In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Emmy Aan: In't Veld, Nel Plaats: Groningen (ziekenhuis ?) Datum: 1943-06-24 Onderwerp: Omstandigheden, pakketjes ontvangen, wordt geholpen aan een kies

Van: Emmy Aan: In't Veld, Nel Plaats: Groningen (ziekenhuis ?) Datum: 1943-06-24 Onderwerp: Omstandigheden, pakketjes ontvangen, wordt geholpen aan een kies

Briefkaart van Emmy aan Nel In't Veld vanuit ziekenhuis Groningen

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-10-27, No. 54 Inhoud: Diefstal van hout en strafmaatregelen tegen een kampgevangene.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-10-27, No. 54 Inhoud: Diefstal van hout en strafmaatregelen tegen een kampgevangene.

Lagerbefehl No. 54

Militair Kampement Westerbork Datum: 1949 Overzicht van het militair kampement met in het midden de schoorsteen van het ketelhuis. ‘Panorama van kamp Westerbork’

Militair Kampement Westerbork Datum: 1949 Overzicht van het militair kampement met in het midden de schoorsteen van het ketelhuis. ‘Panorama van kamp Westerbork’

Foto van het centrale deel van het Militair kampement Westerbork

Distributie stamkaart Van: Meijer, Alfred Afgegeven: 1939-09-25, Amsterdam

Distributie stamkaart Van: Meijer, Alfred Afgegeven: 1939-09-25, Amsterdam

Stamkaart van Alfred Meijer

Bekendmaking Aan: Cohen, Jules Plaats: Westerbork, kamp Volgens besluit van de kampcommandant is hij geselecteerd voor het transport naar Theresiënstadt op 4 april 1944.

Bekendmaking Aan: Cohen, Jules Plaats: Westerbork, kamp Volgens besluit van de kampcommandant is hij geselecteerd voor het transport naar Theresiënstadt op 4 april 1944.

Oproep voor transport aan Jules Cohen

Van: Visser, E. Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-12 Onderwerp: Omstandigheden thuis. Pogingen om een vrijlating te bewerkstelligen. Alles berust op een vergissing Blz.: 2

Van: Visser, E. Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-12 Onderwerp: Omstandigheden thuis. Pogingen om een vrijlating te bewerkstelligen. Alles berust op een vergissing Blz.: 2

Brief van E. Visser aan A. Visser vanuit Amsterdam

Van: Cohen, Simon Aan: Mulder, de heer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-28 Onderwerp: lenen van geld; voedselvoorziening, verbod om rookartikelen te sturen; kleding

Van: Cohen, Simon Aan: Mulder, de heer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-28 Onderwerp: lenen van geld; voedselvoorziening, verbod om rookartikelen te sturen; kleding

Brief van Simon Cohen aan de heer Mulder vanuit kamp Westerbork

Drie dubbele arbeiders/personeelswoningen&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:100

Drie dubbele arbeiders/personeelswoningen&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:100

Bouwtekening van de dubbele woningen voor het personeel in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Leeven, van, A. Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-09 Ausweiskarte van Aaron van Leeven in Theresienstadt

Van: Leeven, van, A. Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-09 Ausweiskarte van Aaron van Leeven in Theresienstadt

Ausweiskarte van Aaron van Leeven in Theresienstadt

Van: Kruijer, Izak Aan: Calligaro, A. Plaats: Moerdijk, kamp Datum: 1943-05-16 Onderwerp: omstandigheden in kamp Vught en Moerdijk (bruggen) Blz.: 2

Van: Kruijer, Izak Aan: Calligaro, A. Plaats: Moerdijk, kamp Datum: 1943-05-16 Onderwerp: omstandigheden in kamp Vught en Moerdijk (bruggen) Blz.: 2

Brief van Izak Kruijer aan A. Calligaro vanuit kamp Moerdijk

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 25-05-1943 Nr. 305 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Kamm, Siegried geb. 12-06-64 overleden te Westerbork op 20-05-1943 op: 21-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 25-05-1943 Nr. 305 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Kamm, Siegried geb. 12-06-64 overleden te Westerbork op 20-05-1943 op: 21-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Siegfried Kamm

Interieur van het laboratorium. Foto van een tekening van Otto Birman Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944.&nbsp;

Interieur van het laboratorium. Foto van een tekening van Otto Birman Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944.&nbsp;

Foto van een tekening van het interieur laboratorium door Otto Birman

Van: Cahen, J.&nbsp; Aan: Beste allemaal.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp ('Ergens in Nederland') Datum: 1942-11-01&nbsp; Onderwerp: Kampomstandigheden in kamp Westerbork.&nbsp;Terugblik op begin oktober 1942. Schetsjes gemaakt door Leo Kok.&nbsp; Blz. 8 van 14. Inventarisnummers 3022 t/m 3035

Van: Cahen, J.&nbsp; Aan: Beste allemaal.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp ('Ergens in Nederland') Datum: 1942-11-01&nbsp; Onderwerp: Kampomstandigheden in kamp Westerbork.&nbsp;Terugblik op begin oktober 1942. Schetsjes gemaakt door Leo Kok.&nbsp; Blz. 8 van 14. Inventarisnummers 3022 t/m 3035

Foto van de brief 'Ergens in Nederland' van J. Cahen aan bekenden vanuit kamp Westerbork

Van: van As, A Aan: de Vrijer-Fierlier, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-05-18 Onderwerp: bewijs om kamp Westerbork te mogen verlaten en het verkrijgen van alle medewerking bij de Distributiedienst haar de nodige bescheiden te verstrekken.

Van: van As, A Aan: de Vrijer-Fierlier, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-05-18 Onderwerp: bewijs om kamp Westerbork te mogen verlaten en het verkrijgen van alle medewerking bij de Distributiedienst haar de nodige bescheiden te verstrekken.

Bewijs voor de Distributiedienst in Zwolle dat Mietje de Vrijer-Fierlier uit kamp Westerbork is ontslagen

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-03&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: matrassen

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-03&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: matrassen

Mededeling dat matrassen niet meer gerepareerd zullen worden

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 23-07-1943 Nr. 442 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Cardozo, Abraham geb. 01-08-99 overleden te Westerbork op 20-07-1943 op 22-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 23-07-1943 Nr. 442 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Cardozo, Abraham geb. 01-08-99 overleden te Westerbork op 20-07-1943 op 22-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Abraham Cardozo

Overzichtsfoto. Overzichtsfoto van de bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1939. Het vluchtelingenkamp met het zicht op een paar dienstwoningen en barakken. Op de voorgrond liggen rioolbuizen. Er zijn graafwerkzaamheden verricht voor het fundament van barak 4. Achter op de foto staat: 'Zo stond de directiekeet, VL. kamp'.

Overzichtsfoto. Overzichtsfoto van de bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1939. Het vluchtelingenkamp met het zicht op een paar dienstwoningen en barakken. Op de voorgrond liggen rioolbuizen. Er zijn graafwerkzaamheden verricht voor het fundament van barak 4. Achter op de foto staat: 'Zo stond de directiekeet, VL. kamp'.

van bouwwerkzaamheden van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork met uitzicht op de dienstwoningen

Van: de Lagerkommandatur Aan: wie het betreft Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-15 Onderwerp: uitgaand transport van 18 mei 1943; iedereen die niet tot de tot de Stammgruppe behoort, of door de Zentralstelle of een andere Duitse instantie is vrijgesteld van transport dient zich gereed te houden voor het komende transport.&nbsp;

Van: de Lagerkommandatur Aan: wie het betreft Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-15 Onderwerp: uitgaand transport van 18 mei 1943; iedereen die niet tot de tot de Stammgruppe behoort, of door de Zentralstelle of een andere Duitse instantie is vrijgesteld van transport dient zich gereed te houden voor het komende transport.&nbsp;

Lagerbefehl nummer 32

Bouw. De bouw van een C-barak in Westerbork. Kamp Westerbork, 1939. Foto is gemaakt door een opzichter van de Rijksgebouwendienst tijdens de bouw van het kamp.

Bouw. De bouw van een C-barak in Westerbork. Kamp Westerbork, 1939. Foto is gemaakt door een opzichter van de Rijksgebouwendienst tijdens de bouw van het kamp.

van de bouw van een barak in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Mededeling over het uitwisselingstransport van Theresienstadt naar Zwitserland.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-02-03

Mededeling over het uitwisselingstransport van Theresienstadt naar Zwitserland.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-02-03

Bekendmaking over het uitwisselingstransport van Theresienstadt naar Zwitserland

Van: Jana Veer Aan: wie het betreft Plaats: Jaarsveld Datum: 1945-09-17 Onderwerp: over een bezoek, het meenemen van de brief en stuur een kaartje…

Van: Jana Veer Aan: wie het betreft Plaats: Jaarsveld Datum: 1945-09-17 Onderwerp: over een bezoek, het meenemen van de brief en stuur een kaartje…

Brief van Jana Veer

Van: Prov. Elektr.bedrijf Groningen Aan: Commandant Lager Westerbork Plaats: Groningen Datum: 1942-11-21 Onderwerp: Uitbreiding transformatorhuis

Van: Prov. Elektr.bedrijf Groningen Aan: Commandant Lager Westerbork Plaats: Groningen Datum: 1942-11-21 Onderwerp: Uitbreiding transformatorhuis

Brief van het Prov. Elektr. bedrijf Groningen aan de commandant van het Lager Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: een vertrekkende trein op de aftakking van de spoorlijn tussen het kamp en Hooghalen.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: een vertrekkende trein op de aftakking van de spoorlijn tussen het kamp en Hooghalen.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;de Boer, Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1941 Onderwerp:&nbsp;zondagmorgen zonder zorgen…; ook een brief aan Jansje geschreven; zit op zijn dak te zonnen; zijn pen was gevallen, hij vraagt zich af of Reina kan lezen wat hij schrijft…

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;de Boer, Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1941 Onderwerp:&nbsp;zondagmorgen zonder zorgen…; ook een brief aan Jansje geschreven; zit op zijn dak te zonnen; zijn pen was gevallen, hij vraagt zich af of Reina kan lezen wat hij schrijft…

Brief van Ab Hakker aan Reina de Boer vanuit Amsterdam

Mededeling Datum: 1943-11-02 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: weggooien van papieren bekers

Mededeling Datum: 1943-11-02 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: weggooien van papieren bekers

Mededeling over weggooien van papieren bekers

&nbsp;Man met Jodenster.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta. Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Glimmer Liederkolben.&nbsp; Glimmer is het Duitse woord voor Mica, een natuurlijk gesteente dat tot fijne plaatjes gespleten kan worden. In Theresienstadt werd dit werk door vrouwen verricht.&nbsp; Zie ook T 02-064

&nbsp;Man met Jodenster.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta. Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Glimmer Liederkolben.&nbsp; Glimmer is het Duitse woord voor Mica, een natuurlijk gesteente dat tot fijne plaatjes gespleten kan worden. In Theresienstadt werd dit werk door vrouwen verricht.&nbsp; Zie ook T 02-064

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Brief van het Informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis Verklaring dat: Rebecca Snoek-de Jong Geboren: 19-07-1882 Op 7 september 1943 van Westerbork naar Auschwitz is gedeporteerd.

Brief van het Informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis Verklaring dat: Rebecca Snoek-de Jong Geboren: 19-07-1882 Op 7 september 1943 van Westerbork naar Auschwitz is gedeporteerd.

Brief van het Nederlandsche Roode Kruis betreffende Rebecca Snoek-de Jong

Van: Levie, Han&nbsp; Aan: Leida&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-09-05&nbsp; Onderwerp: clandestiene brief over omstandigheden, op transport gaan, vraag om pakketten. Kamp Westerbork zal worden opgegeven. Iedereen moet weg naar Duitsland of naar Polen. Portugese Joden gaan naar Duitsland. In kamp Vught is het gezin van de schrijver alles afgenomen. Ze hebben een dringend behoefte aan van alles. &nbsp;

Van: Levie, Han&nbsp; Aan: Leida&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-09-05&nbsp; Onderwerp: clandestiene brief over omstandigheden, op transport gaan, vraag om pakketten. Kamp Westerbork zal worden opgegeven. Iedereen moet weg naar Duitsland of naar Polen. Portugese Joden gaan naar Duitsland. In kamp Vught is het gezin van de schrijver alles afgenomen. Ze hebben een dringend behoefte aan van alles. &nbsp;

Brief van Han Levie aan Leida vanuit kamp Westerbork

Van: het Emigratiebüro kamp Westerbork Aan: Spetter, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-11 Onderwerp: ‘ Delen u namens Ernest Frank mede dat ouders en broer op 6 november jl. zijn verder gereisd’.

Van: het Emigratiebüro kamp Westerbork Aan: Spetter, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-11 Onderwerp: ‘ Delen u namens Ernest Frank mede dat ouders en broer op 6 november jl. zijn verder gereisd’.

Briefkaart van het Emigratiebüro kamp Westerbork aan de familie J. Spetter