In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Arbeitskarte Van: Boom-Jacobs, Esther Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-10-06 Ingedeeld bij Groep Kartoffelkuche

Arbeitskarte Van: Boom-Jacobs, Esther Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-10-06 Ingedeeld bij Groep Kartoffelkuche

Arbeitskarte van Esther Boom-Jacobs in kamp Westerbork

Van: Simos, David (?) Aan: Plaats: Datum: 1942-1944 Onderwerp: Beschrijving situatie, ontsnapping uit trein

Van: Simos, David (?) Aan: Plaats: Datum: 1942-1944 Onderwerp: Beschrijving situatie, ontsnapping uit trein

Brief van een persoon (ws. D. Simons) na een ontsnapping uit de trein

Van: Blijdensteyn, L. Aan: Huber, H.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-25 Onderwerp: Moeten erg wennen aan het barakleven. De schrijver en zijn vrouw zitten in respectievelijk barak 57 en 67. De 57 is bomvol, waarschijnlijk komt er een overplaatsing aan. Onzekerheid over blijven of op transport gaan. Graag de rugzakken opsturen.

Van: Blijdensteyn, L. Aan: Huber, H.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-25 Onderwerp: Moeten erg wennen aan het barakleven. De schrijver en zijn vrouw zitten in respectievelijk barak 57 en 67. De 57 is bomvol, waarschijnlijk komt er een overplaatsing aan. Onzekerheid over blijven of op transport gaan. Graag de rugzakken opsturen.

Briefkaart van L. Blijdensteyn aan H. Huber vanuit kamp Westerbork

Werken.&nbsp; Werken.&nbsp; Mannen bezig met de opbouw van een barak.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; De volgende niet-Joodse personen staan op de foto afgebeeld: gebroeders Jongman, Jonker, Haneveld en de heer Zuidberg.

Werken.&nbsp; Werken.&nbsp; Mannen bezig met de opbouw van een barak.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; De volgende niet-Joodse personen staan op de foto afgebeeld: gebroeders Jongman, Jonker, Haneveld en de heer Zuidberg.

Niet-Joodse arbeiders bezig met het aanleggen van een fundering voor een nieuwe barak

Van: Kool-Piller, S.&nbsp; Aan: Kar, van der, Ph.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-10-16&nbsp; Onderwerp: pakket ontvangen

Van: Kool-Piller, S.&nbsp; Aan: Kar, van der, Ph.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-10-16&nbsp; Onderwerp: pakket ontvangen

Briefkaart van S. Kool-Piller aan Ph. van der Kar vanuit kamp Westerbork

Kinderen pauzeren van de werkzaamheden op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Kinderen tijdens de pauze van het aardappelrooien.

Kinderen pauzeren van de werkzaamheden op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Kinderen tijdens de pauze van het aardappelrooien.

Kinderen pauzeren tijdens oogstwerkzaamheden op de kampboerderij

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Amstelveen Datum: 1943/1944 Onderwerp: pakje voor Hanneke gemaakt met onder andere cake; eet zoveel mogelijk op; goed eten, goed wassen en als het kouder wordt goed aankleden; ook als je op reis zou moeten, flink blijven, na de oorlog zien we elkaar zeker weer; nog meer adviezen…

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Amstelveen Datum: 1943/1944 Onderwerp: pakje voor Hanneke gemaakt met onder andere cake; eet zoveel mogelijk op; goed eten, goed wassen en als het kouder wordt goed aankleden; ook als je op reis zou moeten, flink blijven, na de oorlog zien we elkaar zeker weer; nog meer adviezen…

Brief van tante Mien aan Hanneke

Van: Syswerda&nbsp; Aan: de heren artsen&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1940-04-10&nbsp; Onderwerp: aanstelling van Spanier als hoofd van het ziekenhuis en Bial als hoofd van de polikliniek en Dr. Nussbaum en Dr. Weinberg als ondersteunende artsen. De brief is medeondertekend door de niet-Joodse arts Boezeman.

Van: Syswerda&nbsp; Aan: de heren artsen&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1940-04-10&nbsp; Onderwerp: aanstelling van Spanier als hoofd van het ziekenhuis en Bial als hoofd van de polikliniek en Dr. Nussbaum en Dr. Weinberg als ondersteunende artsen. De brief is medeondertekend door de niet-Joodse arts Boezeman.

Aanstelling van artsen in kamp Westerbork

Van: Schol, J.&nbsp; Aan: Prov. Elektr.bedrijf Groningen&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1942-10-19&nbsp; Onderwerp: Openstaande stroomrekening over de maand augustus 1942.

Van: Schol, J.&nbsp; Aan: Prov. Elektr.bedrijf Groningen&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1942-10-19&nbsp; Onderwerp: Openstaande stroomrekening over de maand augustus 1942.

Brief van J. Schol aan het Prov. Elektr. bedrijf Groningen

Persoonsbewijs Van: (Meijer-)Philips, Sophia&nbsp; Amsterdam, 1943-08-04

Persoonsbewijs Van: (Meijer-)Philips, Sophia&nbsp; Amsterdam, 1943-08-04

Persoonsbewijs van Sophia Philips

Sterfte kamp Westerbork

Kindersterfte kamp Westerbork

Van: Wolf, Jacoba Aan: Been-Bloemen, D Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-14 Onderwerp: pakket ontvangen.

Van: Wolf, Jacoba Aan: Been-Bloemen, D Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-14 Onderwerp: pakket ontvangen.

Briefkaart van Jacoba Wolf aan D. Been-Bloemen vanuit kamp Westerbork

Van: da Silva, Ellen Aan: Bijleveld, Carla Plaats: de trein Datum: 1944-02-25 Onderwerp: ‘vertrekken naar Theresienstadt. Tot ziens’.

Van: da Silva, Ellen Aan: Bijleveld, Carla Plaats: de trein Datum: 1944-02-25 Onderwerp: ‘vertrekken naar Theresienstadt. Tot ziens’.

Briefkaart van Ellen da Silva aan Clara vanuit de trein gegooid

Van: Pols, A. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-07 Onderwerp: chauffeur van Buijvoets reed zonder toestemming het kampterrein op, daarbij de wacht bedreigende. Met een aantekening van Buijvoets dat de chauffeur is gestraft met inhouding van zijn verlofdagen.&nbsp;

Van: Pols, A. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-07 Onderwerp: chauffeur van Buijvoets reed zonder toestemming het kampterrein op, daarbij de wacht bedreigende. Met een aantekening van Buijvoets dat de chauffeur is gestraft met inhouding van zijn verlofdagen.&nbsp;

Rapport van A. Pols aan J. Buijvoets over ongeoorloofd gedrag van zijn chauffeur

Van: Dekker, G. Aan:&nbsp;Buijvoets, J.G. Plaats: Gasselternijveen Datum: 1945-07-21 Onderwerp: Rapport over de werkzaamheden en gedrag van der gevangenen en B.S. -bewaking. De bewaking laat te wensen over waardoor de gevangenen hun kans zien om zich vrijheden te permitteren die niet toegestaan zijn. 'geen orde en tucht meer, ook niet onder de gevangenen'.

Van: Dekker, G. Aan:&nbsp;Buijvoets, J.G. Plaats: Gasselternijveen Datum: 1945-07-21 Onderwerp: Rapport over de werkzaamheden en gedrag van der gevangenen en B.S. -bewaking. De bewaking laat te wensen over waardoor de gevangenen hun kans zien om zich vrijheden te permitteren die niet toegestaan zijn. 'geen orde en tucht meer, ook niet onder de gevangenen'.

Rapport van G. Dekker over werkzaamheden en gedrag onder de bewakers en gedetineerden tijdens het uitvoeren van hun werkzaamheden

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 19-07-1943 Nr. 432 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Greilsheimer, Isbert Isaak geb. ? overleden te Westerbork op 15-07-1943 op 16-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 19-07-1943 Nr. 432 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Greilsheimer, Isbert Isaak geb. ? overleden te Westerbork op 15-07-1943 op 16-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Isbert Isaak Greilsheimer

Van: de Joodse Mulo Aan: de heer en mevrouw Meijer Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-04 Onderwerp: verklaring dat Helene Egger leerling is op de Joodse Mulo. &nbsp;

Van: de Joodse Mulo Aan: de heer en mevrouw Meijer Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-04 Onderwerp: verklaring dat Helene Egger leerling is op de Joodse Mulo. &nbsp;

Brief van de Joodse Mulo aan het echtpaar Meijer

Van: Boezeman, Dr. Aan: Dental Depot Max Reneman Plaats: Westerbork, Centraal vluchtelingenkamp Datum: 1941-08-04 Onderwerp: aanschaf benodigdheden voor de tandarts.

Van: Boezeman, Dr. Aan: Dental Depot Max Reneman Plaats: Westerbork, Centraal vluchtelingenkamp Datum: 1941-08-04 Onderwerp: aanschaf benodigdheden voor de tandarts.

Bewijs van Dr. Boezeman voor de aanschaf van verschillende middelen voor de tandarts in het kamp

Van de Dienst Wasch- en Schoonmaak-, Bad-, en Zweminrichtingen Aan: Bonn, S. Plaats: Amsterdam Datum: 1941-03-03 Onderwerp: de beschikking geldt als ontslagbrief….

Van de Dienst Wasch- en Schoonmaak-, Bad-, en Zweminrichtingen Aan: Bonn, S. Plaats: Amsterdam Datum: 1941-03-03 Onderwerp: de beschikking geldt als ontslagbrief….

Brief van de Dienst Wasch- en Schoonmaak-, Bad-, en Zweminrichtingen aan S. Bonn