderij (60 ha.) kampterrein 100 ha.), opheffen afgesloten weg en vuilwaterafvoer.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directie&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1948-09-28&nbsp; Onderwerp: Opheffing interneringskamp, volgens de kranten op 1 oktober. Dit heeft gevolgen voor het beheer van het gebied voor Staatsbosbeheer, kampboerderij (60 ha.) kampterrein 100 ha.), opheffen afgesloten weg en vuilwaterafvoer.

Brief Houtvester Assen aan de Directie

Van: Minister van landbouw, visserij en voedselvoorziening&nbsp; Aan: Minister van Oorlog&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1951-06-13&nbsp; Onderwerp: crematorium te Westerbork, discussie over behoud als monument uit respect voor de nabestaanden of afbraak met het oog op de komst jonge dienstplichtigen als Schattenberg een permanent militair kamp wordt.

Van: Minister van landbouw, visserij en voedselvoorziening&nbsp; Aan: Minister van Oorlog&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1951-06-13&nbsp; Onderwerp: crematorium te Westerbork, discussie over behoud als monument uit respect voor de nabestaanden of afbraak met het oog op de komst jonge dienstplichtigen als Schattenberg een permanent militair kamp wordt.

Brief van de minister van landbouw, visserij en voedselvoorziening aan de minister van Oorlog

Van:&nbsp;L. Aan: Lieve allen&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943 Onderwerp: schrijven van brieven; censuur; vraag om pakketten; transporten.

Van:&nbsp;L. Aan: Lieve allen&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943 Onderwerp: schrijven van brieven; censuur; vraag om pakketten; transporten.

Brief van L. aan Lieve allen vanuit kamp Westerbork

Van: Post&nbsp;Hooghalen&nbsp; Aan: R. Langstadt Plaats:&nbsp;Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-06-24&nbsp; Brief verstuurd naar Theresienstadt van Ruth aan haar vader Wilhelm, die in april 1943 via kamp Westerbork in Theresienstadt terechtkwam.

Van: Post&nbsp;Hooghalen&nbsp; Aan: R. Langstadt Plaats:&nbsp;Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-06-24&nbsp; Brief verstuurd naar Theresienstadt van Ruth aan haar vader Wilhelm, die in april 1943 via kamp Westerbork in Theresienstadt terechtkwam.

van het versturen van een brief van Ruth Langstadt aan haar vader in Theresienstadt

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1943-01-18 Onderwerp: dubbele nationaliteiten in kamp Westerbork; telegrammen naar Palestina; huwelijk in kamp Westerbork…

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1943-01-18 Onderwerp: dubbele nationaliteiten in kamp Westerbork; telegrammen naar Palestina; huwelijk in kamp Westerbork…

Bulletin nummer 29 van de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag

Kampgeld uit Theresienstadt.&nbsp; Biljet van 5 kronen. Datum van uitgave: 1943-01

Kampgeld uit Theresienstadt.&nbsp; Biljet van 5 kronen. Datum van uitgave: 1943-01

Geld uit Theresienstadt

Plaatsen in kamp Westerbork

Centrale Keuken

Ontvangstbewijs S. Leeraar-de Groot verklaart van de Distributiedienst te Voorburg te hebben ontvangen: diverse punten voor de aankoop van kleding. Datum: 1945-11-14

Ontvangstbewijs S. Leeraar-de Groot verklaart van de Distributiedienst te Voorburg te hebben ontvangen: diverse punten voor de aankoop van kleding. Datum: 1945-11-14

Ontvangstbewijs voor bonnen aanschaf kleding

Van: Noord, van, Mau&nbsp; Aan: Westerbrink, Martha, Zuster&nbsp; Plaats: Arbeitslager Birkenau&nbsp; Datum: 1943-07-25&nbsp; Onderwerp: omstandigheden; bevestiging van ontvangst van brief en pakket.&nbsp;

Van: Noord, van, Mau&nbsp; Aan: Westerbrink, Martha, Zuster&nbsp; Plaats: Arbeitslager Birkenau&nbsp; Datum: 1943-07-25&nbsp; Onderwerp: omstandigheden; bevestiging van ontvangst van brief en pakket.&nbsp;

Briefkaart van Mau van Noord uit Birkenau

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 01-06-1943 Nr. 322 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Scharnitzki, Max geb. 04-07-05 overleden te Westerbork op 27-05-1943 op 31-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 01-06-1943 Nr. 322 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Scharnitzki, Max geb. 04-07-05 overleden te Westerbork op 27-05-1943 op 31-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Max Scharnitzki

Van: Zentralstelle für Judische Auswanderung Amsterdam&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1942-10-10&nbsp; Onderwerp: melden op 14 oktober om vast te kunnen stellen voor in aanmerking komen voor vrijstelling van tewerkstelling.

Van: Zentralstelle für Judische Auswanderung Amsterdam&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1942-10-10&nbsp; Onderwerp: melden op 14 oktober om vast te kunnen stellen voor in aanmerking komen voor vrijstelling van tewerkstelling.

Brief van Zentralstelle für Judische Auswanderung Amsterdam

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve Ali Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-01 Onderwerp: mensen die in aanmerking komen voor uitwisseling gaan op transport; opsturen van kleding, scheerzeep en mesjes Op briefpapier Lager Westerbork

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve Ali Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-01 Onderwerp: mensen die in aanmerking komen voor uitwisseling gaan op transport; opsturen van kleding, scheerzeep en mesjes Op briefpapier Lager Westerbork

Brief van Morris Zomerplaag aan Ali vanuit kamp Westerbork

Van: Kroonenberg, Meijer&nbsp; Aan: Kroonenberg, J.&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-04-20&nbsp; Onderwerp: bevestiging ontvangst pakket.

Van: Kroonenberg, Meijer&nbsp; Aan: Kroonenberg, J.&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-04-20&nbsp; Onderwerp: bevestiging ontvangst pakket.

Briefkaart van Meijer en Johanna Kroonenberg-Blazer vanuit Theresienstadt

Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945 Onderwerp: papiergeld uit Theresienstadt. Briefje van 1 Kroon.

Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945 Onderwerp: papiergeld uit Theresienstadt. Briefje van 1 Kroon.

Geld (papier) van 1 Kroon uit Theresienstadt

Leo Meijer werd op 25 juli 1935 in Zwijndrecht geboren als enig kind van Herman Izaäk Meijer en Charlotte Rozeboom. Leo groeide op aan het Veerplein in Zwijndrecht, boven de apotheek van zijn vader. Toen Leo zes jaar geworden was, ging hij naar de openbare lagere school van het dorp. Niet voor lang, want begin 1942 mochten hij en de andere Joodse kinderen van de Duitse bezetter niet meer naar deze school. Er werd toen in Dordrecht een klasje gevormd voor de Joodse kinderen.&nbsp; In de herfst van 1942 is het gezin Meijer van huis gehaald en samen met 17 andere joden uit Zwijndrecht met de trein vervoerd naar het Centraal Station in Amsterdam. Vandaar moesten ze lopen naar de Hollandsche Schouwburg. Op 11 november 1942 wordt het gezin Meijer in kamp Westerbork geregistreerd. Vader Herman kon in het kamp aan de slag als apotheker, daarom is het gezin Meijer bijna twee jaar in kamp Westerbork gebleven. Op 4 september 1944 is Leo met zijn ouders op transport gesteld naar Theresienstadt. Leo en zijn moeder zijn op 4 oktober 1944 doorgevoerd naar Auschwitz, waar moeder en zoon na aankomst zijn vermoord. Vader Herman werd op 29 september 1944 doorgevoerd naar Auschwitz, waar hij werd geselecteerd om te werken en zo uiteindelijk wist te overleven.&nbsp; zie ook https://westerborkportretten.nl/westerborkportretten/leo-meijer

Sonder-Ausweis&nbsp; Schrijver, Samuel, 7-5-22, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig nur in O.D. Begleitung.

Sonder-Ausweis&nbsp; Schrijver, Samuel, 7-5-22, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig nur in O.D. Begleitung.

Sonderausweis van Samuel Schrijver

Van: Huisman, G.K., chef D.U.W. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-27 Onderwerp: aanleren vakbekwaamheid gedetineerden voor het werk van matten vlechten. Dit t.b.v. fa. Fuite te Genemuiden. Het zou gaan om gedetineerden uit barak 64 die voor langere tijd in Interneringskamp Westerbork verblijven. Ze kunnen het vak leren in barak 97.

Van: Huisman, G.K., chef D.U.W. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-27 Onderwerp: aanleren vakbekwaamheid gedetineerden voor het werk van matten vlechten. Dit t.b.v. fa. Fuite te Genemuiden. Het zou gaan om gedetineerden uit barak 64 die voor langere tijd in Interneringskamp Westerbork verblijven. Ze kunnen het vak leren in barak 97.

Verzoek van G.K. Huisman aan J.G. Buijvoets aanleveren gedetineerden voor het vlechten van matten

Van: Sem, Jettie, Sonja en Noor&nbsp;(Dresden-Levit)&nbsp; Aan: lieve allen Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02-02 Onderwerp: felicitaties; de schrijver is ‘ziek’ als gevolg van de bevalling van haar jongste dochter; in de straat worden vele zieken opgepakt; de hele straat was afgezet door Grüne Polizei; bericht gekregen dat Ben en kind in Polen zitten; Jettie is dolgelukkig met haar zusje Sonja; de schrijfster heeft nog hulp van de zuster, daarna moet ze hulp vragen via de Joodse Raad.

Van: Sem, Jettie, Sonja en Noor&nbsp;(Dresden-Levit)&nbsp; Aan: lieve allen Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02-02 Onderwerp: felicitaties; de schrijver is ‘ziek’ als gevolg van de bevalling van haar jongste dochter; in de straat worden vele zieken opgepakt; de hele straat was afgezet door Grüne Polizei; bericht gekregen dat Ben en kind in Polen zitten; Jettie is dolgelukkig met haar zusje Sonja; de schrijfster heeft nog hulp van de zuster, daarna moet ze hulp vragen via de Joodse Raad.

Brief van Sem, Jettie, Sonja en Noor aan lieve allen vanuit Amsterdam

Personen