In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Militair Commissaris voor de Provincie Drenthe Aan: Den heer P.V.C. voor Drenthe Plaats: Assen Datum: 1945-04-24 Onderwerp: Bevoorrading kampen Westerbork en Hooghalen, eventueel lagere rantsoenen voor de gedetineerden op last van de commandant; vanaf 29 april 1945 worden het N.A.D. kamp Hooghalen en kamp Westerbork gescheiden voor wat betreft de voedselvoorziening.

Van: Militair Commissaris voor de Provincie Drenthe Aan: Den heer P.V.C. voor Drenthe Plaats: Assen Datum: 1945-04-24 Onderwerp: Bevoorrading kampen Westerbork en Hooghalen, eventueel lagere rantsoenen voor de gedetineerden op last van de commandant; vanaf 29 april 1945 worden het N.A.D. kamp Hooghalen en kamp Westerbork gescheiden voor wat betreft de voedselvoorziening.

Brief van Militair Commissaris voor de Provincie Drenthe aan den heer P.V.C. voor Drenthe

Van: Wimmer, F. (namens de Rijkscommissaris) Aan: de Heeren Commissarissen-Generaal van de Nederlandse Departementen van Algemeen Bestuur Plaats: Den Haag Datum: 1941-02-21 Onderwerp: ontheffing uit hun functie betreffende Joodse ambtenaren.&nbsp;

Van: Wimmer, F. (namens de Rijkscommissaris) Aan: de Heeren Commissarissen-Generaal van de Nederlandse Departementen van Algemeen Bestuur Plaats: Den Haag Datum: 1941-02-21 Onderwerp: ontheffing uit hun functie betreffende Joodse ambtenaren.&nbsp;

Afschrift van een instructie van de Rijkscommissaris over de uitvoering van de beschikking van 4 november 1940 betreffende de ontheffing der Joden

Van: Het Nederlandsche Roode Kruis Aan: Adelaar, J.W. Plaats: Den Haag Datum: 1946-05-15 Onderwerp: persoonsinformatie over Abraham Benjamin de Vries en Meintje de Vries-Koe.

Van: Het Nederlandsche Roode Kruis Aan: Adelaar, J.W. Plaats: Den Haag Datum: 1946-05-15 Onderwerp: persoonsinformatie over Abraham Benjamin de Vries en Meintje de Vries-Koe.

Brief van het Informatiebureau van het Rode Kruis aan de heer J.W. Adelaar

Van: Werkendam, I. Aan: Nouwens, A, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12 Onderwerp: ter herinnering aan mijn kampleven; gelukkig kerstfeest en nieuwjaar 1943…

Van: Werkendam, I. Aan: Nouwens, A, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12 Onderwerp: ter herinnering aan mijn kampleven; gelukkig kerstfeest en nieuwjaar 1943…

Briefkaart van Isaac Werkendam aan de fam A. Nouwens vanuit kamp Westerbork

Van: Hammelburg, Salomon Aan: Hammelburg, S. Plaats: de trein Datum: 1943-02-04 Onderwerp: Ik ben op transport naar moeder en de kinderen…

Van: Hammelburg, Salomon Aan: Hammelburg, S. Plaats: de trein Datum: 1943-02-04 Onderwerp: Ik ben op transport naar moeder en de kinderen…

Briefkaart van vader (Salomon Hammelburg) aan Simon Hammelburg vanuit de trein gegooid

Foto van Jacob van Dam

Van: van Koppelen-Bannet Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-02-10 Onderwerp: Mathilde schrijft dat ze blij is dat haar dochter eindelijk een van de brieven heeft ontvangen; portret van haar kleindochter Ellen; vader, Nathan, is nog steeds niet beter. Hij heeft nu ook griep; hij komt nog steeds bij dokter Elzas; nog steeds briefwisseling met tante Saar, die nog in haar eigen woning woont; een weerzien lijkt nog ver weg; voorzichtig met het postadres van haar dochter zijn; voedsel en warmte in Rotterdam is nog best; bij tante Fietje is alles intact gebleven, Mathilde komt er dikwijls…&nbsp;

Van: van Koppelen-Bannet Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-02-10 Onderwerp: Mathilde schrijft dat ze blij is dat haar dochter eindelijk een van de brieven heeft ontvangen; portret van haar kleindochter Ellen; vader, Nathan, is nog steeds niet beter. Hij heeft nu ook griep; hij komt nog steeds bij dokter Elzas; nog steeds briefwisseling met tante Saar, die nog in haar eigen woning woont; een weerzien lijkt nog ver weg; voorzichtig met het postadres van haar dochter zijn; voedsel en warmte in Rotterdam is nog best; bij tante Fietje is alles intact gebleven, Mathilde komt er dikwijls…&nbsp;

Brief van Mathilde van Koppelen-Bannet aan de familie Smit-van Koppelen vanuit Rotterdam

Van: de Lange-Simmeren, J Aan: Middel, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 Onderwerp: met spoed een jas zenden voor Meijer, die zich in barak 4 bevindt; moeten plotseling naar het buitenland; graag goed zorgen voor Teddy…

Van: de Lange-Simmeren, J Aan: Middel, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 Onderwerp: met spoed een jas zenden voor Meijer, die zich in barak 4 bevindt; moeten plotseling naar het buitenland; graag goed zorgen voor Teddy…

Briefkaart van Jeanette de Lange-Simmeren aan de familie Middel vanuit kamp Westerbork

Foto van Aron Peekel

Manuscript van Walter Kauffmann of zijn vrouw Eva onder de titel 'Grete'&nbsp; Onderwerp: liefdesverhaal van een vriend. Tijdens een vakantie in Parijs leert de vriend een meisje kennen. Zij rijden in dezelfde trein terug naar huis. Zij komt naar hem toe om bij hem te slapen. Later ontvangt hij een postkaart van haar. Hij stuurt een antwoord, waarop zij weer als antwoord een vertwijfelde liefdesbrief schrijft. De brief van de vriend komt retour met de notitie dat het meisje overleden is.

Manuscript van Walter Kauffmann of zijn vrouw Eva onder de titel 'Grete'&nbsp; Onderwerp: liefdesverhaal van een vriend. Tijdens een vakantie in Parijs leert de vriend een meisje kennen. Zij rijden in dezelfde trein terug naar huis. Zij komt naar hem toe om bij hem te slapen. Later ontvangt hij een postkaart van haar. Hij stuurt een antwoord, waarop zij weer als antwoord een vertwijfelde liefdesbrief schrijft. De brief van de vriend komt retour met de notitie dat het meisje overleden is.

Manuscript van Walter Kauffmann of van zijn vrouw Eva onder de titel 'Grete'

Van: Beem, Max Aan: Vorst, U.J. Plaats: Westerbork, kamp/Interneringskamp, barak 43 Datum: 1945-05-15 Onderwerp: hopelijk de brief van vorige week ontvangen, waarin alles uitvoerig in geschreven is; het adres van zijn kinderen opgegeven als zijn toekomstig thuis, omdat Arnhem voorlopig voor iedereen verboden gebied is; al zijn de buitenwijken weer vrijgegeven en heeft Max zijn toekomstig adres veranderd in de verwachting dat hij daar eerder kan terecht komen; hij heeft geen geld, bij zijn arrestatie is hem alles ontnomen…

Van: Beem, Max Aan: Vorst, U.J. Plaats: Westerbork, kamp/Interneringskamp, barak 43 Datum: 1945-05-15 Onderwerp: hopelijk de brief van vorige week ontvangen, waarin alles uitvoerig in geschreven is; het adres van zijn kinderen opgegeven als zijn toekomstig thuis, omdat Arnhem voorlopig voor iedereen verboden gebied is; al zijn de buitenwijken weer vrijgegeven en heeft Max zijn toekomstig adres veranderd in de verwachting dat hij daar eerder kan terecht komen; hij heeft geen geld, bij zijn arrestatie is hem alles ontnomen…

Briefkaart van Max Beem aan U.J. Vorst vanuit kamp Westerbork

Van: der Israelitischen Kultusgemeinde Aan: Büks, Helene en Tauber, Fritz Plaats: Wenen Datum: 1939-04-19 Onderwerp: betreffende een bevestiging het burgerlijke en religieuze huwelijk van Helene en Fritz.&nbsp;

Van: der Israelitischen Kultusgemeinde Aan: Büks, Helene en Tauber, Fritz Plaats: Wenen Datum: 1939-04-19 Onderwerp: betreffende een bevestiging het burgerlijke en religieuze huwelijk van Helene en Fritz.&nbsp;

Akte betreffende het huwelijk tussen Helene Büks en Fritz Tauber

Van: De Joodse Raad voor Amsterdam Aan: Gassmann, Heinrich Datum: 1942-05-20 Onderwerp: oproep zich te melden op het Centraal Station te Amsterdam, op 28 mei 1942. De trein zal om 13.30 vertrekken naar het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Van: De Joodse Raad voor Amsterdam Aan: Gassmann, Heinrich Datum: 1942-05-20 Onderwerp: oproep zich te melden op het Centraal Station te Amsterdam, op 28 mei 1942. De trein zal om 13.30 vertrekken naar het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Oproep van de Joodse Raad voor Heinrich Gassmann

Van: Brouwers-Ananias, G. Aan: Brouwers, J. Plaats: ter Apel Datum: 1947-03-29 Onderwerp: ze had haar man al lang moeten schrijven; ze heeft het druk met de voorjaarsschoonmaak en de winkel; over 14 dagen Jelle weer thuis zijn bij zijn vrouw en kinderen; de rest van de familie is ook blij; het laatste pakje is verzonden; haar enige moment van ontspanning is de gymavond; de 14de april zal ze naar Westerbork bellen (dag voor zijn vrijlating); overzicht van bustijden naar Ter Apel…

Van: Brouwers-Ananias, G. Aan: Brouwers, J. Plaats: ter Apel Datum: 1947-03-29 Onderwerp: ze had haar man al lang moeten schrijven; ze heeft het druk met de voorjaarsschoonmaak en de winkel; over 14 dagen Jelle weer thuis zijn bij zijn vrouw en kinderen; de rest van de familie is ook blij; het laatste pakje is verzonden; haar enige moment van ontspanning is de gymavond; de 14de april zal ze naar Westerbork bellen (dag voor zijn vrijlating); overzicht van bustijden naar Ter Apel…

Brief van mevrouw Brouwers-Ananias aan haar man J. Brouwers in Interneringskamp Westerbork