In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 11 mei 1943 - Sobibor

Breslauer, W.R. Kinderen aan het werk om speelgoed te maken.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Onder leiding zitten ongeveer 10 kinderen aan een werktafel in een barak te werken. Het meisje links in het midden (gebogen) met vlecht is Trudi Davids. &nbsp;

Breslauer, W.R. Kinderen aan het werk om speelgoed te maken.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Onder leiding zitten ongeveer 10 kinderen aan een werktafel in een barak te werken. Het meisje links in het midden (gebogen) met vlecht is Trudi Davids. &nbsp;

Kinderen bezig met het schilderen van houten speelgoed

Vertrek van deportatietrein vanuit Hooghalen. Hooghalen, 1942 Vertrekkend transport vanuit Hooghalen. De mensen in de trein worden uitgezwaaid door de groep medekampgevangenen. De trein bestaat uit gewone (3de klas) personenwagens.

Vertrek van deportatietrein vanuit Hooghalen. Hooghalen, 1942 Vertrekkend transport vanuit Hooghalen. De mensen in de trein worden uitgezwaaid door de groep medekampgevangenen. De trein bestaat uit gewone (3de klas) personenwagens.

Vertrek van deportatietrein vanuit Hooghalen

Sonder-Ausweis Druijf-Pronk, Elisabeth, 6-9-08, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig bis: nur in O.D. Begleitung.

Sonder-Ausweis Druijf-Pronk, Elisabeth, 6-9-08, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig bis: nur in O.D. Begleitung.

Sonderausweis van Elisabeth Druijf-Pronk

Drie dames staan in de sneeuw voor een barak in Schattenberg. Schattenberg, 1950.

Drie dames staan in de sneeuw voor een barak in Schattenberg. Schattenberg, 1950.

Foto van drie Indische vrouwen in (kamp) Schattenberg

Foto van Salomon Stodel op zijn werkplek met als bijschrift: ‘Zou er in Kremboong soms een toestel gedaald zijn?’ Plaats: Kremboong, Joods werkkamp Datum: 1942&nbsp;

Foto van Salomon Stodel op zijn werkplek met als bijschrift: ‘Zou er in Kremboong soms een toestel gedaald zijn?’ Plaats: Kremboong, Joods werkkamp Datum: 1942&nbsp;

Salomon Stodel op zijn werkplek in de buurt van het Joodse werkkamp Kremboong

Van: Schoontje en Philip Aan: Philips, A., Dhr. Plaats: Amsterdam Datum: 1942 Onderwerp: betreft een ansichtkaart met de tekst 'hartelijk gefeliciteerd'.

Van: Schoontje en Philip Aan: Philips, A., Dhr. Plaats: Amsterdam Datum: 1942 Onderwerp: betreft een ansichtkaart met de tekst 'hartelijk gefeliciteerd'.

Ansichtkaart van Schoontje en Philipp Philips aan A. Philips vanuit Amsterdam

Van: Twentsche Bank N.V.&nbsp; Aan: Ministerie van Binnenlandse Zaken&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1939-03-23&nbsp; Onderwerp: Garantiestelling Protestants Hulpcomité voor uitgewekenen om ras of geloof.

Van: Twentsche Bank N.V.&nbsp; Aan: Ministerie van Binnenlandse Zaken&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1939-03-23&nbsp; Onderwerp: Garantiestelling Protestants Hulpcomité voor uitgewekenen om ras of geloof.

Brief van de Twentsche Bank N.V. aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken

Fot gemaakt door Breslauer, Werner, Rudolf Portretfoto van Frau E.H. Hassel-Mullender. Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp Datum: 19431944

Fot gemaakt door Breslauer, Werner, Rudolf Portretfoto van Frau E.H. Hassel-Mullender. Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp Datum: 19431944

Foto van Frau E.H. Hassel-Mullender

Westerbork in vogelvlucht&nbsp; Van: Hartogh, A. V. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08&nbsp; Perspectieftekening van A. V. Hartogh, architect in Kamp Westerbork.

Westerbork in vogelvlucht&nbsp; Van: Hartogh, A. V. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08&nbsp; Perspectieftekening van A. V. Hartogh, architect in Kamp Westerbork.

Foto van een perspectieftekening van kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. De wedstrijd wordt door medegevangenen bekeken. Op de achtergrond is het filterhuis en barak 25 zichtbaar.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. De wedstrijd wordt door medegevangenen bekeken. Op de achtergrond is het filterhuis en barak 25 zichtbaar.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam Datum: 1950-02-14 Onderwerp: overlijden van Joseph Mulder Canter.

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam Datum: 1950-02-14 Onderwerp: overlijden van Joseph Mulder Canter.

Uittreksel uit de Burgerlijke Stand van Amsterdam betreffende het overlijden van Joseph Mulder Canter

Tegel, gemaakt van klei. Op de tegel staan een davidsster en een kruis en de tekst: Westerbork kerst 1942. De tegel is gemaakt in kamp Westerbork door F. Kanstein

Tegel, gemaakt van klei. Op de tegel staan een davidsster en een kruis en de tekst: Westerbork kerst 1942. De tegel is gemaakt in kamp Westerbork door F. Kanstein

Tegel van klei gemaakt door F. Kanstein in kamp Westerbork

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-03-04, No. 21 Inhoud: Fahrbereitschaft; benoeming van groepsleiders; boeken uit de voormalige bibliotheek. Blz.: 2

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-03-04, No. 21 Inhoud: Fahrbereitschaft; benoeming van groepsleiders; boeken uit de voormalige bibliotheek. Blz.: 2

Lagerbefehl No. 21

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 26-05-1943 Nr. 320 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Sachs, Louis Leonard geb. 19-03-43 overleden te Westerbork op 26-05-1943 op: 26-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 26-05-1943 Nr. 320 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Sachs, Louis Leonard geb. 19-03-43 overleden te Westerbork op 26-05-1943 op: 26-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Louis Leonard Sachs

Van: Garrelts, waarnemend burgemeester Aan: v/d Broek, J. Plaats: Slochteren Datum: 1945-04-28 Onderwerp: het verlenen van onderdak en voeding aan het gezin van Dam-Sleutelberg.

Van: Garrelts, waarnemend burgemeester Aan: v/d Broek, J. Plaats: Slochteren Datum: 1945-04-28 Onderwerp: het verlenen van onderdak en voeding aan het gezin van Dam-Sleutelberg.

Verklaring over het verlenen van huisvesting en voeding voor het gezin van Aron van Dam in Slochteren

Van: Querido, Levie Aan: zijn vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-14 Onderwerp: brief- en pakketpost ontvangen; Levie gaat naar de voetbalwedstrijd van de matrassenmakers tegen de Kleermakers kijken, goede teams, net als het Duitse O.D-team, gekleed als een oude U.V.V.' er staat hij te kijken, verder wandelen en praten; over pakketpost en optimisme; Salomon de Raai is voor twee weken naar het ziekenhuis gegaan. Hij heeft wat aan zijn been, zij ouders zijn doorgestuurd, net als Jansie en Grietje Mok; de dag voor het schrijven bij de registratie geweest voor zijn moeder, het is in onderzoek; dagindeling; maaltijd rode kool met aardappel in de schil; ‘vanavond horen wij wie er met het transport meegaat, dat is altijd wel wat zenuwachtig, maar aan alles raak je gewend’; geen transport op dinsdagmorgen; ‘ Zojuist arriveert de schooljeugd op het veld om te wandelen, heerlijk weer en van je Hela, Hola, houd de moed er maar in, schalt door de lucht'.; een paar honderd leerlingen, de schrijver wordt er emotioneel van; over het lot van zijn moeder, met het allereerste transport met oude mensen vertrokken (de schrijver heeft het over Theresienstadt, moet zijn Auschwitz; omdat hij haar nog niet op de lijst van overleden personen tegenkomt, gaat hij ervan uit dat zij nog in leven is); pakketpost; Jonnie staat voor Levie, in levende lijve, uit Amsterdam overgeplaatst naar barak 63…

Van: Querido, Levie Aan: zijn vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-14 Onderwerp: brief- en pakketpost ontvangen; Levie gaat naar de voetbalwedstrijd van de matrassenmakers tegen de Kleermakers kijken, goede teams, net als het Duitse O.D-team, gekleed als een oude U.V.V.' er staat hij te kijken, verder wandelen en praten; over pakketpost en optimisme; Salomon de Raai is voor twee weken naar het ziekenhuis gegaan. Hij heeft wat aan zijn been, zij ouders zijn doorgestuurd, net als Jansie en Grietje Mok; de dag voor het schrijven bij de registratie geweest voor zijn moeder, het is in onderzoek; dagindeling; maaltijd rode kool met aardappel in de schil; ‘vanavond horen wij wie er met het transport meegaat, dat is altijd wel wat zenuwachtig, maar aan alles raak je gewend’; geen transport op dinsdagmorgen; ‘ Zojuist arriveert de schooljeugd op het veld om te wandelen, heerlijk weer en van je Hela, Hola, houd de moed er maar in, schalt door de lucht'.; een paar honderd leerlingen, de schrijver wordt er emotioneel van; over het lot van zijn moeder, met het allereerste transport met oude mensen vertrokken (de schrijver heeft het over Theresienstadt, moet zijn Auschwitz; omdat hij haar nog niet op de lijst van overleden personen tegenkomt, gaat hij ervan uit dat zij nog in leven is); pakketpost; Jonnie staat voor Levie, in levende lijve, uit Amsterdam overgeplaatst naar barak 63…

Brief van Levie Querido aan zijn vrienden vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: grafisch overzicht van het Statistisch Bureau in kamp Westerbork; cijfers over binnenkomst en vertrek. De kampen Auschwitz en Sobibor (nach dem Osten) worden niet genoemd.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: grafisch overzicht van het Statistisch Bureau in kamp Westerbork; cijfers over binnenkomst en vertrek. De kampen Auschwitz en Sobibor (nach dem Osten) worden niet genoemd.

Van: Beem, Max en van Praag-van der Velde, Bep Aan: Vorst, U.J. Plaats: Westerbork, kamp/Interneringskamp, barak 43 Datum: 1945-05-22 Onderwerp: verheugd op post van zijn kinderen. Er waren verschillende brieven doorgekomen, maar van zijn zoon en dochter hoorde hij niets; brief door Goldstein gebracht; hij hoopt dat hij snel uit Westerbork kan vertrekken; berichtje van Bep over dat Max gespaard is, dat iedereen van hem houdt en dat hij een schat is….

Van: Beem, Max en van Praag-van der Velde, Bep Aan: Vorst, U.J. Plaats: Westerbork, kamp/Interneringskamp, barak 43 Datum: 1945-05-22 Onderwerp: verheugd op post van zijn kinderen. Er waren verschillende brieven doorgekomen, maar van zijn zoon en dochter hoorde hij niets; brief door Goldstein gebracht; hij hoopt dat hij snel uit Westerbork kan vertrekken; berichtje van Bep over dat Max gespaard is, dat iedereen van hem houdt en dat hij een schat is….

Briefkaart van Max Beem aan de heer U.J. Vorst vanuit kamp Westerbork

Personen