In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Gedicht over Kamp Westerbork. Van: Serlui, Reina&nbsp; Datum: 1943-08-08&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp

Gedicht over Kamp Westerbork. Van: Serlui, Reina&nbsp; Datum: 1943-08-08&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp

Gedicht geschreven door Reina Serlui in kamp Westerbork

Van: Regeringscommissaris voor Amsterdam Aan: Hoofden van Diensten, Bedrijven en Administratie Plaats: Amsterdam Datum: 1941-03-31 Onderwerp: disciplinaire maatregel mbt ontslagen joods personeel die hun werkzaamheden voortzetten. Uitgevaardigd door Departement Buitenlandse Zaken.

Van: Regeringscommissaris voor Amsterdam Aan: Hoofden van Diensten, Bedrijven en Administratie Plaats: Amsterdam Datum: 1941-03-31 Onderwerp: disciplinaire maatregel mbt ontslagen joods personeel die hun werkzaamheden voortzetten. Uitgevaardigd door Departement Buitenlandse Zaken.

Brief

Transport. Transport. Kampgevangenen staan in een grote groep voor de trein in Hooghalen. De wagons dienen voor de bagage. Voor de kampgevangenen zelf staan derde klas rijtuigen ter beschikking.&nbsp; Hooghalen, 1942

Transport. Transport. Kampgevangenen staan in een grote groep voor de trein in Hooghalen. De wagons dienen voor de bagage. Voor de kampgevangenen zelf staan derde klas rijtuigen ter beschikking.&nbsp; Hooghalen, 1942

Een vertrekkend transport vanuit Hooghalen

Van: Visser, A. Aan: Visser, E., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08 Onderwerp: Bagage, lijstje van Joodsche Raad. Met stempel Joodsche Raad voor Amsterdam afd. Expositur. Visser is in afwachting van transport naar Westerbork.

Van: Visser, A. Aan: Visser, E., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08 Onderwerp: Bagage, lijstje van Joodsche Raad. Met stempel Joodsche Raad voor Amsterdam afd. Expositur. Visser is in afwachting van transport naar Westerbork.

Briefkaart van A. Visser aan E. Visser vanuit kamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 23-06-1943 Nr. 369 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Dam, Grietje geb. 23-12-68 overleden te Westerbork op 17-06-1943 op 18-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 23-06-1943 Nr. 369 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Dam, Grietje geb. 23-12-68 overleden te Westerbork op 17-06-1943 op 18-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Grietje van Dam

Van: Gassmann, Heinrich Geboren: 1913-08-25 Gekomen op: 1942-05-28 Plaats: Westerbork, kamp, barak 48 Opmerkingen: voorlopig van transport teruggesteld (Stammliste) Onderwerp: geplaatst bij Gruppe 4, DB 2, de Fliegende Kolonne.

Van: Gassmann, Heinrich Geboren: 1913-08-25 Gekomen op: 1942-05-28 Plaats: Westerbork, kamp, barak 48 Opmerkingen: voorlopig van transport teruggesteld (Stammliste) Onderwerp: geplaatst bij Gruppe 4, DB 2, de Fliegende Kolonne.

Ausweiskarte van Heinrich Gassmann in kamp Westerbork

Van: Joustra, J. (pelotonscommandant) Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04 Onderwerp: dagindeling met uren voor de bewakers.

Van: Joustra, J. (pelotonscommandant) Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04 Onderwerp: dagindeling met uren voor de bewakers.

Lijst met indeling werkzaamheden en pauzes van de bewakers

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-03-21 Onderwerp: over Stella en Werner; Levie Pach is weer thuis (verlof); Stella wil een bezoek met haar moeder aan Werner combineren met een bezoek aan haar vader Levie Pach, die dan weer in het Joodse werkkamp Gijsselte terug is. Werner waarschuwt voor de lange voettocht vanaf het station Hooghalen naar kamp Westerbork en als ze een dag eerder komt de trein alleen in Beilen stopt.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-03-21 Onderwerp: over Stella en Werner; Levie Pach is weer thuis (verlof); Stella wil een bezoek met haar moeder aan Werner combineren met een bezoek aan haar vader Levie Pach, die dan weer in het Joodse werkkamp Gijsselte terug is. Werner waarschuwt voor de lange voettocht vanaf het station Hooghalen naar kamp Westerbork en als ze een dag eerder komt de trein alleen in Beilen stopt.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Ministerie van Binnenlandse Zaken&nbsp; Aan: Commissie van Toezicht en Bijstand Vluchtelingenkamp Westerbork&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1940-01-27&nbsp; Onderwerp: aanstelling van een magazijnmeester.

Van: Ministerie van Binnenlandse Zaken&nbsp; Aan: Commissie van Toezicht en Bijstand Vluchtelingenkamp Westerbork&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1940-01-27&nbsp; Onderwerp: aanstelling van een magazijnmeester.

Brief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken aan het Centraal Vluchtelingenkamp

Gezondheidszorg kamp Westerbork

Verplegers kamp Westerbork

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947 Onderwerp: Namen en persoonsgegevens t.b.v. personeelsinvulling.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947 Onderwerp: Namen en persoonsgegevens t.b.v. personeelsinvulling.

Notitie van J. G. Buijvoets over personeelsinvulling in Interneringskamp Westerbork

De koffer van J. en G. Polnaya, vader en zoon.&nbsp; Beiden zijn oud-bewoners van Schattenberg van 1951-1970.&nbsp; Bij J. Polnaya is waarschijnlijk zijn legernummer op de koffer genoteerd: N 368.44.

De koffer van J. en G. Polnaya, vader en zoon.&nbsp; Beiden zijn oud-bewoners van Schattenberg van 1951-1970.&nbsp; Bij J. Polnaya is waarschijnlijk zijn legernummer op de koffer genoteerd: N 368.44.

Koffer gebruikt door Otis Polnaya tijdens zijn overtocht naar Nederland

Snoeimes Het snoeimes is gebruikt door Lothar Leyser (1920) in het werkkamp Wieringermeer en voorzien van de benaming L. Leyser. &nbsp;

Snoeimes Het snoeimes is gebruikt door Lothar Leyser (1920) in het werkkamp Wieringermeer en voorzien van de benaming L. Leyser. &nbsp;

Het snoeimes van Lothar Leyser

Van: Polak-van Gelder, Vera en Polak, Sal Aan: Beste vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-02 Onderwerp: beschrijving van situatie. We gaan op transport, 300 personen met een vrijstelling hebben een oproep gekregen. Vera doet een poging &nbsp;de commandanten doet om niet op transport te hoeven gaan. Ook de Joodse Raad doet zijn best. het leidt tot niets. Op een gegeven moment zitten ze in een coupe met H… en G…. De vader van H. zal de briefkaart doorsturen.&nbsp;

Van: Polak-van Gelder, Vera en Polak, Sal Aan: Beste vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-02 Onderwerp: beschrijving van situatie. We gaan op transport, 300 personen met een vrijstelling hebben een oproep gekregen. Vera doet een poging &nbsp;de commandanten doet om niet op transport te hoeven gaan. Ook de Joodse Raad doet zijn best. het leidt tot niets. Op een gegeven moment zitten ze in een coupe met H… en G…. De vader van H. zal de briefkaart doorsturen.&nbsp;

Briefkaart van Vera en Sal aan vader en moeder vanuit kamp Westerbork

Van: Roozendaal, hoofd medische dienst (Joods, vrije kamp) Aan: de kampintendant Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-11 Onderwerp: verzoek om voorraad insuline aan te kopen bij een apotheek in Meppel voor het ziekenhuis van het vrije kamp.

Van: Roozendaal, hoofd medische dienst (Joods, vrije kamp) Aan: de kampintendant Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-11 Onderwerp: verzoek om voorraad insuline aan te kopen bij een apotheek in Meppel voor het ziekenhuis van het vrije kamp.

Verzoek van Dr. A. Roozendaal aan de kampintendant om een voorraad insuline te kopen

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-09 Onderwerp: verlof is toegestaan, het termijn nog niet; huwelijk en feest en andere bezoeken in de stad; reden van verlof; niet zeggen dat het om trouwen gaat; ellende, de binnenkomst van mensen uit Ellecom, Scheveningen en alle anderen… een oude kameraad, die een paar maand geleden ontslagen was is met een Amersfoort-transport binnengekomen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-09 Onderwerp: verlof is toegestaan, het termijn nog niet; huwelijk en feest en andere bezoeken in de stad; reden van verlof; niet zeggen dat het om trouwen gaat; ellende, de binnenkomst van mensen uit Ellecom, Scheveningen en alle anderen… een oude kameraad, die een paar maand geleden ontslagen was is met een Amersfoort-transport binnengekomen.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Cohen, Max Aan: Jellema, de heer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-01 Onderwerp: op de achterkant van een nota; kamppolitie, barak 22, zaal 2.; Max bevindt zich met zijn vrouw sinds augustus 1942 in kamp Westerbork. Zijn hele familie is reeds vertrokken; M verzoekt om het toezenden van een pakketje; &nbsp;pakketjes alleen via de Joodse Raad; met de brief stuurt hij 10 gulden mee voor de kosten.

Van: Cohen, Max Aan: Jellema, de heer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-01 Onderwerp: op de achterkant van een nota; kamppolitie, barak 22, zaal 2.; Max bevindt zich met zijn vrouw sinds augustus 1942 in kamp Westerbork. Zijn hele familie is reeds vertrokken; M verzoekt om het toezenden van een pakketje; &nbsp;pakketjes alleen via de Joodse Raad; met de brief stuurt hij 10 gulden mee voor de kosten.

Brief van M. Cohen aan de heer Jellema vanuit kamp Westerbork

Van: Buijvoets, J.G. en Kockx, Th. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-08 Onderwerp: regeling schoenreparatie voor N.B.S.

Van: Buijvoets, J.G. en Kockx, Th. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-08 Onderwerp: regeling schoenreparatie voor N.B.S.

Instructie van J.G. Buijvoets over schoenreparaties voor de bewakers van de Binnenlandse Strijdkrachten

Van: De Joodsche Raad, Afdeling Joodsche Centrale Voor Beroepsopleiding Aan: Magnus, Simon Datum: 1943-04-05 Plaats: Amsterdam Onderwerp: Simon wordt bij de centrale tot schoenmaker opgeleid.

Van: De Joodsche Raad, Afdeling Joodsche Centrale Voor Beroepsopleiding Aan: Magnus, Simon Datum: 1943-04-05 Plaats: Amsterdam Onderwerp: Simon wordt bij de centrale tot schoenmaker opgeleid.

Verklaring van de Joodse Raad aan Simon Magnus dat hij tot schoenmaker wordt opgeleid

Van: het Nederlands Beheersinstituut Aan: van Dam, Joseph Plaats: Groningen Datum: 1951-05-07 Onderwerp: Beëindiging bewindvoerderschap over M. de Winter-van Dam en drie van haar kinderen. Bij verandering in vermogen een balans doorsturen.

Van: het Nederlands Beheersinstituut Aan: van Dam, Joseph Plaats: Groningen Datum: 1951-05-07 Onderwerp: Beëindiging bewindvoerderschap over M. de Winter-van Dam en drie van haar kinderen. Bij verandering in vermogen een balans doorsturen.

Brief van het Nederlands Beheersinstituut aan Joseph van Dam vanuit Groningen

Van: Houtvester&nbsp; Aan: Directie Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1951-01-18&nbsp; Onderwerp: crematorium te Westerbork, bestemming van het gebouw; monument of afbraak.

Van: Houtvester&nbsp; Aan: Directie Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1951-01-18&nbsp; Onderwerp: crematorium te Westerbork, bestemming van het gebouw; monument of afbraak.

Brief van Houtvester Assen aan de directie van Staatsbosbeheer

Een uit 4 pagina's bestaand eenmalig satirische publicatie Tekeningen: W. Löwenhardt. Titel: Blue Band Nieuws, 10 dec. 1942 Medewerkers: mr. Ph. Les, W. Löwenhardt, J. Tailleur, L.de Wijze.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-10

Een uit 4 pagina's bestaand eenmalig satirische publicatie Tekeningen: W. Löwenhardt. Titel: Blue Band Nieuws, 10 dec. 1942 Medewerkers: mr. Ph. Les, W. Löwenhardt, J. Tailleur, L.de Wijze.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-10

Blue Band Nieuws, satirisch nieuws uit kamp Westerbork

Van: de Geneesheer-Directeur Aan: Domen, J.C.M. (van Zuiden, Max) Plaats: Wolfheze Datum: 1944-09-18 Onderwerp: sedert 18 september werkzaam als leerling-verpleger.

Van: de Geneesheer-Directeur Aan: Domen, J.C.M. (van Zuiden, Max) Plaats: Wolfheze Datum: 1944-09-18 Onderwerp: sedert 18 september werkzaam als leerling-verpleger.

Verklaring van de Geneesheer-Directeur van Stichting Wolfheze aan max van Zuiden

Van: der Israelitischen Kultusgemeinde, registratiekantoor Aan: Büks, Helene en Tauber, Fritz Plaats: Wenen Datum: 1939-04-19 Onderwerp: bevestiging van het burgerlijk en kerkelijk huwelijk van Helene en Fritz.&nbsp;

Van: der Israelitischen Kultusgemeinde, registratiekantoor Aan: Büks, Helene en Tauber, Fritz Plaats: Wenen Datum: 1939-04-19 Onderwerp: bevestiging van het burgerlijk en kerkelijk huwelijk van Helene en Fritz.&nbsp;

Certificaat betreffende het huwelijk van Helene Büks en Fritz Tauber

Weekrapport 19-12-1938 t/m 25-12-1938 van interneringskamp Norg.&nbsp; Datum: 1938-12-27 Onderwerp: 1ste Gesticht Veenhuizen. Onderbrenging van 214 Joodse vluchtelingen

Weekrapport 19-12-1938 t/m 25-12-1938 van interneringskamp Norg.&nbsp; Datum: 1938-12-27 Onderwerp: 1ste Gesticht Veenhuizen. Onderbrenging van 214 Joodse vluchtelingen

Rapport over het aantal Joodse vluchtelingen in Interneringskamp Norg

Van: Mogendorff, Jeanette Aan: Bosboom, Jeanne Plaats: de trein Datum: 1943-02-22 (de datum op de briefkaart is verkeerd) 'We zitten in het donker in de trein op weg naar het onbekende.'; vanuit de gevangenis van Alkemadelaan (Scheveningen), heeft erg lang geduurd; ontzettende steun aan Jeanne gehad…&nbsp;

Van: Mogendorff, Jeanette Aan: Bosboom, Jeanne Plaats: de trein Datum: 1943-02-22 (de datum op de briefkaart is verkeerd) 'We zitten in het donker in de trein op weg naar het onbekende.'; vanuit de gevangenis van Alkemadelaan (Scheveningen), heeft erg lang geduurd; ontzettende steun aan Jeanne gehad…&nbsp;

Briefkaart van Jeanette Mogendorff vanuit de trein op weg naar kamp Westerbork

Personen