In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Levie, J.&nbsp; Aan: Lackrooy, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp;barak 60&nbsp; Datum: 1943-10-19&nbsp; Onderwerp: pakket ontvangen hartelijk dank (pakket nummer 23).

Van: Levie, J.&nbsp; Aan: Lackrooy, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp;barak 60&nbsp; Datum: 1943-10-19&nbsp; Onderwerp: pakket ontvangen hartelijk dank (pakket nummer 23).

Briefkaart van Joseph Levie aan familie Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Kurzfristige Reisegenehmigung Voor: Kruimink-van Dam, Saartje Afgegeven: 1942-11-19 Bestemd voor een reis naar Rotterdam Met handtekening (stempel) Aus der Funten

Kurzfristige Reisegenehmigung Voor: Kruimink-van Dam, Saartje Afgegeven: 1942-11-19 Bestemd voor een reis naar Rotterdam Met handtekening (stempel) Aus der Funten

Reisvergunning voor Saartje Kruimink-van Dam

Van: N.V. Mij 'De Veluwe' Aan: Kockx, Th. Plaats: Nunspeet Datum: 1945-07-19 Onderwerp: verzamelen van glasafval om dit te verwerken tot ruitjes. 2e bl.: afschrift van een brief van het College van Algemene Commissarissen voor de Wederopbouw.

Van: N.V. Mij 'De Veluwe' Aan: Kockx, Th. Plaats: Nunspeet Datum: 1945-07-19 Onderwerp: verzamelen van glasafval om dit te verwerken tot ruitjes. 2e bl.: afschrift van een brief van het College van Algemene Commissarissen voor de Wederopbouw.

Brief van N.V. Mij. 'De Veluwe' over verzamelen van glasafval om te verwerken tot ruitjes

Van: Querido, Abraham Aan: zijn zus Jet (Judith) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-02-26 Onderwerp: wil is sterk genoeg om alle moeilijkheden te overwinnen; er zijn in kamp Westerbork veel kinderen; met de voedselvoorziening in het kamp gaat het beter, echter weinig vet; nog weinig tijd om te schrijven, om 22.00 uur gaat het licht uit; de brief wordt illegaal uit het kamp meegenomen naar Den Haag; steun mijn vrouw in alles.

Van: Querido, Abraham Aan: zijn zus Jet (Judith) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-02-26 Onderwerp: wil is sterk genoeg om alle moeilijkheden te overwinnen; er zijn in kamp Westerbork veel kinderen; met de voedselvoorziening in het kamp gaat het beter, echter weinig vet; nog weinig tijd om te schrijven, om 22.00 uur gaat het licht uit; de brief wordt illegaal uit het kamp meegenomen naar Den Haag; steun mijn vrouw in alles.

Brief van Abraham Querido aan zus Jet vanuit kamp Westerbork

Van: Matteman, Barend Aan: Matteman, L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-09-29 Onderwerp: omstandigheden, waarschijnlijk aanstaande vrijdag de grote reis moeten maken

Van: Matteman, Barend Aan: Matteman, L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-09-29 Onderwerp: omstandigheden, waarschijnlijk aanstaande vrijdag de grote reis moeten maken

Briefkaart van Barend Matteman aan L. Matteman vanuit kamp Westerbork

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-20 (poststempel) Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-20 (poststempel) Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket

Briefkaart van Henriette van Hoorn aan fam. Medema vanuit kamp Westerbork

Izaäk Gans, de vader van Gerard Gans was orthodox-Joods opgevoed. Toen hij op 18-jarige leeftijd Christen werd, is hij om deze reden door zijn familie verstoten. Hij trouwde met een niet-joodse vrouw en samen kregen zij 13 kinderen. Gerard was het tweede kind in het gezin. Na de lagere school werkte hij ook in de zaak van zijn vader, een haringinleggerij. Toen later het bedrijf moest worden opgeheven, vervoerde Gerard voor een ander bedrijf goederen met paard en wagen. Nog later werkte hij in een bloemenhandel bij het gezin thuis, die hij samen met zijn broer Eppo had opgezet als dekmantel, omdat zij beiden actief waren in het verzet. Voor de jongere kinderen was Gerard als een vader en omdat hij heel gelovig was, praatte hij ook met hen over het geloof. Hij was heel rustig en was vaak vredestichter bij de ruzietjes van de kinderen onderling. Toen zijn ouders 25 jaar getrouwd waren, op 22 februari 1942, waren er familieleden en goede vrienden uitgenodigd. Ook de verloofdes van Gerard en Eppo waren erbij: Reina en Ineke. In de brieven van Gerard en Eppo was meestal wel een regel voor hun meisje bestemd. Na zijn arrestatie is Gerard naar verschillende kampen gebracht: eerst naar Kamp Amersfoort, daarna in maart 1943 naar Kamp Vught en op 2 april naar Westerbork. Bij zijn vertrek uit Westerbork naar Sobibor heeft Gerard een briefje uit de trein gegooid, dat door de ondergrondse is gevonden en bij zijn ouders is bezorgd. Het briefje is er niet meer: vernietigd vanwege het risico dat het door de verkeerde gevonden zou worden tijdens huiszoekingen. Maar de tekst zal ik nooit vergeten: “Pa en Moe, ik ben op weg naar Auschwitz om vergast te worden; de vijand kan het lichaam doden, maar de ziel niet, die ontvangt een kroon zeer schoon. Haat niet, zij weten niet wat ze doen. Tot ziens bij Jezus”. &nbsp;

Foto van Louise Presser Met haar halfzusje, Mietje Huizinga

Foto van Louise Presser Met haar halfzusje, Mietje Huizinga

Foto van Louise Presser

De Westerborker Nieuws uit het Kamp Westerbork No. 5, 1945-04-21

De Westerborker Nieuws uit het Kamp Westerbork No. 5, 1945-04-21

Kampkrant

Van: Dekker, G. Aan: Huisman, G.K. Plaats: Smilde Datum: 1945-07-14 Onderwerp: rapportage over dienstbetrachting van bewakers. Uit het verslag blijkt dat bewakers tegemoetkomend zijn t.o. geïnterneerden en hen allerlei vrijheden toestaan.

Van: Dekker, G. Aan: Huisman, G.K. Plaats: Smilde Datum: 1945-07-14 Onderwerp: rapportage over dienstbetrachting van bewakers. Uit het verslag blijkt dat bewakers tegemoetkomend zijn t.o. geïnterneerden en hen allerlei vrijheden toestaan.

Rapport van G. Dekker aan G.K. Huisman over het gedrag van bewakers

Van: Chaja (Waterman) Aan: lieve allemaal&nbsp; Plaats: Friesland, (Midlum) Datum: 1943-11-04 Onderwerp: beschrijving van situatie op de boerderij waar afzender is ondergedoken, na haar vrijlating uit kamp Westerbork. Ze schrijft over de eenvoudige leefomstandigheden op een plek ver weg van de bewoonde wereld, over het geloof en het eten van varkensvlees en over wat ze allemaal leert.

Van: Chaja (Waterman) Aan: lieve allemaal&nbsp; Plaats: Friesland, (Midlum) Datum: 1943-11-04 Onderwerp: beschrijving van situatie op de boerderij waar afzender is ondergedoken, na haar vrijlating uit kamp Westerbork. Ze schrijft over de eenvoudige leefomstandigheden op een plek ver weg van de bewoonde wereld, over het geloof en het eten van varkensvlees en over wat ze allemaal leert.

Brief van Chaja Waterman aan lieve allemaal vanuit haar onderduikplek in Friesland

Van: Brouwers, J. Aan: zijn vrouw en kinderen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-04-02 Onderwerp: brief van zijn vrouw ontvangen; ze maken het allen goed; zijn vrouw hoeft het kamp niet meer op te bellen. Hij heeft zelf geïnformeerd en heeft te horen gekregen dat hij op 15 april zal worden vrijgelaten; J. moest lang op het pakje wachten en is het niet eens met zijn vrouw dat ze schrijft dat het het laatste pakje is. Hij verwacht dat ze zo snel mogelijk nog een pakje toegestuurd…; J. is blij dat zijn vrouw haar gymnastiekavond heeft; de busregeling heeft hij goed genoteerd; hij zal rond 11 uur de poort uitgaan met twee zwaar beladen koffers; de vooruitzichten eenmaal thuis zijn niet rooskleurig; geen woning, geen meubelen en geen betrekking…

Van: Brouwers, J. Aan: zijn vrouw en kinderen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-04-02 Onderwerp: brief van zijn vrouw ontvangen; ze maken het allen goed; zijn vrouw hoeft het kamp niet meer op te bellen. Hij heeft zelf geïnformeerd en heeft te horen gekregen dat hij op 15 april zal worden vrijgelaten; J. moest lang op het pakje wachten en is het niet eens met zijn vrouw dat ze schrijft dat het het laatste pakje is. Hij verwacht dat ze zo snel mogelijk nog een pakje toegestuurd…; J. is blij dat zijn vrouw haar gymnastiekavond heeft; de busregeling heeft hij goed genoteerd; hij zal rond 11 uur de poort uitgaan met twee zwaar beladen koffers; de vooruitzichten eenmaal thuis zijn niet rooskleurig; geen woning, geen meubelen en geen betrekking…

Brief van J. Brouwers aan zijn vrouw en kinderen vanuit Interneringskamp Westerbork