In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Bettie en Annie Aan: Ju en Bully (Judith en Günter Wollheim) Plaats: Amsterdam datum: 1943-09-03 Onderwerp: van harte gefeliciteerd met Bully zijn verjaardag; ze hopen dat hij zijn verjaardag nog vaak mag vieren; ook Ju gefeliciteerd, dat zij er nog vele jaren getuige van mag zijn…; jammer dat de felicitaties niet persoonlijk kunnen worden overgebracht, gelukkig kunnen ze nog schrijven; de briefkaart wordt teruggestuurd omdat Ju en Bully op transport zijn gezet… en zich dus niet meer in kamp Westerbork bevinden (poststempel 24-9-1943).

Van: Bettie en Annie Aan: Ju en Bully (Judith en Günter Wollheim) Plaats: Amsterdam datum: 1943-09-03 Onderwerp: van harte gefeliciteerd met Bully zijn verjaardag; ze hopen dat hij zijn verjaardag nog vaak mag vieren; ook Ju gefeliciteerd, dat zij er nog vele jaren getuige van mag zijn…; jammer dat de felicitaties niet persoonlijk kunnen worden overgebracht, gelukkig kunnen ze nog schrijven; de briefkaart wordt teruggestuurd omdat Ju en Bully op transport zijn gezet… en zich dus niet meer in kamp Westerbork bevinden (poststempel 24-9-1943).

Briefkaart van Bettie en Annie aan Bully en Ju vanuit Amsterdam

Van: Breslauer, Ursula en Stefan Aan: Tony Schram Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04-25 (poststempel) Onderwerp: bericht van goede ontvangst van zending (pakket).

Van: Breslauer, Ursula en Stefan Aan: Tony Schram Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04-25 (poststempel) Onderwerp: bericht van goede ontvangst van zending (pakket).

Briefkaart van Stefan en Ursula Breslauer aan Tony Schram vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Breslauer, Werner Rudolf Moestuin waarin tomaten groeien.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Breslauer, Werner Rudolf Moestuin waarin tomaten groeien.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Moestuin met tomaten in kamp Westerbork

Ingang van woonoord Schattenberg. Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1959.&nbsp; In het midden de slagboom, rechts daarvan de klok. De foto is genomen vanaf het pad dat voor de oude Kommandantur loopt.

Ingang van woonoord Schattenberg. Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1959.&nbsp; In het midden de slagboom, rechts daarvan de klok. De foto is genomen vanaf het pad dat voor de oude Kommandantur loopt.

Foto van de ingang van het woonoord Schattenberg

De inrichting van de Grote Zaal tijdens het &nbsp;Germaanse Joelfeest Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-19 Onderwerp: De zaal werd versierd door het Joodse tuinpersoneel van het kamp.

De inrichting van de Grote Zaal tijdens het &nbsp;Germaanse Joelfeest Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-19 Onderwerp: De zaal werd versierd door het Joodse tuinpersoneel van het kamp.

Foto van de Grote Zaal en Bühne in het kamp tijdens het Joelfeest

Distributie stamkaart Van: Meijer-Verduin, R. Afgegeven: 1939-09-25, Amsterdam

Distributie stamkaart Van: Meijer-Verduin, R. Afgegeven: 1939-09-25, Amsterdam

Stamkaart van R. Meijer-Verduin

Treinstations

Station Zuidbroek

Afbraak Afbraak van barakken in woonoord Schattenberg met de radiotelescopen op de achtergrond. Plaats: Westerbork, Woonoord Schattenberg Datum: 1971

Afbraak Afbraak van barakken in woonoord Schattenberg met de radiotelescopen op de achtergrond. Plaats: Westerbork, Woonoord Schattenberg Datum: 1971

Foto van de afbraak van het ketel- en het badhuis in woonoord Schattenberg

Van Spetter, Barend Aan zijn vrouw en zoon Leo Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 Onderwerp. door de politie van straat opgepikt en samen met Maup via Loods 24 naar &nbsp;kamp Westerbork overgebracht' ‘laat mij niet in de steek’; Verzoek om een winterjas en zware schoenen die hij had &nbsp;gekocht mee te nemen als zij zich bij hem voegen;&nbsp; Op de andere kant van het briefje een verzoek aan kapitein Schol, de kampcommandant, voor een bezoekvergunning om afscheid te kunnen nemen van haar schoonouders (vrouw van Jacques).

Van Spetter, Barend Aan zijn vrouw en zoon Leo Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 Onderwerp. door de politie van straat opgepikt en samen met Maup via Loods 24 naar &nbsp;kamp Westerbork overgebracht' ‘laat mij niet in de steek’; Verzoek om een winterjas en zware schoenen die hij had &nbsp;gekocht mee te nemen als zij zich bij hem voegen;&nbsp; Op de andere kant van het briefje een verzoek aan kapitein Schol, de kampcommandant, voor een bezoekvergunning om afscheid te kunnen nemen van haar schoonouders (vrouw van Jacques).

Brief van Barend Spetter aan zijn vrouw en zoon vanuit kamp Westerbork en van zijn schoondochter vanuit Rotterdam

Van: Oberleutnant Ortskommandantur Leiden&nbsp; Aan: Vries, de, J.S.&nbsp; Plaats: Leiden&nbsp; Datum: 1941-11-22&nbsp; Onderwerp: in beslagneming van het huis van Jeanette.

Van: Oberleutnant Ortskommandantur Leiden&nbsp; Aan: Vries, de, J.S.&nbsp; Plaats: Leiden&nbsp; Datum: 1941-11-22&nbsp; Onderwerp: in beslagneming van het huis van Jeanette.

Brief van de Oberleutnant Ortskommandantur Leiden aan J. (Cahen) Beurze-de Vries over inbeslagname van haar huis

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan:&nbsp; Plaats: Den Haag Datum: 1949-03-19 Onderwerp: transport en overlijden van Judith Teixeira de Mattos.

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan:&nbsp; Plaats: Den Haag Datum: 1949-03-19 Onderwerp: transport en overlijden van Judith Teixeira de Mattos.

Verklaring van het Rode Kruis over het lot van Judith Teixeira de Mattos

Kurt Goldstaub en zijn zoon Pieter.&nbsp; Plaats: Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Datum: 1941-1942&nbsp;

Kurt Goldstaub en zijn zoon Pieter.&nbsp; Plaats: Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Datum: 1941-1942&nbsp;

Kurt Goldstaub en zijn zoon Pieter in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Arbeidskaart van Gans, Regina geb. 1926-02-12 De kaart is op 6 oktober 1944 verstrekt.&nbsp; Regina is werkzaam bij de Frauengruppe Horst Cohen.

Arbeidskaart van Gans, Regina geb. 1926-02-12 De kaart is op 6 oktober 1944 verstrekt.&nbsp; Regina is werkzaam bij de Frauengruppe Horst Cohen.

Arbeitskarte van Regina Gans

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1942-01-04 Onderwerp: hoe is het in Wolvega; viering van oud en nieuw; Ab is bij Sal Metzelaar en zijn familie geweest; daar was het rustig, Monopoly gespeeld en gegokt; in sommige delen van de stad was de beer los (Wilhelmus werd gezongen, de Internationale en Oranje Boven); de koude is nog niet in Amsterdam doorgedrongen; met kerst hebben ze met tien man gewandeld en een vier gangen-menu gehad; over ingesloten foto', er staat onder andere een jongen op die op 16 mei 1940 zelfmoord heeft gepleegd (doormiddel van gas); na de oorlog gaat Ab een motor kopen, dan zal Reina hun vaker zien….

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1942-01-04 Onderwerp: hoe is het in Wolvega; viering van oud en nieuw; Ab is bij Sal Metzelaar en zijn familie geweest; daar was het rustig, Monopoly gespeeld en gegokt; in sommige delen van de stad was de beer los (Wilhelmus werd gezongen, de Internationale en Oranje Boven); de koude is nog niet in Amsterdam doorgedrongen; met kerst hebben ze met tien man gewandeld en een vier gangen-menu gehad; over ingesloten foto', er staat onder andere een jongen op die op 16 mei 1940 zelfmoord heeft gepleegd (doormiddel van gas); na de oorlog gaat Ab een motor kopen, dan zal Reina hun vaker zien….

Brief van Ab Hakker aan Reina vanuit Amsterdam

Enveloppe Geadresseerd aan: Den Weledelen Heer A. Visser Vreemdelingenkamp Westerbork Hooghalen Oost Datum: 1942-08

Enveloppe Geadresseerd aan: Den Weledelen Heer A. Visser Vreemdelingenkamp Westerbork Hooghalen Oost Datum: 1942-08

Enveloppe geadresseerd aan A. Visser

Van: Heilbut, Rob Aan: Andersen, H.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-22 Onderwerp: schrijfdag; werken als etenhaler; muziek

Van: Heilbut, Rob Aan: Andersen, H.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-22 Onderwerp: schrijfdag; werken als etenhaler; muziek

Briefkaart van Rob Heilbut aan H.L. Andersen vanuit kamp Westerbork

Lagersonderbefehl Westerbork, kamp 1943-10-19 Inhoud: Afkondiging van de quarantaine toestand voor het Lager Westerbork in verband met de talrijke gevallen van besmettelijke ziekten (kinderverlamming, diphterie, roodvonk, geelzucht).

Lagersonderbefehl Westerbork, kamp 1943-10-19 Inhoud: Afkondiging van de quarantaine toestand voor het Lager Westerbork in verband met de talrijke gevallen van besmettelijke ziekten (kinderverlamming, diphterie, roodvonk, geelzucht).

Lagersonderbefehl

Betreft: Cellenbarak in woonoord Schattenberg, barak 51 Schaal: 1:100

Betreft: Cellenbarak in woonoord Schattenberg, barak 51 Schaal: 1:100

Plattegrond van de cellenbarak, barak 51

Van: Knorringa, G. en S.&nbsp; Aan: Lietmeyer, G.J.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-13&nbsp; Onderwerp: mededeling vertrek uit Westerbork de volgende dag.

Van: Knorringa, G. en S.&nbsp; Aan: Lietmeyer, G.J.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-13&nbsp; Onderwerp: mededeling vertrek uit Westerbork de volgende dag.

Brief van G. en S. Knorringa aan G.J. Lietmeyer vanuit kamp Westerbork

Van: Jack Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-03 Onderwerp: vader en Liesje hebben voorlopig uitstel van transport (vermoedelijk op basis van Portugese afstamming); het huis is ondertussen ontruimd, de inboedel is niet meer beschikbaar (Zentralstelle, Lippmann en Rosenthal); grote razzia in her centrum van de stad, 3000 personen; de jongste zoon van professor Palache en Pim Mendes da Costa behoren tot de slachtoffers; oom Nol en tante Nel werden ook opgehaald, maar zijn weer vrijgelaten; over de toekomst van Daan; meer personen in Westerbork waar pakketjes naartoe worden gestuurd; van Barneveld is niets terechtgekomen….

Van: Jack Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-03 Onderwerp: vader en Liesje hebben voorlopig uitstel van transport (vermoedelijk op basis van Portugese afstamming); het huis is ondertussen ontruimd, de inboedel is niet meer beschikbaar (Zentralstelle, Lippmann en Rosenthal); grote razzia in her centrum van de stad, 3000 personen; de jongste zoon van professor Palache en Pim Mendes da Costa behoren tot de slachtoffers; oom Nol en tante Nel werden ook opgehaald, maar zijn weer vrijgelaten; over de toekomst van Daan; meer personen in Westerbork waar pakketjes naartoe worden gestuurd; van Barneveld is niets terechtgekomen….

Brief van Jack aan Corrie en Piet vanuit Amsterdam

Van: Heymann, H. Aan: Heymans, Arthur&nbsp; Datum: 1943-11-23 Plaats: Westerbork, kamp, barak 19a Onderwerp: invoering nieuw briefpapier, de brief kan alleen beantwoord worden op de aan de brief bevestigd briefformulier. Postkaarten kunnen ook niet meer ontvangen worden. Erna heeft een bloedvergiftiging opgelopen aan haar (schrijf)hand.

Van: Heymann, H. Aan: Heymans, Arthur&nbsp; Datum: 1943-11-23 Plaats: Westerbork, kamp, barak 19a Onderwerp: invoering nieuw briefpapier, de brief kan alleen beantwoord worden op de aan de brief bevestigd briefformulier. Postkaarten kunnen ook niet meer ontvangen worden. Erna heeft een bloedvergiftiging opgelopen aan haar (schrijf)hand.

Brief van H. Heymann aan A. Heymans vanuit kamp Westerbork

Sonder-Ausweis&nbsp; Kaempfer, Heinz, 20-4-04, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 6).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis&nbsp; Kaempfer, Heinz, 20-4-04, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 6).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Heinz Kaempfer

Trouwboekje van de burgerlijke stand gemeente Westerbork van: Jacob David Noach en Suzanne de Haan&nbsp; Datum: 1944-07-19

Trouwboekje van de burgerlijke stand gemeente Westerbork van: Jacob David Noach en Suzanne de Haan&nbsp; Datum: 1944-07-19

Trouwboekje Jacob David Noach en Suzanne de Haan

Van: Hoofd Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Aan: Leeraar-de Groot, S., Mevr. Plaats: Datum: 1946-10-18 Onderwerp: Inlichtingen over Emile Leeraar

Van: Hoofd Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Aan: Leeraar-de Groot, S., Mevr. Plaats: Datum: 1946-10-18 Onderwerp: Inlichtingen over Emile Leeraar

Afschrift

Foto van de familie Bloemhard Plaats: Schattenberg, kamp Datum: 1951/1952 Onderwerp: bewoners, barakken en sneeuw.

Foto van de familie Bloemhard Plaats: Schattenberg, kamp Datum: 1951/1952 Onderwerp: bewoners, barakken en sneeuw.

Foto van het gezin Bloemhard in kamp Schattenberg