In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Transporten Transporten. Mensen met bagage bij de trein Hooghalen, 1942.

Transporten Transporten. Mensen met bagage bij de trein Hooghalen, 1942.

Kampgevangenen wachten met bagage bij de deportatietrein

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 203 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Heymann, Olga geb. 28-02-66 overleden te Westerbork op 18-04-1943 op: 19-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 203 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Heymann, Olga geb. 28-02-66 overleden te Westerbork op 18-04-1943 op: 19-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Olga Heymann

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-06&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: elektriciteitsvoorziening

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-06&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: elektriciteitsvoorziening

Mededeling over de elektriciteitsvoorziening

Broche Door Rita (Lensink) Bosman illegaal in kamp Westerbork gemaakt. Ronde broche met een gekleurd tafereeltje voorstellende een zeilboot erop.&nbsp;Rita werkt op de speelgoedmakerij. Aan achterzijde een speld.

Broche Door Rita (Lensink) Bosman illegaal in kamp Westerbork gemaakt. Ronde broche met een gekleurd tafereeltje voorstellende een zeilboot erop.&nbsp;Rita werkt op de speelgoedmakerij. Aan achterzijde een speld.

Een beschilderde broche van hout

Van: Jacobs, H.&nbsp; Aan: Alie en Hendrik&nbsp; Plaats: Rijkswerkkamp Vledder&nbsp; Datum: juli 1942&nbsp; Onderwerp: ontvangst van pakket en foto, omstandigheden waar hij zich niet verder over wil uitweiden.

Van: Jacobs, H.&nbsp; Aan: Alie en Hendrik&nbsp; Plaats: Rijkswerkkamp Vledder&nbsp; Datum: juli 1942&nbsp; Onderwerp: ontvangst van pakket en foto, omstandigheden waar hij zich niet verder over wil uitweiden.

Brief van H. Jacobs aan Alie en Hendrik vanuit het Joodse werkkamp Vledder

Van: Leo (Spetter) Aan: Nel, Sjaak en Lenie (Spetter) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-19 Onderwerp: bedankt voor de pakketten, ook namens zijn ouders; ze hebben ieder nu een pakket ontvangen; ze liggen alle drie in de ziekenbarak 70; ze hoeven voorlopig nog niet op transport te gaan; moeder is niet erg lekker en ligt op bed; ook pa is naar bed gegaan, hij is erg moe; met het eten is het knudde, elke dag aardappel pap met kool of peen gestampt, en uitsluitend in water gekookt; ze doen er dan altijd een flink stuk boter in anders is het niet te bikken; ‘s morgen twee boterhammen zonder beleg en ’s avonds 3 of vier, waarvan twee zijn gesmeerd; wassen kunnen ze zich haast niet, een washok met 20 kranen, ijzerhoudend water. Ze moeten zich er wassen en de afwas doen; in het was lokaal is 1 WC voor 75 personen, een smerige boel en telkens verstopt en bevuild; ze liggen tussen mannen en vrouwen van 80 tot 96 jaar, die alles in bed doen, het stinkt er de hele dag vreselijk; 150 mensen liggen in de loods, het is een stoffige boel en de ramen mogen nauwelijks open, omdat het anders te veel tocht voor de oudjes; de dekens worden elke dag uitgeklopt; het is een rotzooi, tafels zijn er in het geheel niet, daar is geen ruimte voor vanwege de vele bedden die er staan; eten moeten ze op het bed klaarmaken en de voorraad in tassen bewaren; het is bijna niet uit te houden; het enige dat hun nog op de plek vasthoudt is het feit dat het nog Nederlands grondgebied is en dat ze pakketjes kunnen ontvangen; ze leven in een hel en hun lichaam hebben ze nog steeds niet kunnen wassen; allen mogelijk in dat vieze hok waar de stront en de etensresten op de grond liggen; er is een badhuis, dat echter meer gesloten dan open is; en als het open is is de wachttijd meer dan 2 uur; afwassen is met koud water; in het kamp is ook geen bestrating. Leo loop tot zijn enkels in de bagger; Leo is al verkouden vanaf het moment dat hij zich in hat kamp bevindt; 'Dit is nog maar een korte beschrijving; instructies voor het versturen van een pakket…

Van: Leo (Spetter) Aan: Nel, Sjaak en Lenie (Spetter) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-19 Onderwerp: bedankt voor de pakketten, ook namens zijn ouders; ze hebben ieder nu een pakket ontvangen; ze liggen alle drie in de ziekenbarak 70; ze hoeven voorlopig nog niet op transport te gaan; moeder is niet erg lekker en ligt op bed; ook pa is naar bed gegaan, hij is erg moe; met het eten is het knudde, elke dag aardappel pap met kool of peen gestampt, en uitsluitend in water gekookt; ze doen er dan altijd een flink stuk boter in anders is het niet te bikken; ‘s morgen twee boterhammen zonder beleg en ’s avonds 3 of vier, waarvan twee zijn gesmeerd; wassen kunnen ze zich haast niet, een washok met 20 kranen, ijzerhoudend water. Ze moeten zich er wassen en de afwas doen; in het was lokaal is 1 WC voor 75 personen, een smerige boel en telkens verstopt en bevuild; ze liggen tussen mannen en vrouwen van 80 tot 96 jaar, die alles in bed doen, het stinkt er de hele dag vreselijk; 150 mensen liggen in de loods, het is een stoffige boel en de ramen mogen nauwelijks open, omdat het anders te veel tocht voor de oudjes; de dekens worden elke dag uitgeklopt; het is een rotzooi, tafels zijn er in het geheel niet, daar is geen ruimte voor vanwege de vele bedden die er staan; eten moeten ze op het bed klaarmaken en de voorraad in tassen bewaren; het is bijna niet uit te houden; het enige dat hun nog op de plek vasthoudt is het feit dat het nog Nederlands grondgebied is en dat ze pakketjes kunnen ontvangen; ze leven in een hel en hun lichaam hebben ze nog steeds niet kunnen wassen; allen mogelijk in dat vieze hok waar de stront en de etensresten op de grond liggen; er is een badhuis, dat echter meer gesloten dan open is; en als het open is is de wachttijd meer dan 2 uur; afwassen is met koud water; in het kamp is ook geen bestrating. Leo loop tot zijn enkels in de bagger; Leo is al verkouden vanaf het moment dat hij zich in hat kamp bevindt; 'Dit is nog maar een korte beschrijving; instructies voor het versturen van een pakket…

Brief van Leo aan Nel, Sjaak en kleine Lenie vanuit kamp Westerbork

Wisselexposities Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Expositie Door Hella's ogen

Lagerbefehl No. 39&nbsp; Datum: 1943-07-07&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Reorganisatie van het kamp met aantal gevangenen werkzaam bij de verschillende Dienstbereiche. De kinderen &nbsp;2-14 jaar oud van de kampgevangenen die aan het werk zijn worden door de Kindergarten verzorgt. Blz.: 3

Lagerbefehl No. 39&nbsp; Datum: 1943-07-07&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Reorganisatie van het kamp met aantal gevangenen werkzaam bij de verschillende Dienstbereiche. De kinderen &nbsp;2-14 jaar oud van de kampgevangenen die aan het werk zijn worden door de Kindergarten verzorgt. Blz.: 3

Lagerbefehl No. 39

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 13-05-1943 Nr. 252 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Tertaas, Mozes geb. 02-02-13 overleden te Westerbork op 03-05-1943 op: 06-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 13-05-1943 Nr. 252 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Tertaas, Mozes geb. 02-02-13 overleden te Westerbork op 03-05-1943 op: 06-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Mozes Tertaas

Drie dubbele arbeiderswoningen (dienstwoningen) in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Schaal: 1:100

Drie dubbele arbeiderswoningen (dienstwoningen) in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Schaal: 1:100

Bouwtekening van dienstwoningen voor personeel in het Centraal Vluchtelingenkamp

Van: Haagman, Lion Aan: de Vrijer, M. Plaats: Hooghalen/Westerbork, kamp Datum: 1942-08-03 Onderwerp: uitstel van transport door werk bij Rüstungsinspektion…

Van: Haagman, Lion Aan: de Vrijer, M. Plaats: Hooghalen/Westerbork, kamp Datum: 1942-08-03 Onderwerp: uitstel van transport door werk bij Rüstungsinspektion…

Telegram van Lion Haagman aan M. de Vrijer vanuit Hooghalen/kamp Westerbork

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-12 (poststempel) Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-12 (poststempel) Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket

Briefkaart van Henriette van Hoorn aan fam. Medema vanuit kamp Westerbork

Van: Zomerplaag, Morris en kinderen Aan: lieve Alie en familie Plaats: Amersfoort, Kamp Datum: 1943-05-25 Onderwerp: aankomst vanuit kamp Westerbork in kamp Amersfoort en eerste schrijfdag; omstandigheden, was, eten, werken als Sanitäter en dragen van een armband om langs de wacht te kunnen; de kinderen gaan naar school; een poging tot vrijlating van de kinderen.

Van: Zomerplaag, Morris en kinderen Aan: lieve Alie en familie Plaats: Amersfoort, Kamp Datum: 1943-05-25 Onderwerp: aankomst vanuit kamp Westerbork in kamp Amersfoort en eerste schrijfdag; omstandigheden, was, eten, werken als Sanitäter en dragen van een armband om langs de wacht te kunnen; de kinderen gaan naar school; een poging tot vrijlating van de kinderen.

Brief van Morris Zomerplaag aan Ali vanuit kamp Amersfoort

Van: Langstadt, Ruth Aan: Langstadt, W. Plaats: Westerbork, kamp, barak 40 G Datum: 1943-06-09 (afgeleverd in Theresienstadt) Onderwerp: bewijs voor het versturen van een briefkaart aan haar ouders in Theresienstadt.

Van: Langstadt, Ruth Aan: Langstadt, W. Plaats: Westerbork, kamp, barak 40 G Datum: 1943-06-09 (afgeleverd in Theresienstadt) Onderwerp: bewijs voor het versturen van een briefkaart aan haar ouders in Theresienstadt.

Bewijs voor het versturen van een briefkaart van Ruth Langstadt aan haar ouders in Theresienstadt

Personen