In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Kommandanturbefehl Westerbork, kamp 1943-01-25, No. 4&nbsp; Inhoud: Nieuwe indeling van de Dienstbereiche Blz.: 4

Kommandanturbefehl Westerbork, kamp 1943-01-25, No. 4&nbsp; Inhoud: Nieuwe indeling van de Dienstbereiche Blz.: 4

Kommandanturbefehl No. 4

Magazijnpersoneel.&nbsp; Magazijnpersoneel behorende tot de Gruppe Magazin, een onderdeel van het Dienstbereich Verwaltung. Kamp Westerbork, 1943, barak 76. Acht personen zittend in een magazijnbarak. De man achterin is plaatsvervangend groepsleider Adolf Nathaniël Door het raam is de schouwburg en barak 8 te zien.

Magazijnpersoneel.&nbsp; Magazijnpersoneel behorende tot de Gruppe Magazin, een onderdeel van het Dienstbereich Verwaltung. Kamp Westerbork, 1943, barak 76. Acht personen zittend in een magazijnbarak. De man achterin is plaatsvervangend groepsleider Adolf Nathaniël Door het raam is de schouwburg en barak 8 te zien.

Personeel van de Gruppe Magazin

Magazijnpersoneel Magazijnpersoneel behorende tot de Gruppe Magazin, een onderdeel van het Dienstbereich Verwaltung. Kamp Westerbork, barak 76.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Tien personen met jodenster in een magazijnbarak.&nbsp; Op de voorgrond een stapel stelen van schoppen. De lange man centraal achterin is plaatsvervangend groepsleider Adolf Nathaniël.

Magazijnpersoneel Magazijnpersoneel behorende tot de Gruppe Magazin, een onderdeel van het Dienstbereich Verwaltung. Kamp Westerbork, barak 76.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Tien personen met jodenster in een magazijnbarak.&nbsp; Op de voorgrond een stapel stelen van schoppen. De lange man centraal achterin is plaatsvervangend groepsleider Adolf Nathaniël.

Van: Blokjesmaker-Snoek, Zuster Aan: In't Veld, Nel Plaats: Westerbork, kamp, barak 71 Datum: 1943-01-29 Onderwerp: Pakket ontvangen

Van: Blokjesmaker-Snoek, Zuster Aan: In't Veld, Nel Plaats: Westerbork, kamp, barak 71 Datum: 1943-01-29 Onderwerp: Pakket ontvangen

Briefkaart van zuster Blokjesmaker-Snoek aan Nel In't Veld vanuit kamp Westerbork

Van: As van A. Aan: Cohen, L.A.A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04 Onderwerp: Bewijs van de heer Cohen om het kamp voor werkzaamheden te mogen verlaten. Ondertekend door de heer van As en de Canadese commandant de heer Connally.&nbsp;

Van: As van A. Aan: Cohen, L.A.A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04 Onderwerp: Bewijs van de heer Cohen om het kamp voor werkzaamheden te mogen verlaten. Ondertekend door de heer van As en de Canadese commandant de heer Connally.&nbsp;

Foto van een machtiging voor L.A.A. Cohen

Het Laboratorium&nbsp; Getekend door: Birman, Otto Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Inrichting van het laboratorium in kamp Westerbork.

Het Laboratorium&nbsp; Getekend door: Birman, Otto Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Inrichting van het laboratorium in kamp Westerbork.

Tekening, aquarel van het laboratorium in kamp Westerbork getekend door Otto Birman

Calendarium kamp Westerbork

1941

1939

1942

1943

1944

1938

1935

1936

1937

1934

1947

1978

1977

1976

1975

1984

1983

1982

1981

1946

1945

1954

1953

1933

1952

1951

1950

1949

1979

1948

1958

1957

1956

2009

2007

1955

1964

1963

1962

1961

1960

1959

2010

2002

2008

2006

2005

2014

2013

2012

2011

2025

2024

2016

2015

1980

2021

2020

2019

2018

2017

1988

1987

1986

1985

2023

2022

1994

1970

1971

1972

1973

1974

1965

1966

1967

1993

1992

1991

1968

1990

1989

1969

2000

1999

1998

1997

1996

1995

2004

2003

2001

1940

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels van barak 50.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1964-10-01 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels van barak 50.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1964-10-01 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Plattegrond met riolering en gevels van barak 50.

Joodse werkkampen

Joods werkkamp Mantinge

Toestemming van het Militair Gezag aan Aad van As om te reizen van Assen naar Eindhoven. Van: Militair Gezag (Overste A.H. Stok) Aan: As, van, Aad Afgegeven 22 mei 1945, Assen

Toestemming van het Militair Gezag aan Aad van As om te reizen van Assen naar Eindhoven. Van: Militair Gezag (Overste A.H. Stok) Aan: As, van, Aad Afgegeven 22 mei 1945, Assen

Verklaring van het Militair Gezag aan Aad van As om te reizen naar Breda

Lijstje waarop een aantal goederen staan die elders zijn ondergebracht.&nbsp; O.a. kachel, stofzuiger, boeken, trouwboek, schilderij, hoge hoed, gereedschap…

Lijstje waarop een aantal goederen staan die elders zijn ondergebracht.&nbsp; O.a. kachel, stofzuiger, boeken, trouwboek, schilderij, hoge hoed, gereedschap…

Lijst met in bewaring gegeven goederen

Situatie Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1956-1958 Opmerking: de door de brand in 1958 verwoeste barakken (nummers in de zestig) zijn met potlood doorgestreept.

Situatie Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1956-1958 Opmerking: de door de brand in 1958 verwoeste barakken (nummers in de zestig) zijn met potlood doorgestreept.

Plattegrond van het woonoord Schattenberg

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Estella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-19&nbsp; Onderwerp: kamp heeft een andere aanzicht door het prikkeldraad en de wachtpost die er langsloopt, ook de vele nieuwe barrakken voor de nieuwkomers. Er zijn reeds ‘drie’ grote transporten weg; twee zijn na registratie doorgegaan, het derde transport zal bestaan uit mensen die zondag arriveerden en deze zal dinsdag vertrekken. Intussen zijn ook mannen uit de Joodse werkkampen Westerbork binnengekomen, uit Orvelte, Mantinge, Geesbrug…; gelukkig dat Stella's vader ontslagen was, anders…hoe verder met Stella en Werner, er zijn mannen die hun vrouw laten overkomen of snel trouwen om maar bij elkaar te zijn; over Lex en Ro hebben Stella en Werner nog iets te vertellen; er zou een bericht zijn binnengekomen dat het eerste transport goed zou zijn aangekomen, ‘het laat zich natuurlijk niet controleren’; Werner heeft besloten verder af te wachten, behalve als Stella weg moet gaan. Trouwen? ja of nee?, een Duitse officier vertelde Werner dat dat ook in Duitsland kan. Werner denkt dat hij misschien zijn ouders kan ontmoeten, het is gissen en vermoeden. Je weet niet waar je goed aan doet.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Estella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-19&nbsp; Onderwerp: kamp heeft een andere aanzicht door het prikkeldraad en de wachtpost die er langsloopt, ook de vele nieuwe barrakken voor de nieuwkomers. Er zijn reeds ‘drie’ grote transporten weg; twee zijn na registratie doorgegaan, het derde transport zal bestaan uit mensen die zondag arriveerden en deze zal dinsdag vertrekken. Intussen zijn ook mannen uit de Joodse werkkampen Westerbork binnengekomen, uit Orvelte, Mantinge, Geesbrug…; gelukkig dat Stella's vader ontslagen was, anders…hoe verder met Stella en Werner, er zijn mannen die hun vrouw laten overkomen of snel trouwen om maar bij elkaar te zijn; over Lex en Ro hebben Stella en Werner nog iets te vertellen; er zou een bericht zijn binnengekomen dat het eerste transport goed zou zijn aangekomen, ‘het laat zich natuurlijk niet controleren’; Werner heeft besloten verder af te wachten, behalve als Stella weg moet gaan. Trouwen? ja of nee?, een Duitse officier vertelde Werner dat dat ook in Duitsland kan. Werner denkt dat hij misschien zijn ouders kan ontmoeten, het is gissen en vermoeden. Je weet niet waar je goed aan doet.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Ausweiskarte Lager Westerbork Van: de Jong-Casseres, Rosalie Datum: 1943-09-29 Ingedeeld bij DB 1 Gr. 6 Bijz.: Barneveld

Ausweiskarte Lager Westerbork Van: de Jong-Casseres, Rosalie Datum: 1943-09-29 Ingedeeld bij DB 1 Gr. 6 Bijz.: Barneveld

Ausweiskarte van Rosalie de Jong-Casseres

Van: Heymans van Amstel, B (geschreven door zijn vader Herman, arts in het ziekenhuis) Aan: Fam. de Jong van Lier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-21 Onderwerp: omstandigheden

Van: Heymans van Amstel, B (geschreven door zijn vader Herman, arts in het ziekenhuis) Aan: Fam. de Jong van Lier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-21 Onderwerp: omstandigheden

Brief van de familie Heijmans van Amstel aan familie de Jong van Lier vanuit kamp Westerbork

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam ( namens Samuel Ricardo vanuit kamp Westerbork) Aan: Kampen-Bosch, van, W.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum:&nbsp;1942-11-17 Onderwerp: verzoek tot het toesturen van pakket.

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam ( namens Samuel Ricardo vanuit kamp Westerbork) Aan: Kampen-Bosch, van, W.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum:&nbsp;1942-11-17 Onderwerp: verzoek tot het toesturen van pakket.

Brief van de Joodse Raad met het verzoek tot het sturen van een pakket naar kamp Westerbork

Medische kaart&nbsp; Van: Nijstad-Dasberg, Rosetta Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945 Onderwerp: aantekening van de uitslag van ingenomen medicijnen en de behandelend arts, 1944. Een gedeelte van de kaart is slechts aanwezig.

Medische kaart&nbsp; Van: Nijstad-Dasberg, Rosetta Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945 Onderwerp: aantekening van de uitslag van ingenomen medicijnen en de behandelend arts, 1944. Een gedeelte van de kaart is slechts aanwezig.

Medische kaart

Van: Krankenkassen Aan: Büks, Helene Plaats: Wenen Datum: 1938-06-04 Onderwerp: Ausweis voor ziekenkostenverzekering.&nbsp;

Van: Krankenkassen Aan: Büks, Helene Plaats: Wenen Datum: 1938-06-04 Onderwerp: Ausweis voor ziekenkostenverzekering.&nbsp;

Ausweis voor ziekenkostenverzekering van Helene Büks

Van: Cohen, Jules Aan: Zons, hr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-28 Onderwerp: Jules Cohen schrijft dat hij wegens ziekte niet zelf groente kan halen en verzoekt "Herr" Zons om zijn zwager, Salomon Cohen van barak 48, wat verse groente mee te geven. Het verzoek is geschreven op de achterkant van de toestemming om verse groente uit de kantine te kopen, uitgeschreven en ondertekend door de arts, dr. Spanier.

Van: Cohen, Jules Aan: Zons, hr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-28 Onderwerp: Jules Cohen schrijft dat hij wegens ziekte niet zelf groente kan halen en verzoekt "Herr" Zons om zijn zwager, Salomon Cohen van barak 48, wat verse groente mee te geven. Het verzoek is geschreven op de achterkant van de toestemming om verse groente uit de kantine te kopen, uitgeschreven en ondertekend door de arts, dr. Spanier.

Bericht

Van: Kruls, H.J., Mr. (chef Militair Gezag) Aan: onder andere Buijvoets, J.G. Plaats: Den Haag Datum: 1945-06-06 Onderwerp: instructie voor tewerkstelling van gedetineerden. Alle die daartoe instaat zijn moeten worden ingezet voor landbouw- en oogstwerkzaamheden.

Van: Kruls, H.J., Mr. (chef Militair Gezag) Aan: onder andere Buijvoets, J.G. Plaats: Den Haag Datum: 1945-06-06 Onderwerp: instructie voor tewerkstelling van gedetineerden. Alle die daartoe instaat zijn moeten worden ingezet voor landbouw- en oogstwerkzaamheden.

Instructie van Mr. H.J. Kruls aan ondere ander de kampcommandanten

Van: de Gemeente Amsterdam ((J.F. Franken) Aan: de hoofden van de Diensten Plaats: Amsterdam Datum: 1941-06-24 Onderwerp: gedragingen in diensttijd, welke uiting geven aan solidariteit met ontslagen Joods personeel of gestaakt hebbend Joodse personeel is ontoelaatbaar.

Van: de Gemeente Amsterdam ((J.F. Franken) Aan: de hoofden van de Diensten Plaats: Amsterdam Datum: 1941-06-24 Onderwerp: gedragingen in diensttijd, welke uiting geven aan solidariteit met ontslagen Joods personeel of gestaakt hebbend Joodse personeel is ontoelaatbaar.

Mededeling over gedragingen ten opzichte van ontslagen Joods personeel