In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Wat staat er op deze website en wat (nog) niet?

Over deze website

Schrijven kamp Westerbork

Dichten kamp Westerbork

Diverse losse bonnen en incomplete bonkaarten

Bonnen divers

Van: Spetter, Barend Aan: zijn vrouw en zoon Plaats: trein Datum: 1942-10-14 Onderwerp: op weg naar kamp Westerbork; vanuit Loods 24; &nbsp;bonnen via zijn schoondochter; hij heeft de bagage ontvangen; Barend hoopt dat zijn vrouw en zoon zich bij hem willen voegen….

Van: Spetter, Barend Aan: zijn vrouw en zoon Plaats: trein Datum: 1942-10-14 Onderwerp: op weg naar kamp Westerbork; vanuit Loods 24; &nbsp;bonnen via zijn schoondochter; hij heeft de bagage ontvangen; Barend hoopt dat zijn vrouw en zoon zich bij hem willen voegen….

Briefkaart van Barend Spetter aan zijn vrouw en zoon vanuit de trein op weg naar kamp Westerbork gegooid

Ontvangstbewijs Voor een aangetekende zending Naam geadresseerde: Snoek, Mej. Datum: 1943-08-04

Ontvangstbewijs Voor een aangetekende zending Naam geadresseerde: Snoek, Mej. Datum: 1943-08-04

Ontvangstbewijs voor een zending aan mej. Snoek

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-09-03 Onderwerp: het is zondagavond, haar gewoonte om naar Wieger te schrijven; groeiende verhouding; over hun vriendschap, grenzen; over andere vriendinnen van Wieger; er is oorlog gekomen, hoop dat Nederland er buiten blijft…; over hamsteraars in Groningen…

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-09-03 Onderwerp: het is zondagavond, haar gewoonte om naar Wieger te schrijven; groeiende verhouding; over hun vriendschap, grenzen; over andere vriendinnen van Wieger; er is oorlog gekomen, hoop dat Nederland er buiten blijft…; over hamsteraars in Groningen…

Brief van Saar Mouw aan Wieger vanuit Amsterdam

Bewijs van crematie Datum: 23-06-1943 Nr. 372 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Adler, Recha geb. 18-03-62 overleden te Westerbork op 18-06-1943 op 22-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 23-06-1943 Nr. 372 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Adler, Recha geb. 18-03-62 overleden te Westerbork op 18-06-1943 op 22-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Recha Adler

Mededeling&nbsp; Datum: 1943 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: gemengd-gehuwden moeten zich in de Grote Zaal melden

Mededeling&nbsp; Datum: 1943 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: gemengd-gehuwden moeten zich in de Grote Zaal melden

Mededeling over het melden van gemengd-gehuwden in de Grote Zaal

Van: van Gelder-Polak, Naatje Aan: Waanders, J., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: maart 1944 Onderwerp: met een transport &nbsp;van Rotterdam naar Westerbork in de strafbarak terecht gekomen. Ze werkt in naaiatelier Herzberg (stikken). Ze mogen binnenkort bezoek ontvangen van mensen buiten de strafbarakken. Ze heeft iemand ontmoet die samen met Vera en Sal in Westerbork was terecht gekomen. Er zijn meerdere bekenden (Abraham Valenca) in het kamp. Het lopen op klompen is moeilijk. &nbsp;

Van: van Gelder-Polak, Naatje Aan: Waanders, J., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: maart 1944 Onderwerp: met een transport &nbsp;van Rotterdam naar Westerbork in de strafbarak terecht gekomen. Ze werkt in naaiatelier Herzberg (stikken). Ze mogen binnenkort bezoek ontvangen van mensen buiten de strafbarakken. Ze heeft iemand ontmoet die samen met Vera en Sal in Westerbork was terecht gekomen. Er zijn meerdere bekenden (Abraham Valenca) in het kamp. Het lopen op klompen is moeilijk. &nbsp;

Brief van Naatje van Gelder-Polak aan mevrouw Waanders vanuit kamp Westerbork

Van: van Drunen, familie Aan: Corrie en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1945-06-06 Onderwerp: pakketten met aardappelen en brood; honger geleden…

Van: van Drunen, familie Aan: Corrie en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1945-06-06 Onderwerp: pakketten met aardappelen en brood; honger geleden…

Brief van de familie van Drunen aan Corrie en Piet vanuit Amsterdam

Geschreven door: verschillende voormalige kampgevangenen kort na de bevrijding van het kamp. Onderwerp: Westerbork, kamp van oprichting vluchtelingenkamp t/m bevrijding.

Geschreven door: verschillende voormalige kampgevangenen kort na de bevrijding van het kamp. Onderwerp: Westerbork, kamp van oprichting vluchtelingenkamp t/m bevrijding.

Manuscript over de oprichting van kamp Westerbork tot en met de bevrijding

Behorend bij brief 7782-01 Gericht aan Henriette Snoek-Velleman, Westerbork, kamp, barak 65 Op de achterkant van de enveloppe staat: Bij afwezigheid gelieve retour te zenden.' Dit is gebeurd. De adresgegevens van Henriette in kamp Westerbork zijn doorgestreept en de enveloppe met de brief is weer retour gegaan.

Behorend bij brief 7782-01 Gericht aan Henriette Snoek-Velleman, Westerbork, kamp, barak 65 Op de achterkant van de enveloppe staat: Bij afwezigheid gelieve retour te zenden.' Dit is gebeurd. De adresgegevens van Henriette in kamp Westerbork zijn doorgestreept en de enveloppe met de brief is weer retour gegaan.

Enveloppe geadresseerd aan Henriette Snoek-Velleman

Van: Els&nbsp; Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-09-28 Onderwerp: brieven naar Westerbork blijven lang onderweg; dozen voor pakketen door Corrie naar Els gestuurd; via iemand die uit Westerbork kwam heeft Liesje, Jules zijn vulpenhouder en haar armbandhorloge laten afgeven, ook een koffer met verschillende dingen; Liesje denkt misschien dat ze zal worden doorgestuurd of ze heeft geen bergruimte; onzekerheid over haar vrijlating; Westerbork zal geheel moeten worden ontruimd, Els zat door dit bericht in de put; hopelijk heeft Siegfried succes met haar vrijlating…

Van: Els&nbsp; Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-09-28 Onderwerp: brieven naar Westerbork blijven lang onderweg; dozen voor pakketen door Corrie naar Els gestuurd; via iemand die uit Westerbork kwam heeft Liesje, Jules zijn vulpenhouder en haar armbandhorloge laten afgeven, ook een koffer met verschillende dingen; Liesje denkt misschien dat ze zal worden doorgestuurd of ze heeft geen bergruimte; onzekerheid over haar vrijlating; Westerbork zal geheel moeten worden ontruimd, Els zat door dit bericht in de put; hopelijk heeft Siegfried succes met haar vrijlating…

Brief van Els aan Corrie, Piet en Aatje vanuit Amsterdam

Plaatsen in kamp Westerbork

Zusterhuis kamp Westerbork

Paardenstal kamp Westerbork

Barak 85

Fürsorge

Centrale Keuken

Barak 43

Barak 51

Barak 50

Barak 49

Barak 48

Barak 47

Ziekenhuisbarakken

Barak 46

Barak 45

Barak 44

Barak 110

Barak 109

Barakken gebouwd van 1942-1945

Barakken gebouwd van 1939-1942

Barak 108

Oranjekanaal haven

Barak 1

Staatsbosbeheerschuur kamp Westerbork

Spoorlijn kamp Westerbork

Quarantaine-afdeling kamp Westerbork

Boulevard des Misères

Monumenten in kamp Westerbork

Barak 13

Kommandantur

Barak 21

Barak 20

Barak 19

Barak 18

Barak 17

Barak 16

Barak 15

Barak 14

Strafbarakken

Barak 22

Commandantswoning

Barak 24

Barak 23

Barak 32

Barak 31

Barak 30

Barak 29

Barak 28

Barak 27

Barak 26

Barak 25

Barak 35

Barak 34

Barak 33

Barak 42

Barak 41

Barak 40

Barak 39

Barak 64

Barak 38

Barak 37

Barak 36

Casino kamp Westerbork

Barak 98

Weeshuis

Wachttorens kamp Westerbork

Barak 97

Bagagebarakken kamp Westerbork

Barak 96

Gracht kamp Westerbork

Barak 95

Prikkeldraad kamp Westerbork

Barak 94

Barak 93

Beplanting kamp Westerbork

Latrines kamp Westerbork

Crematorium

Barak 102

Barak 101

Heidelager

Barak 100

Barak 99

Wegennet kamp Westerbork

Eerste ingang kamp Westerbork

Jongerenbarakken kamp Westerbork

Barak 106

Mannenbarakken kamp Westerbork

Barak 105

Vrouwenbarakken kamp Westerbork

Barak 104

Barak 103

Transportbarakken kamp Westerbork

Dienstwoningen kamp Westerbork

Waterzuivering kamp Westerbork

SD-bunker

Broeikas kamp Westerbork

Appèlplaats kamp Westerbork

Speelplaatsen kamp Westerbork

Barak 88

Fransche barakken kamp Westerbork

Barak 107

Plattegrond met riolering en gevels van barak 75&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1965-09-01

Plattegrond met riolering en gevels van barak 75&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1965-09-01

Plattegrond met aanzichten en doorsneden van barak 75 in het woonoord Schattenberg

Joodse werkkampen

Joods werkkamp Geesbrug

gost West.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945.&nbsp; Gezicht op post West, van het kamp uit; links op achtergrond het huis van de adj. kampcommandant Dekker; rechts voor barak 75 de heer Gmelig Meiling en Mej. v.d. Woning (Soc. Dienst).

gost West.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945.&nbsp; Gezicht op post West, van het kamp uit; links op achtergrond het huis van de adj. kampcommandant Dekker; rechts voor barak 75 de heer Gmelig Meiling en Mej. v.d. Woning (Soc. Dienst).

Foto met zicht op de toegang van het Interneringskamp Westerbork vanuit het kamp gezien

Aan: Kortoef, Johan Datum: 1943-04-12 Plaats: Amsterdam Naar: 's-Hertogenbosch. Auffanglager Onderwerp: verzenden van een pakket.

Aan: Kortoef, Johan Datum: 1943-04-12 Plaats: Amsterdam Naar: 's-Hertogenbosch. Auffanglager Onderwerp: verzenden van een pakket.

Bewijs van verzending van een pakket aan J. Kortoef in kamp Vught

Van: Zomerplaag, Jettie (Henriette) Aan: beste familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-20 Onderwerp: gedetailleerde beschrijving van dagelijkse gang van zaken in kamp Westerbork. Over aankomst via de Schouwburg, lange reis en quarantaine (kaalknippen). Opvang in het weeshuisbarak 66, &nbsp;douche (badhuis)bezoek bij vader in barak 67. Ontvangen van pakketten, veel mensen in het kamp, wandelen naar de heide. Schrijfdag en aanwezigheid van paarden, konijnen, poesjes en hondjes.

Van: Zomerplaag, Jettie (Henriette) Aan: beste familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-20 Onderwerp: gedetailleerde beschrijving van dagelijkse gang van zaken in kamp Westerbork. Over aankomst via de Schouwburg, lange reis en quarantaine (kaalknippen). Opvang in het weeshuisbarak 66, &nbsp;douche (badhuis)bezoek bij vader in barak 67. Ontvangen van pakketten, veel mensen in het kamp, wandelen naar de heide. Schrijfdag en aanwezigheid van paarden, konijnen, poesjes en hondjes.

Brief van Henriette Zomerplaag aan familie vanuit kamp Westerbork

Foto's: betreffen opnames die zijn gemaakt van de Joodse Begraafplaats in Assen. Het gaat om algemene indrukken tot beelden van specifieke graven en gedenkstenen.&nbsp; De in kamp Westerbork overleden personen zijn op twee plekken van de begraafplaats begraven. Sommigen personen zijn elders overleden.&nbsp; Datum: 1942-1943

Foto's: betreffen opnames die zijn gemaakt van de Joodse Begraafplaats in Assen. Het gaat om algemene indrukken tot beelden van specifieke graven en gedenkstenen.&nbsp; De in kamp Westerbork overleden personen zijn op twee plekken van de begraafplaats begraven. Sommigen personen zijn elders overleden.&nbsp; Datum: 1942-1943

Foto's van de Joodse begraafplaats te Assen

Van: Sousa, Simon Aan: Chelly Plaats: Geesbrug, Joods werkkamp Datum: 1942-06-07 Onderwerp: ‘Op het werk’&nbsp;

Van: Sousa, Simon Aan: Chelly Plaats: Geesbrug, Joods werkkamp Datum: 1942-06-07 Onderwerp: ‘Op het werk’&nbsp;

Foto van Simon Sousa en andere dwangarbeiders aan het werk in de buurt van het Joodse werkkamp Geesbrug

Van: Feldman-Kan, Ruth (via haar moeder Johanna Kan-Kaufmann) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-03 Onderwerp:&nbsp;‘suiker, boter en kaas hoef je niet te sturen’; ‘lukt het je nog dat ik op 10 maart bij je ben?’; het gaat goed met haar en ze heeft het niet koud; moeder van Marga is doorgestuurd, ze is er nog steeds van onder de indruk; het afscheid van haar man; oud celgenoot schreef met haar man, ‘hij zal je eens opzoeken. Zij zit nog in de S-barak' ; het ziekenhuis is vrij leeg op het ogenblik; misschien verhuisd barak 81 en ook barak 70; Dolf ? heeft ze nog een dag ontmoet, hij ging met zijn vrouw naar Theresienstadt; het beetje vrij dat ze heeft verdeeld ze tussen haar ouders en het schrijven van de brief;…

Van: Feldman-Kan, Ruth (via haar moeder Johanna Kan-Kaufmann) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-03 Onderwerp:&nbsp;‘suiker, boter en kaas hoef je niet te sturen’; ‘lukt het je nog dat ik op 10 maart bij je ben?’; het gaat goed met haar en ze heeft het niet koud; moeder van Marga is doorgestuurd, ze is er nog steeds van onder de indruk; het afscheid van haar man; oud celgenoot schreef met haar man, ‘hij zal je eens opzoeken. Zij zit nog in de S-barak' ; het ziekenhuis is vrij leeg op het ogenblik; misschien verhuisd barak 81 en ook barak 70; Dolf ? heeft ze nog een dag ontmoet, hij ging met zijn vrouw naar Theresienstadt; het beetje vrij dat ze heeft verdeeld ze tussen haar ouders en het schrijven van de brief;…

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Aanvraagformulier voor een schoenenbon Twee niet ingevulde formulieren uitgegeven door de Distributiedienst.

Aanvraagformulier voor een schoenenbon Twee niet ingevulde formulieren uitgegeven door de Distributiedienst.

Formulier voor de aanvraag van schoenen

Van: Kok, Leo Aan:&nbsp;Mindeno-van Duren, Frederika Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: Leo in actie al tekenaar. Hij schrijft de tekst: ‘’t is weinig van waerde. Hetgeen ick u biedt, maer twee roocker stockskens versmaedt ghy toch niet, Leo&nbsp;

Van: Kok, Leo Aan:&nbsp;Mindeno-van Duren, Frederika Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: Leo in actie al tekenaar. Hij schrijft de tekst: ‘’t is weinig van waerde. Hetgeen ick u biedt, maer twee roocker stockskens versmaedt ghy toch niet, Leo&nbsp;

Enveloppe met tekst en tekening van Leo Kok in kamp Westerbork

Bouw. De bouw van barakken in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1939 - 1940. Aantal mannen in overall, veel stapels met hout en op voorgrond een kruiwagen.

Bouw. De bouw van barakken in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1939 - 1940. Aantal mannen in overall, veel stapels met hout en op voorgrond een kruiwagen.

van arbeiders tijdens de bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Hamer Gereedschap: Het betreft gereedschap van een klokken- en horlogemaker. De persoon was in kamp Westerbork gevangen.&nbsp; Wander Eleveld, was als niet Jood, als schilder, werkzaam in kamp Westerbork. Hij was geïnteresseerd in wat de horlogemaker deed. Toen deze persoon op transport moest, kreeg Wander de gereedschappen met de opmerking van de horlogemaker dat hij er toch niets meer aan had.&nbsp; &nbsp;

Hamer Gereedschap: Het betreft gereedschap van een klokken- en horlogemaker. De persoon was in kamp Westerbork gevangen.&nbsp; Wander Eleveld, was als niet Jood, als schilder, werkzaam in kamp Westerbork. Hij was geïnteresseerd in wat de horlogemaker deed. Toen deze persoon op transport moest, kreeg Wander de gereedschappen met de opmerking van de horlogemaker dat hij er toch niets meer aan had.&nbsp; &nbsp;

Gereedschap van een horlogemaker in kamp Westerbork

Van: Gompels, Joseph Aan: Jo&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-02 Onderwerp: Brief aan zijn geliefde. Dagelijks leven in het kamp, optredens van radiozangers en bokswedstrijden, Amsterdamse gevangenen krijgen straf voor het breken van een plank, vermoedens dat hij snel op transport zal worden gesteld, zijn zusje Mietje is ook in het kamp. De mensen zijn aardig, hij krijgt een extra rantsoen want hij doet alsof hij soldaat is (met de hoop dat hij op verlof mag).&nbsp;

Van: Gompels, Joseph Aan: Jo&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-02 Onderwerp: Brief aan zijn geliefde. Dagelijks leven in het kamp, optredens van radiozangers en bokswedstrijden, Amsterdamse gevangenen krijgen straf voor het breken van een plank, vermoedens dat hij snel op transport zal worden gesteld, zijn zusje Mietje is ook in het kamp. De mensen zijn aardig, hij krijgt een extra rantsoen want hij doet alsof hij soldaat is (met de hoop dat hij op verlof mag).&nbsp;

Briefkaart van Wilhelm Langstadt aan M. Frank vanuit kamp Westerbork

Personen