In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Visser, A. Aan: Visser, E., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-10 Onderwerp: Transporten, omstandigheden in het kamp; transport naar Westerbork, doorgestuurde bekenden; kinderen (Asser Visser zit in barak 3a in kamp Westerbork)

Van: Visser, A. Aan: Visser, E., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-10 Onderwerp: Transporten, omstandigheden in het kamp; transport naar Westerbork, doorgestuurde bekenden; kinderen (Asser Visser zit in barak 3a in kamp Westerbork)

Briefkaart van A. Visser aan E. Visser vanuit kamp Westerbork

Bekendmaking&nbsp; Datum: 1943-09-28&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: geen verkoop in de kantine vanwege een avondconcert; melden in Polikliniek.

Bekendmaking&nbsp; Datum: 1943-09-28&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: geen verkoop in de kantine vanwege een avondconcert; melden in Polikliniek.

Bekendmaking van verkoop in de kantine en melden in de polikliniek

Van: Wolff, Maurits Datum: 1945-02-12 Betreft afspraak op de polikliniek

Van: Wolff, Maurits Datum: 1945-02-12 Betreft afspraak op de polikliniek

voor een afspraak van Maurits Wolff op de polikliniek van kamp Westerbork

Verklaring van de polikliniek dat mevrouw Rog-Grost door verwezen wordt naar Dr. de Vries in barak 3. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-02&nbsp;

Verklaring van de polikliniek dat mevrouw Rog-Grost door verwezen wordt naar Dr. de Vries in barak 3. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-02&nbsp;

Verklaring van de polikliniek aan mevrouw Rog-Crost om te verschijnen in barak 3

Bekendmaking&nbsp; Datum: 1943-07-03&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Voedsel bewaardozen; Zeepverstrekking; Melding van kinderen; Fursorge; Bezoek polikliniek

Bekendmaking&nbsp; Datum: 1943-07-03&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Voedsel bewaardozen; Zeepverstrekking; Melding van kinderen; Fursorge; Bezoek polikliniek

Bekendmaking over voedselbewaardozen, zeepverstrekking, melding van kinderen, Fursorge en bezoek aan de polikliniek

Van: (Rog)-Crost, S.&nbsp; Aan: familie Rog&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-04-01, (poststempel 12-04) Onderwerp: transport naar kamp en persoonlijke omstandigheden. De reis heeft 24 uur geduurd.

Van: (Rog)-Crost, S.&nbsp; Aan: familie Rog&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-04-01, (poststempel 12-04) Onderwerp: transport naar kamp en persoonlijke omstandigheden. De reis heeft 24 uur geduurd.

Brief van Sophia Rog-Crost aan de familie Rog vanuit kamp Westerbork

Van: Freudenberg-Rothschild, L. Aan: Leeuw, de, B. Plaats: Westerbork, kamp, barak 63 Datum: 1942-12-29 Onderwerp: pakketten; vraag om levensmiddelen; werken in de metaal; overalls en klompen; stemming Op briefpapier Westerbork

Van: Freudenberg-Rothschild, L. Aan: Leeuw, de, B. Plaats: Westerbork, kamp, barak 63 Datum: 1942-12-29 Onderwerp: pakketten; vraag om levensmiddelen; werken in de metaal; overalls en klompen; stemming Op briefpapier Westerbork

Brief van L. Freudenberg-Rothschild aan B. de Leeuw vanuit kamp Westerbork

Van: Bets, moeder en vader Aan: Hamburg, Flora Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-28 Onderwerp: voedsel (stamppot rode- en witte kool), werken (op zoek naar- en werk in het kamp, naaikamer van het ziekenhuis en aardappelschillen), op bezoek bij een tante in het ziekenhuis is een kindje geboren (Judith Kamp). Komende vrijdag (30 oktober) gaat er weer een transport. Bijz.: betreft drie aparte briefjes op een papiertje In bijbehorende enveloppe (4622-1-1)

Van: Bets, moeder en vader Aan: Hamburg, Flora Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-28 Onderwerp: voedsel (stamppot rode- en witte kool), werken (op zoek naar- en werk in het kamp, naaikamer van het ziekenhuis en aardappelschillen), op bezoek bij een tante in het ziekenhuis is een kindje geboren (Judith Kamp). Komende vrijdag (30 oktober) gaat er weer een transport. Bijz.: betreft drie aparte briefjes op een papiertje In bijbehorende enveloppe (4622-1-1)

Brief van Bets en haar ouders aan Flora Hamburg vanuit kamp Westerbork

Van: Bertenthal, Martha Aan: Kokje, G. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-25 Onderwerp: op transport naar kamp Westerbork. Ze zal over een uurtje vanuit Amsterdam vertrekken. Haar toekomstig adres in het kamp schrijft ze op bij afzender. De briefkaart schrijft ze tijdens de grote razzia van 25/26 mei 1943.

Van: Bertenthal, Martha Aan: Kokje, G. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-25 Onderwerp: op transport naar kamp Westerbork. Ze zal over een uurtje vanuit Amsterdam vertrekken. Haar toekomstig adres in het kamp schrijft ze op bij afzender. De briefkaart schrijft ze tijdens de grote razzia van 25/26 mei 1943.

Briefkaart van Martha Bertenthal aan G. Kokje vanuit Amsterdam

Van: Elie (Eliazer Duizend)&nbsp; Aan: Trien&nbsp; Plaats: Trein&nbsp; Datum:&nbsp;1943-08-24 Onderwerp: Transport naar het Oosten.&nbsp; Beschrijving van voor en tijdens transport. De schrijver zit op zijn bagage in een wagon met een een ton dat als wc dient en een ton met water. Elliazer stond aanvankelijk niet op de transportlijst, maar omdat er 3 personen uit de strafbarakken zijn ontsnapt moesten alle zieke S-gevallen als represaille met het transport mee. Uitgebreide opsomming van bagage. De schrijver is van alles voorzien, omdat er op het laatste moment nog pakketten binnenkwamen.

Van: Elie (Eliazer Duizend)&nbsp; Aan: Trien&nbsp; Plaats: Trein&nbsp; Datum:&nbsp;1943-08-24 Onderwerp: Transport naar het Oosten.&nbsp; Beschrijving van voor en tijdens transport. De schrijver zit op zijn bagage in een wagon met een een ton dat als wc dient en een ton met water. Elliazer stond aanvankelijk niet op de transportlijst, maar omdat er 3 personen uit de strafbarakken zijn ontsnapt moesten alle zieke S-gevallen als represaille met het transport mee. Uitgebreide opsomming van bagage. De schrijver is van alles voorzien, omdat er op het laatste moment nog pakketten binnenkwamen.

Brief van Eilazer Duizend vanuit de trein gegooid

Van: moeder Aan: beste mensen Plaats: Trein Datum: 1942-10-23 Onderwerp: laatste groet, pas goed op de kinderen. De schrijfster was eerst vrijgesteld. Er waren echter te weinig mensen voor het transport, waardoor zij alsnog voor transport in aanmerking kwamen. Zie ook het interview van Jetta Leget-Lezer

Van: moeder Aan: beste mensen Plaats: Trein Datum: 1942-10-23 Onderwerp: laatste groet, pas goed op de kinderen. De schrijfster was eerst vrijgesteld. Er waren echter te weinig mensen voor het transport, waardoor zij alsnog voor transport in aanmerking kwamen. Zie ook het interview van Jetta Leget-Lezer

Brief van mevrouw Lezer aan haar familie vanuit de trein

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 24 augustus 1943 - Auschwitz

Salomon ging, toen hij hoorde dat zijn ouders waren gearresteerd, naar de Hollandse / Joodse Schouwburg om te proberen vrij te krijgen c.q. vrij te kopen. Dit lukte niet, en ook hij moest mee. Vervolgens schijnt hij uit de trein (naar Westerbork) te zijn gesprongen en kwam hij een aantal dagen later, weliswaar beschadigd, weer thuis. Salomon werd uiteindelijk op 6 juli 1943 naar kamp Westerbork overgebracht, samen met zijn vrouw. Beiden werden op 13 juli 1943 naar Sobibor gedeporteerd. Hun zoontje overleefde in onderduik.

Mededeling Datum: 1943-10-18 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Nachtausweise

Mededeling Datum: 1943-10-18 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Nachtausweise

Mededeling over Nachtausweise

Situatie Schattenberg Schaal: 1:1000 Datum: 1956-04-03

Situatie Schattenberg Schaal: 1:1000 Datum: 1956-04-03

Plattegrond van het woonoord Schattenberg

Legitimatiebewijs Van: Kruimink, Rudolph Maurits Plaats: Westerbork, kamp

Legitimatiebewijs Van: Kruimink, Rudolph Maurits Plaats: Westerbork, kamp

Legitimatiebewijs van Rudolph Maurits Kruimink

Breslauer, W. R. Werken in de moestuin.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943.&nbsp; Bonen plukken.&nbsp;

Breslauer, W. R. Werken in de moestuin.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943.&nbsp; Bonen plukken.&nbsp;

Kampgevangenen plukken bonen in de moestuin

Van: Cardozo, I.P.&nbsp; Aan: Cardozo, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-02&nbsp; Op achterzijde van de enveloppe is een lijstje geschreven met gewenste levensmiddelen.

Van: Cardozo, I.P.&nbsp; Aan: Cardozo, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-02&nbsp; Op achterzijde van de enveloppe is een lijstje geschreven met gewenste levensmiddelen.

Enveloppe van I. P. Cardozo aan A. Cardozo vanuit kamp Westerbork

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, mej. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-10 Onderwerp: beschrijving situatie, oma is net gearriveerd. Betsy heeft haat nog niet gezien, omdat ze gelijk van de trein naar het ziekenhuis ging. De zuster van oma ligt ook in het ziekenhuis. Betsy zal vanmiddag op bezoek gaan. Ze verwacht dat haar oma de volgende dinsdag (17 maart) op transport zal gaan. Betsy en Henriette hebben een ‘Z’ &nbsp;op hun Ausweiskarte gekregen en hebben dus voorlopig uitstel van transport. Er zijn veel bekenden (Groningers). Henriette kan niet schrijven vanwege een zweer op haar vinger.

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, mej. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-10 Onderwerp: beschrijving situatie, oma is net gearriveerd. Betsy heeft haat nog niet gezien, omdat ze gelijk van de trein naar het ziekenhuis ging. De zuster van oma ligt ook in het ziekenhuis. Betsy zal vanmiddag op bezoek gaan. Ze verwacht dat haar oma de volgende dinsdag (17 maart) op transport zal gaan. Betsy en Henriette hebben een ‘Z’ &nbsp;op hun Ausweiskarte gekregen en hebben dus voorlopig uitstel van transport. Er zijn veel bekenden (Groningers). Henriette kan niet schrijven vanwege een zweer op haar vinger.

Brief van Betsy van Hoorn aan mej. Medema vanuit kamp Westerbork

Oproep Aan: Cohen-Nijstad, Lena Plaats: Westerbork, kamp Als zij op 2 april 1944 geen bewijs van inenting kan tonen, wordt zij op transport gesteld.

Oproep Aan: Cohen-Nijstad, Lena Plaats: Westerbork, kamp Als zij op 2 april 1944 geen bewijs van inenting kan tonen, wordt zij op transport gesteld.

Oproep voor inenting van Lena Cohen-Nijstad

Proces tegen Gemmeker, Albert, Konrad Plaats: Amsterdam Datum: 1960-02-27 Onderwerp: verzameling van citaten uit &nbsp;verschillende bronnen tijdens het proces tegen A.K. Gemmeker (1948-1949). Gentleman-Boef is een typering van Gemmeker door L.A.A. Cohen, oud-kampgevangene en later commissaris van de politie.

Proces tegen Gemmeker, Albert, Konrad Plaats: Amsterdam Datum: 1960-02-27 Onderwerp: verzameling van citaten uit &nbsp;verschillende bronnen tijdens het proces tegen A.K. Gemmeker (1948-1949). Gentleman-Boef is een typering van Gemmeker door L.A.A. Cohen, oud-kampgevangene en later commissaris van de politie.

Verslag (citaten) proces A.K. Gemmeker in 1948 en 1949

Verklaring Afgegeven door: Kuller, Johan Willem Thomas, notaris te 's-Gravenhage&nbsp; Betreft de nalatenschap van de familie de Groot.

Verklaring Afgegeven door: Kuller, Johan Willem Thomas, notaris te 's-Gravenhage&nbsp; Betreft de nalatenschap van de familie de Groot.

Verklaring over nalatenschap fam. de Groot

Ausweiskarte Westerbork, kamp Van: Cohen, Levie Afgegeven: 1944-09-29

Ausweiskarte Westerbork, kamp Van: Cohen, Levie Afgegeven: 1944-09-29

Ausweiskarte van Levie Cohen

Van: Heymans van Amstel, E.B. (brief is geschreven door zijn broer Theo en zijn vader Herman) Aan: C. de Jong van Lier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-21 Onderwerp: pakketten, gelukwensen voor de kerstdagen en nieuwjaar

Van: Heymans van Amstel, E.B. (brief is geschreven door zijn broer Theo en zijn vader Herman) Aan: C. de Jong van Lier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-21 Onderwerp: pakketten, gelukwensen voor de kerstdagen en nieuwjaar

Brief van familie Heijmans van Amstel aan C. de Jong van Lier vanuit kamp Westerbork

Bekendmaking&nbsp; Datum: 1943-09-09&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Alle personen onder de 21 jaar wiens ouders in Theresienstadt zijn moeten zich melden bij de Verwaltung, barak 34

Bekendmaking&nbsp; Datum: 1943-09-09&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Alle personen onder de 21 jaar wiens ouders in Theresienstadt zijn moeten zich melden bij de Verwaltung, barak 34

Bekendmaking personen onder de 21 jaar wiens ouders in Theresienstadt zijn moeten zich melden

Reisvergunning&nbsp; Van: Meents, Levie met vrouw&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1945-07-08&nbsp; Toestemming om zich van kamp Westerbork naar Amsterdam te begeven

Reisvergunning&nbsp; Van: Meents, Levie met vrouw&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1945-07-08&nbsp; Toestemming om zich van kamp Westerbork naar Amsterdam te begeven

voor Levie Meents om zich naar Amsterdam te mogen begeven

Van: Querido, Levie Aan: Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-30 Onderwerp: Levie is ingedeeld bij de vaste binnendienst; half zeven op, brood eten, half acht vegen met 8 personen; Levie is leider der vegers, schenkt koffie om 7 uur en gaat om tien uur mee om de postpakketten op te halen, deze uitdelen en s' middag controleur over het eten, tijdens het verstrekken van de porties; krijgt een extra portie snert van de keukenchef; Levie heeft een goede reputatie in de barak, zijn werk en als persoon wordt hij geprezen; over een meisje van 4.5 jaar in de barak waarvan de moeder in het ziekenhuis ligt en de vader de hele dag werkt en het broertje ziek was; over Jonni in barak 63; pakketpost; prijzen in het kamp; kampgevangenen met een stempel mogen geld ontvangen; nachtwacht; boeken lezen; over mevrouw Benavante-Querido van 86 jaar en haar dochter (De Hond) van 67 jaar; leven doet hopen…

Van: Querido, Levie Aan: Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-30 Onderwerp: Levie is ingedeeld bij de vaste binnendienst; half zeven op, brood eten, half acht vegen met 8 personen; Levie is leider der vegers, schenkt koffie om 7 uur en gaat om tien uur mee om de postpakketten op te halen, deze uitdelen en s' middag controleur over het eten, tijdens het verstrekken van de porties; krijgt een extra portie snert van de keukenchef; Levie heeft een goede reputatie in de barak, zijn werk en als persoon wordt hij geprezen; over een meisje van 4.5 jaar in de barak waarvan de moeder in het ziekenhuis ligt en de vader de hele dag werkt en het broertje ziek was; over Jonni in barak 63; pakketpost; prijzen in het kamp; kampgevangenen met een stempel mogen geld ontvangen; nachtwacht; boeken lezen; over mevrouw Benavante-Querido van 86 jaar en haar dochter (De Hond) van 67 jaar; leven doet hopen…

Brief van Levie Querido aan Piet vanuit kamp Westerbork

Aan: Kortoef, Willem Datum: 1943-04-24 Plaats: Amsterdam Naar: Westerbork, kamp Onderwerp: verzenden van een pakket

Aan: Kortoef, Willem Datum: 1943-04-24 Plaats: Amsterdam Naar: Westerbork, kamp Onderwerp: verzenden van een pakket

Bewijs van verzending van een pakket aan Willem Kortoef in kamp Westerbork

Van: Langstadt, Wilhelm Aan: Frank, Max Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-01-18 Onderwerp: twee pakketten met grote vreugde ontvangen; met Wilhelm en zijn vrouw Sara gaat het goed; van dochter Ruth ontvangen ze goede berichten vanuit kamp Westerbork; …

Van: Langstadt, Wilhelm Aan: Frank, Max Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-01-18 Onderwerp: twee pakketten met grote vreugde ontvangen; met Wilhelm en zijn vrouw Sara gaat het goed; van dochter Ruth ontvangen ze goede berichten vanuit kamp Westerbork; …

Briefkaart van Wilhelm Langstadt aan Max Frank vanuit Theresienstadt

Personen