In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Personeel van de schilderwerkplaats.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940-06-07.&nbsp; iterst links de heren Cremers en Chuna Fajgenblat . Rechts staande Werner Heinau en zittend Hans Margules. Op het bord aan de deur &nbsp;van de werkplaats staat: 'Eintritt verboten, Malerei'.

Personeel van de schilderwerkplaats.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940-06-07.&nbsp; iterst links de heren Cremers en Chuna Fajgenblat . Rechts staande Werner Heinau en zittend Hans Margules. Op het bord aan de deur &nbsp;van de werkplaats staat: 'Eintritt verboten, Malerei'.

Personeel van de schilderwerkplaats in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Melktransport door enkele kampbewoners.&nbsp; Hooghalen, jaartal onbekend Transport van melk vanuit Hooghalen door enkele gevangenen onder politie- en marechausseebegeleiding.

Melktransport door enkele kampbewoners.&nbsp; Hooghalen, jaartal onbekend Transport van melk vanuit Hooghalen door enkele gevangenen onder politie- en marechausseebegeleiding.

Melkvervoer naar het kamp

Mensen bij de trein. Voorbereidingen voor een vertrekkend transport Kampgevangenen die op transport moeten en kampgevangenen die betrokken zijn bij de organisatie van het transport op het perron.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Mensen bij de trein. Voorbereidingen voor een vertrekkend transport Kampgevangenen die op transport moeten en kampgevangenen die betrokken zijn bij de organisatie van het transport op het perron.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Voorbereidingen voor een vertrekkend transport

Sonder-Ausweis&nbsp; De Groot, Noach, 16-8-04, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Bauernhof Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonder-Ausweis&nbsp; De Groot, Noach, 16-8-04, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Bauernhof Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonderausweis van Noach de Groot

Van: Gemeente Amsterdam, Bureau Joodse Inkwartiering Aan: Bonn, Samson Plaats: Amsterdam Datum: 1943-03-25 Onderwerp: inkwartiering Joodse evacués.

Van: Gemeente Amsterdam, Bureau Joodse Inkwartiering Aan: Bonn, Samson Plaats: Amsterdam Datum: 1943-03-25 Onderwerp: inkwartiering Joodse evacués.

Enveloppe van de Gemeente Amsterdam aan Samson Bonn

Joods leven na de Tweede Wereldoorlog

Monumenten buiten kamp Westerbork

Stolpersteine

Van: Mau en Chaja (Waterman) Aan: Mirjam, (Waterman) Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1943-06-18,&nbsp; Onderwerp: dagelijks leven in kamp. Mau heeft dienstvrij vanwege een blaar aan zijn voet; pakketpost, een pot jam gestolen; Flipje (1931) is in het weeshuis en gaat net als de andere kinderen naar school. Meijer en Judith liggen in het ziekenhuis. Vader ligt ook in het ziekenhuis. Het is een voordeel voor hem dat zijn vrouw Henriette er werkzaam is. &nbsp;regelmatig zijn er bijeenkomsten (pioniers). Clara Asscher Pinkhof heeft gesproken over het woord. De keer erna heeft mevrouw Pool gedichten voorgedragen. Zondag gaat Mau misschien naar een concert, hij verheugd zich erop. Een transport ging niet door. Er stonden al 52 wagons klaar. Chaja beschouwt het werken bij de boer als haar opleiding, ze vervelt, zo verbrand was zij.

Van: Mau en Chaja (Waterman) Aan: Mirjam, (Waterman) Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1943-06-18,&nbsp; Onderwerp: dagelijks leven in kamp. Mau heeft dienstvrij vanwege een blaar aan zijn voet; pakketpost, een pot jam gestolen; Flipje (1931) is in het weeshuis en gaat net als de andere kinderen naar school. Meijer en Judith liggen in het ziekenhuis. Vader ligt ook in het ziekenhuis. Het is een voordeel voor hem dat zijn vrouw Henriette er werkzaam is. &nbsp;regelmatig zijn er bijeenkomsten (pioniers). Clara Asscher Pinkhof heeft gesproken over het woord. De keer erna heeft mevrouw Pool gedichten voorgedragen. Zondag gaat Mau misschien naar een concert, hij verheugd zich erop. Een transport ging niet door. Er stonden al 52 wagons klaar. Chaja beschouwt het werken bij de boer als haar opleiding, ze vervelt, zo verbrand was zij.

Brief van Maurits en Chaja Waterman aan zus Mirjam vanuit kamp Westerbork

Van: Chaja,&nbsp; Aan: Lievelingen,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1943 Onderwerp: dagelijks leven in kamp. De schrijfster vindt het werken bij de boer fijn, vooral bij mooi weer. Het werk is wel ver weg. Ze werkt niet met haar broertje Mau samen, maar hij is ook tevreden. In het kamp hebben ze weleens gezellige avonden en cursussen. Het maakt het kampleven dragelijk. Als ze tot de oorlog op deze plek kan blijven, zal ze niet mopperen Ze kan wel wat boeken lenen, maar ze mist gedichten (Roland Holst). Ze is ontevreden over het gedrag van haar vader. Hij moppert (is ongeduldig) omdat anderen uit het kamp worden ontslagen en zijn gezin niet. Voor haar moeder zou het prettig zijn als ze werk zou kunnen krijgen, waarbij zij iets voor andere mensen kan doen….

Van: Chaja,&nbsp; Aan: Lievelingen,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1943 Onderwerp: dagelijks leven in kamp. De schrijfster vindt het werken bij de boer fijn, vooral bij mooi weer. Het werk is wel ver weg. Ze werkt niet met haar broertje Mau samen, maar hij is ook tevreden. In het kamp hebben ze weleens gezellige avonden en cursussen. Het maakt het kampleven dragelijk. Als ze tot de oorlog op deze plek kan blijven, zal ze niet mopperen Ze kan wel wat boeken lenen, maar ze mist gedichten (Roland Holst). Ze is ontevreden over het gedrag van haar vader. Hij moppert (is ongeduldig) omdat anderen uit het kamp worden ontslagen en zijn gezin niet. Voor haar moeder zou het prettig zijn als ze werk zou kunnen krijgen, waarbij zij iets voor andere mensen kan doen….

Brief van Chaja Waterman aan lievelingen (Mirjam) vanuit kamp Westerbork

Van: Menachem,&nbsp; Aan: Barend,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1944-05-18/19 Onderwerp: beschrijving situatie; de zaak is anders gelopen. Menachem en Mirjam wachten zonder S-band op het transport naar Bergen-Belsen. De vraag is hoe ze zich in Bergen-Belsen kunnen handhaven. Ze staan op lijst 10 voor uitwisseling naar Palestina. Ze zijn afhankelijk van de heer Blüth (Joodse Raad, Westerbork), maar die is afwezig.

Van: Menachem,&nbsp; Aan: Barend,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1944-05-18/19 Onderwerp: beschrijving situatie; de zaak is anders gelopen. Menachem en Mirjam wachten zonder S-band op het transport naar Bergen-Belsen. De vraag is hoe ze zich in Bergen-Belsen kunnen handhaven. Ze staan op lijst 10 voor uitwisseling naar Palestina. Ze zijn afhankelijk van de heer Blüth (Joodse Raad, Westerbork), maar die is afwezig.

Brief van Menachem Pinkhof aan Barend Waterman vanuit kamp Westerbork

Van: Jaap&nbsp; Aan: vrienden Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-05-18&nbsp; Onderwerp: het is 12 uur in de nacht. Menachem zit niet meer in de strafbarak, maar in een andere barak. Met z'n drieën wachten ze op vertrek. Ter wille van de gerechtigheid mogen we niet zwijgen, nooit zwijgen. Heinz is twee dagen geleden in kamp Westerbork terecht gekomen. Menachem en Mirjam hadden niet verwacht hem nog levend te zien. Ook is het wonderlijk dat Mirjam en Menachem samen in Westerbork zijn terecht gekomen en ook samen zullen blijven. Menachem denk de volgende avond weer bij zijn ouders, zusjes en broer te zijn. Westerbork is meegevallen, maar je wordt er mesjogge; Hij is een week in de strafbarakken van kamp Westerbork geweest; Palestina-certificaten, neem geen enkel risico hiervoor. Er gaan ook mensen naar Auschwitz. In de gevangenis staat in de muren gekrast : ‘Houdt moed. Bid veel’.

Van: Jaap&nbsp; Aan: vrienden Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-05-18&nbsp; Onderwerp: het is 12 uur in de nacht. Menachem zit niet meer in de strafbarak, maar in een andere barak. Met z'n drieën wachten ze op vertrek. Ter wille van de gerechtigheid mogen we niet zwijgen, nooit zwijgen. Heinz is twee dagen geleden in kamp Westerbork terecht gekomen. Menachem en Mirjam hadden niet verwacht hem nog levend te zien. Ook is het wonderlijk dat Mirjam en Menachem samen in Westerbork zijn terecht gekomen en ook samen zullen blijven. Menachem denk de volgende avond weer bij zijn ouders, zusjes en broer te zijn. Westerbork is meegevallen, maar je wordt er mesjogge; Hij is een week in de strafbarakken van kamp Westerbork geweest; Palestina-certificaten, neem geen enkel risico hiervoor. Er gaan ook mensen naar Auschwitz. In de gevangenis staat in de muren gekrast : ‘Houdt moed. Bid veel’.

Brief van Menachem Pinkhof aan vrienden vanuit kamp Westerbork

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 19 mei 1944 - Bergen-Belsen

Werken.&nbsp; Werken in het Joodse werkkamp Vledder.&nbsp; Datum: 1942&nbsp; Groepje van zeven mannen bezig met het graven van een sloot, geheel links Sallie van Brakel.&nbsp;

Werken.&nbsp; Werken in het Joodse werkkamp Vledder.&nbsp; Datum: 1942&nbsp; Groepje van zeven mannen bezig met het graven van een sloot, geheel links Sallie van Brakel.&nbsp;

Dwangarbeiders uit het Joodse werkkamp Vledder graven een sloot

Van: de chef Werkverdeling en de chef Binnendienst Aan: van Weele, Mej. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-16 Onderwerp: verrichten van schoonmaakwerkzaamheden op het bureau van de N.B.S.; gevangen nummer 1781.

Van: de chef Werkverdeling en de chef Binnendienst Aan: van Weele, Mej. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-16 Onderwerp: verrichten van schoonmaakwerkzaamheden op het bureau van de N.B.S.; gevangen nummer 1781.

Bewijs voor het mogen passeren van Post-West voor het verrichten van schoonmaakwerkzaamheden op het bureau van de N.B.S.