In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg

Inbeslagname Joods geld

Kamporganisatie kamp Westerbork

Contactcommissie

Particulier bezoek kamp Westerbork

Bezoek relaties kamp Westerbork

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Luitenant Kolonel Eerstaanwezend Ingenieur Plaats: Assen Datum: 1949-10-29 Onderwerp: schietbanen kamp Schattenberg, ontwerp en aanleg, afstemming en compensatie.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Luitenant Kolonel Eerstaanwezend Ingenieur Plaats: Assen Datum: 1949-10-29 Onderwerp: schietbanen kamp Schattenberg, ontwerp en aanleg, afstemming en compensatie.

Brief van Houtvester Assen aan lt. Kol. Ir. van de Genie in Groningen

Calendarium kamp Westerbork

1964

Gedetineerd en vrij personeel van het kamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945 Kantoor Sociale Verzorging. 3e van rechts is Ds. Hupkes.

Gedetineerd en vrij personeel van het kamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945 Kantoor Sociale Verzorging. 3e van rechts is Ds. Hupkes.

Foto van personeel van de Afdeling Sociale Verzorging

Van: Heikens, H., Hoofd Inwendige Dienst Aan: Hoofden van de gezinnen van huizen 1 t/m 9 en de barakken 8, 10 en 44. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1948-01-12 Onderwerp: tarievenlijst wasserij Interneringskamp Westerbork.

Van: Heikens, H., Hoofd Inwendige Dienst Aan: Hoofden van de gezinnen van huizen 1 t/m 9 en de barakken 8, 10 en 44. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1948-01-12 Onderwerp: tarievenlijst wasserij Interneringskamp Westerbork.

Lijst van tarieven voor de wasserij in Interneringskamp Westerbork voor het personeel

Van:&nbsp; Aan: Kokcx Th. en Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-01 Onderwerp: personeelslijst met functie en salaris. Onder het personeel bevinden zich oud-kampgevangenen (Joods). Opmerking: vacante plaatsen zijn tijdelijk aangevuld door oud-kampgevangenen (Joods). Namen van personen worden niet genoemd.

Van:&nbsp; Aan: Kokcx Th. en Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-01 Onderwerp: personeelslijst met functie en salaris. Onder het personeel bevinden zich oud-kampgevangenen (Joods). Opmerking: vacante plaatsen zijn tijdelijk aangevuld door oud-kampgevangenen (Joods). Namen van personen worden niet genoemd.

Lijst met namen van personeel, hun functie en salarissen

Het personeel van het kamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945.&nbsp; Boekhouding, de heren Sportel en Moes.

Het personeel van het kamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945.&nbsp; Boekhouding, de heren Sportel en Moes.

Foto van personeel van de Boekhouding van Interneringskamp Westerbork

Tekst van een lied op de F.K. (Fliegende Kolonne, bagageafhandeling en begeleiding tijdens de binnenkomende en uitgaande transporten), door Willy Rosen, z.j.

Tekst van een lied op de F.K. (Fliegende Kolonne, bagageafhandeling en begeleiding tijdens de binnenkomende en uitgaande transporten), door Willy Rosen, z.j.

over de Fliegende Kolonne geschreven door Willy Rosen

De kantine van het interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945&nbsp; Interieur van de kantine voor vrij personeel in barak 9.

De kantine van het interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945&nbsp; Interieur van de kantine voor vrij personeel in barak 9.

Foto van de kantine van Interneringskamp Westerbork voor vrij personeel

Van: Kockx, Th Aan:&nbsp;Buijvoets, G.J.&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-25 Onderwerp: algemene order voor het personeel en daarbij behorende schema's; postbehandeling en archief; functionarissen; magazijn; schema briefindeling; organisatieschema en een lijst met de namen van de voornaamste functionarissen, waaronder een aantal oud-kampgevangenen (Joods).

Van: Kockx, Th Aan:&nbsp;Buijvoets, G.J.&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-25 Onderwerp: algemene order voor het personeel en daarbij behorende schema's; postbehandeling en archief; functionarissen; magazijn; schema briefindeling; organisatieschema en een lijst met de namen van de voornaamste functionarissen, waaronder een aantal oud-kampgevangenen (Joods).

Order (algemeen) nummer 1 voor het personeel van het Interneringskamp Westerbork

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 11&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1961-04-21

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 11&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1961-04-21

Plattegrond met aanzichten en doorsnede van barak 11 in het woonoord Schattenberg

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-02 Onderwerp: algemene order aan personeel over het instellen van een centrale ordonnansendienst vanuit barak 49

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-02 Onderwerp: algemene order aan personeel over het instellen van een centrale ordonnansendienst vanuit barak 49

Order algemeen nummer 4 Interneringskamp Westerbork van J.G. Buijvoets

Roza (Ro) Bino werd geboren op 11 januari 1921 &nbsp;in Amsterdam. &nbsp;Zij was actief in de AJC, de ArbeidersJeugdCentrale. Daar leerde ze haar grote liefde Alexander (Lex) Pach kennen. Zij verloofden zich in oktober 1939. Bij die gelegenheid kwamen er ook weer prachtige cadeaus: 24 fruitmesjes van Gero, een zwart bonbonschaaltje, glazen onderzettertjes.&nbsp; Ro en Lex behoorden tot de eersten die werden opgeroepen voor deportatie. Ze trouwden daarom op de dag van de deportatie vanuit Amsterdam om bij elkaar te kunnen blijven , op 13 juli 1942. Lex en Ro gaan op 16 juli 1942 met het tweede transport vanuit Westerbork naar Auschwitz, waar ze beide in augustus 1942 bezwijken aan de ontberingen.

Vooroorlogs Joods leven

Hachsjara

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-09-01 Onderwerp: Ziektemelding personeel, gang van zaken.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-09-01 Onderwerp: Ziektemelding personeel, gang van zaken.

Order voor het personeel van J.G. Buijvoets in Interneringskamp Westerbork

Programmablad Konzert- und Operettenabend.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-10

Programmablad Konzert- und Operettenabend.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-10

Programma Konzert- und Operettenabend

Programma Programma van een Kammermusikabend, juli 1944 Gruppe Musik - Lager Westerbork Met Erna Eisner, Ida Simons-Rosenheimer, Maurice Cantor en Sam Tromp.

Programma Programma van een Kammermusikabend, juli 1944 Gruppe Musik - Lager Westerbork Met Erna Eisner, Ida Simons-Rosenheimer, Maurice Cantor en Sam Tromp.

Programma van een Kammermusikabend

Programma van Kammermusikabend Gruppe Musik Plaats: Westerbork, kamp Datum: juli 1944

Programma van Kammermusikabend Gruppe Musik Plaats: Westerbork, kamp Datum: juli 1944

Programma kamermuziek uitvoering in kamp Westerbork

Programma van Kammer-Musik&nbsp;concert Datum: 27, 28 en 29 mei 1944.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Tussen 20.00 uur en 22.30 uur

Programma van Kammer-Musik&nbsp;concert Datum: 27, 28 en 29 mei 1944.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Tussen 20.00 uur en 22.30 uur

Programma kamermuziek in kamp Westerbork

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-06-14, No. 80 Inhoud: Nieuwe indeling van de Dienstbereiche, overzicht van alle groepen met dienstleiders en groepsleiders. Blz.: 4

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-06-14, No. 80 Inhoud: Nieuwe indeling van de Dienstbereiche, overzicht van alle groepen met dienstleiders en groepsleiders. Blz.: 4

Lagerbefehl No. 80

Programma Plaats: Westerbork, kamp Datum: april 1944 Programma van de cabaretvoorstelling Bunter Abend

Programma Plaats: Westerbork, kamp Datum: april 1944 Programma van de cabaretvoorstelling Bunter Abend

Programma cabaretvoorstelling Bunter Abend in kamp Westerbork

Van: de Gruppe Bühne Aan: wie het betreft Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04 Onderwerp: programma cabaretuitvoering Bunter Abend. Fragmenten hiervan zijn vastgelegd op de Westerborkfilm.

Van: de Gruppe Bühne Aan: wie het betreft Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04 Onderwerp: programma cabaretuitvoering Bunter Abend. Fragmenten hiervan zijn vastgelegd op de Westerborkfilm.

Programma cabaretuitvoering Bunter Abend in kamp Westerbork

Programma van het cabaretprogramma Bunter Abend

Programmablad Buhne Lager Westerbork&nbsp; Voorstelling: Bunter Abend&nbsp; Datum: 1943-07

Programmablad Buhne Lager Westerbork&nbsp; Voorstelling: Bunter Abend&nbsp; Datum: 1943-07

Programma Bunter Abend

Jaarverslag Bewarings- en Verblijfskamp Westerbork Dienst Uitvoering Werken Technische Dienst en Bedrijven&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945 (1946) Met tekeningen geïllustreerd Bladzijden: 25 (losbladig) in een map&nbsp; Overgang van doorgangskamp naar Interneringskamp. Geïnterneerden worden vooral ingezet voor industrie, landbouw en herstel van oorlogsschade.

Jaarverslag Bewarings- en Verblijfskamp Westerbork Dienst Uitvoering Werken Technische Dienst en Bedrijven&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945 (1946) Met tekeningen geïllustreerd Bladzijden: 25 (losbladig) in een map&nbsp; Overgang van doorgangskamp naar Interneringskamp. Geïnterneerden worden vooral ingezet voor industrie, landbouw en herstel van oorlogsschade.

Jaarverslag van het Interneringskamp van 1945

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-25 Onderwerp: Organisatie Kamp Westerbork. Onder het personeel bevinden zich een aantal bevrijdde Joodse kampgevangenen.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-25 Onderwerp: Organisatie Kamp Westerbork. Onder het personeel bevinden zich een aantal bevrijdde Joodse kampgevangenen.

Schema van de kamporganisatie in juli 1945

Westerbork, 12 april 1945&nbsp; Door A. van As jr., die is gevraagd de leiding van het kamp op zich te nemen Betreft wijziging Dienstbereiche, de dienstleiders; werktijden; kamporde en het aanstellen van vertrouwensmannen die samen met Van As de kampleiding zullen vormen. De kampleiding heeft zijn kantoor in barak 33.

Westerbork, 12 april 1945&nbsp; Door A. van As jr., die is gevraagd de leiding van het kamp op zich te nemen Betreft wijziging Dienstbereiche, de dienstleiders; werktijden; kamporde en het aanstellen van vertrouwensmannen die samen met Van As de kampleiding zullen vormen. De kampleiding heeft zijn kantoor in barak 33.

Lagerbefehl van 12 april 1945

Van: Afd. Technische Dienst en Bedrijven, v/d Weel Aan: Hoofden van Dienst Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-09-13 Onderwerp: Bespreking met hoofden van dienst op dinsdag 11-09-1945. Bespreking over de gang van zaken in het kamp.

Van: Afd. Technische Dienst en Bedrijven, v/d Weel Aan: Hoofden van Dienst Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-09-13 Onderwerp: Bespreking met hoofden van dienst op dinsdag 11-09-1945. Bespreking over de gang van zaken in het kamp.

Verslag van v.d. Weel aan de hoofden van de verschillende diensten in Interneringskamp Westerbork

Van: Beem, Max Aan: Vorst, U.J. Plaats: Westerbork, kamp/Interneringskamp, barak 43 Datum: 1945-05-07 Onderwerp: hij is sinds 28 november in kamp Westerbork; hij heeft zich er goed doorheen geworsteld; sinds 12 april is Westerbork bevrijd en trok tegen de avond en Canadese tank en pantserafdeling binnen; en ontroerend ogenblik, hij heeft moeten huilen; hij moet voorlopig blijven, hoewel er al enige honderden geflitst zijn; over Sonnie van wie ze ook lang niet gehoord hebben; hereniging; zoon Leo is met zijn gezin al in september 1943 doorgestuurd, ze gingen volgens Beyer niet met een straftransport en vervoerd zijn met een personentrein; jonge mensen die konden werken zouden gespaard zijn; de post functioneert nog niet, maar een afdeling van de marechaussee gaat naar Amsterdam en Den Haag; Liesje van tante Eva is ook in Westerbork; een deel van de familie zat bij elkaar in Nijmegen, hopelijk hebben zij het gered; van de rest van de familie weet hij niets; na aankomst in Westerbork is Max in een barak terecht gekomen met 25 mensen, hij werd zaalleider; sedert enige weken woont hij met twee anderen in een huisje; het eten wordt beter en hij heeft voldoende boter; hij was sterk vermagerd en heeft elke dag honger gehad; er komen grote transporten NSB'ers binnen, die hebben het niet gemakkelijk, vooral de landwachters…; de Joden in het kamp hoeven niet meer te werken, ze houden toezicht; jongens van Vrij Nederland en marechaussee doen de bewaking; hij heeft enige Arnhemse NSB'ers gezien, maar de meeste komen uit Drenthe en Overijssel; hij hoopt zijn kinderen vlug terug te zien; er zijn al verschillende ouders geweest, die hun kinderen zochten of kinderen die hun ouders zochten; buitengewoon ontroerend als ze elkaar ontdekken…; mensen uit de buurt krijgen vaak bezoek…

Van: Beem, Max Aan: Vorst, U.J. Plaats: Westerbork, kamp/Interneringskamp, barak 43 Datum: 1945-05-07 Onderwerp: hij is sinds 28 november in kamp Westerbork; hij heeft zich er goed doorheen geworsteld; sinds 12 april is Westerbork bevrijd en trok tegen de avond en Canadese tank en pantserafdeling binnen; en ontroerend ogenblik, hij heeft moeten huilen; hij moet voorlopig blijven, hoewel er al enige honderden geflitst zijn; over Sonnie van wie ze ook lang niet gehoord hebben; hereniging; zoon Leo is met zijn gezin al in september 1943 doorgestuurd, ze gingen volgens Beyer niet met een straftransport en vervoerd zijn met een personentrein; jonge mensen die konden werken zouden gespaard zijn; de post functioneert nog niet, maar een afdeling van de marechaussee gaat naar Amsterdam en Den Haag; Liesje van tante Eva is ook in Westerbork; een deel van de familie zat bij elkaar in Nijmegen, hopelijk hebben zij het gered; van de rest van de familie weet hij niets; na aankomst in Westerbork is Max in een barak terecht gekomen met 25 mensen, hij werd zaalleider; sedert enige weken woont hij met twee anderen in een huisje; het eten wordt beter en hij heeft voldoende boter; hij was sterk vermagerd en heeft elke dag honger gehad; er komen grote transporten NSB'ers binnen, die hebben het niet gemakkelijk, vooral de landwachters…; de Joden in het kamp hoeven niet meer te werken, ze houden toezicht; jongens van Vrij Nederland en marechaussee doen de bewaking; hij heeft enige Arnhemse NSB'ers gezien, maar de meeste komen uit Drenthe en Overijssel; hij hoopt zijn kinderen vlug terug te zien; er zijn al verschillende ouders geweest, die hun kinderen zochten of kinderen die hun ouders zochten; buitengewoon ontroerend als ze elkaar ontdekken…; mensen uit de buurt krijgen vaak bezoek…

Brief van Max Beem aan mijn lieve kinderen vanuit kamp Westerbork

Huwelijksfoto met rechts het echtpaar Abraham van Dam(-van Kollem).

Huwelijksfoto met rechts het echtpaar Abraham van Dam(-van Kollem).

Huwelijksfoto met rechts het echtpaar Abraham en Betje van Dam-van Kollem

Van: Coster, Levy Aan: Coster, L. Plaats: Zwolle Datum: 1944 Onderwerp: op weg naar kamp Westerbork, de schrijver houdt moed.

Van: Coster, Levy Aan: Coster, L. Plaats: Zwolle Datum: 1944 Onderwerp: op weg naar kamp Westerbork, de schrijver houdt moed.

Ansichtkaart van Levy Coster aan de familie L. Coster vanuit Zwolle

Van: Het Nederlandsche Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1947-10-13 Onderwerp: toezenden van verklaringen over Maurits, Carla, Alfred en Enny Lam.

Van: Het Nederlandsche Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1947-10-13 Onderwerp: toezenden van verklaringen over Maurits, Carla, Alfred en Enny Lam.

Briefkaart van Ruth Langstadt aan M. Frank vanuit kamp Westerbork

Personen