In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Dwangarbeiders voor een barak in het Joodse werkkamp Conrad Conrad, 1942 Links onderaan met mok Freerk (Frits) Cohen (1884-1942). Tweede van links staand Ben Levie, derde van links staand Siem van Oosten, rechts boven Heiman Elshof. &nbsp;

Dwangarbeiders voor een barak in het Joodse werkkamp Conrad Conrad, 1942 Links onderaan met mok Freerk (Frits) Cohen (1884-1942). Tweede van links staand Ben Levie, derde van links staand Siem van Oosten, rechts boven Heiman Elshof. &nbsp;

Een groep mannen in het Joodse werkkamp Conrad

Van: Nabarro, Jaap&nbsp; Aan: Philips, Arthur&nbsp; Plaats: Hoogeveen&nbsp; Datum: 1942-11-22&nbsp; Onderwerp: Nabarro heeft de vader van geadresseerde leren kennen in het ziekenhuis van Hoogeveen. Hij zal kijken of een van de zusters in het ziekenhuis een kans ziet Eduard in Westerbork op te zoeken.

Van: Nabarro, Jaap&nbsp; Aan: Philips, Arthur&nbsp; Plaats: Hoogeveen&nbsp; Datum: 1942-11-22&nbsp; Onderwerp: Nabarro heeft de vader van geadresseerde leren kennen in het ziekenhuis van Hoogeveen. Hij zal kijken of een van de zusters in het ziekenhuis een kans ziet Eduard in Westerbork op te zoeken.

Brief van Jaap Nabarro aan Arthur Philips vanuit het ziekenhuis in Hoogeveen

Van: Philips, Leo en Saar Aan: Philips, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-02-03&nbsp; Onderwerp: stuur geen pakjes meer want vader, moeder en de kinderen zijn op transport gegaan. Chelly, Simon en zijn moeder zijn ook doorgezonden.

Van: Philips, Leo en Saar Aan: Philips, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-02-03&nbsp; Onderwerp: stuur geen pakjes meer want vader, moeder en de kinderen zijn op transport gegaan. Chelly, Simon en zijn moeder zijn ook doorgezonden.

Briefkaart van van Leo en Saar Philips aan Arthur Philips vanuit kamp Westerbork

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-03-17&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Afval, verwerking en sortering

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-03-17&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Afval, verwerking en sortering

Mededeling over afvalsortering en -verwerking in het kamp

Van: Cosman, S. Aan: Bosschart, R. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06 Onderwerp: Bericht van verhuizing naar kamp Westerbork, barak 63

Van: Cosman, S. Aan: Bosschart, R. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06 Onderwerp: Bericht van verhuizing naar kamp Westerbork, barak 63

Briefkaart van S. Cosman aan R. Bosschart vanuit Amsterdam

Verslag met betrekking tot de jaartijd, een terugblik, op vijf jaar bezetting en het begin: 10 mei 1940

Verslag met betrekking tot de jaartijd, een terugblik, op vijf jaar bezetting en het begin: 10 mei 1940

Verslag met betrekking tot de jaartijd

Van: Thoom Aan: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1943-03-16 Onderwerp: Thoom is weer vrij en heelhuids thuisgekomen; ondanks zijn vrijheid voelt hij zich eenzaam; er is veel gebeurd, maar zijn liefde voor haar is onveranderd; thuis hangen veel foto's van Frederika aan de wand; over haar schijnhuwelijk via een brief van Gerry….zijn geloof in haar is groot…

Van: Thoom Aan: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1943-03-16 Onderwerp: Thoom is weer vrij en heelhuids thuisgekomen; ondanks zijn vrijheid voelt hij zich eenzaam; er is veel gebeurd, maar zijn liefde voor haar is onveranderd; thuis hangen veel foto's van Frederika aan de wand; over haar schijnhuwelijk via een brief van Gerry….zijn geloof in haar is groot…

Brief van Thoom aan Frederika van Duren vanuit Arnhem

Van: Buijvoets, J.G. Aan: dr. Bosselaar e.a. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-12-01 Onderwerp: reactie op de collectieve werkneerlegging van (leden van) de medische dienst. Buijvoets kan op korte termijn niet aan dit verzoek voldoen.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: dr. Bosselaar e.a. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-12-01 Onderwerp: reactie op de collectieve werkneerlegging van (leden van) de medische dienst. Buijvoets kan op korte termijn niet aan dit verzoek voldoen.

Mededeling van J.G. Buijvoets aan Dr. Bosselaar en andere personen van de Medische Dienst

Barak 29 en 30 Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1957-10 Opmerking: nieuwe functie van de voormalige centrale keuken. Onder andere komt er een ruimte voor kerkdiensten.

Barak 29 en 30 Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1957-10 Opmerking: nieuwe functie van de voormalige centrale keuken. Onder andere komt er een ruimte voor kerkdiensten.

Plattegrond met aanzichten en doorsneden van barak 28 en 29 in het woonoord Schattenberg

Gedicht ter gelegenheid van een verjaardag.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-02-12.&nbsp; Foto van een gedicht, in het Duits geschreven en behorend bij de tekening 'De jonkvrouw in ‘t Bosch’ van W. Löwenhardt. Geschreven na aanleiding van de verjaardag van Regina Gans. Zie ook 3542.

Gedicht ter gelegenheid van een verjaardag.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-02-12.&nbsp; Foto van een gedicht, in het Duits geschreven en behorend bij de tekening 'De jonkvrouw in ‘t Bosch’ van W. Löwenhardt. Geschreven na aanleiding van de verjaardag van Regina Gans. Zie ook 3542.

Foto van een verjaardagsgedicht uit kamp Westerbork

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-07-27, No. 42 Inhoud: Strafmaatregelen wegens het verspreiden van geruchten.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-07-27, No. 42 Inhoud: Strafmaatregelen wegens het verspreiden van geruchten.

Lagerbefehl No. 42

Oproep om zich te melden voor appel in de Grote Zaal&nbsp;op 10 september Van: Meents, L. mit Frau&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-09-09

Oproep om zich te melden voor appel in de Grote Zaal&nbsp;op 10 september Van: Meents, L. mit Frau&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-09-09

voor Levie Meents en zijn vrouw Lena om zich te melden in de Grote Zaal

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in de wasserij van het kamp.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in de wasserij van het kamp.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: te Nuyl, M.J. Aan: landbouwers en bedrijfsleiders die geïnterneerden onder hun hoede hebben.&nbsp; Plaats: Zweeloo Datum: 1945 Onderwerp: richtlijnen voor de behandeling van tewerkgestelden.

Van: te Nuyl, M.J. Aan: landbouwers en bedrijfsleiders die geïnterneerden onder hun hoede hebben.&nbsp; Plaats: Zweeloo Datum: 1945 Onderwerp: richtlijnen voor de behandeling van tewerkgestelden.

Instructie van M. J. te Nuyl aan landbouwers en bedrijfsleiders waar gedetineerden werkzaam zijn

Van: Buijvoets, J.G. en Tas. L. (nieuwe commandant kamp Hooghalen) Aan: Plaats: te velde Datum: 1945-06-21 Onderwerp: verklaring van overdracht op 21 juni 1945.&nbsp; Het kamp wordt overgedragen aan reserve 1e luitenant L. Tas. Lijst van inventaris en verklaring van de goede staat van de gebouwen, terreinen en inventaris.

Van: Buijvoets, J.G. en Tas. L. (nieuwe commandant kamp Hooghalen) Aan: Plaats: te velde Datum: 1945-06-21 Onderwerp: verklaring van overdracht op 21 juni 1945.&nbsp; Het kamp wordt overgedragen aan reserve 1e luitenant L. Tas. Lijst van inventaris en verklaring van de goede staat van de gebouwen, terreinen en inventaris.

Verklaring van J.G. Buijvoets en L. Tas over het nieuwe commando over kamp Hooghalen

Van: Zomerplaag, Jettie Aan: beste tante Plaats: Westerbork, kamp, barak 64 Datum: 1943-07-12 Onderwerp: pakket ontvangen; bloeiende heide op tafel in de barak; opsturen kleiding. Je kan ook naar een concert gaan.

Van: Zomerplaag, Jettie Aan: beste tante Plaats: Westerbork, kamp, barak 64 Datum: 1943-07-12 Onderwerp: pakket ontvangen; bloeiende heide op tafel in de barak; opsturen kleiding. Je kan ook naar een concert gaan.

Briefkaart van Jettie Zomerplaag aan haar tante vanuit kamp Westerbork

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Staf Militair Gezag/Medische Dienst te Den Haag Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-12-21 Onderwerp: vertrek van de kamparts v/d Bijl en de problemen om een vervanger te vinden, een vrije arts. Er heeft al personeel ontslag genomen, omdat zij niet onder een gedetineerde willen werken. Verzoek om medisch personeel m.i.v. 1/1 1946.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Staf Militair Gezag/Medische Dienst te Den Haag Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-12-21 Onderwerp: vertrek van de kamparts v/d Bijl en de problemen om een vervanger te vinden, een vrije arts. Er heeft al personeel ontslag genomen, omdat zij niet onder een gedetineerde willen werken. Verzoek om medisch personeel m.i.v. 1/1 1946.

Verzoek van J.G. Buijvoets aan de staf van het Militair Gezag om een arts behorend tot het vrij personeel

Fotokopie van een persoonsbewijs, op naam van Jules Cohen te Groningen, 4 sept. 1941.

Persoonsbewijs van Jules Cohen

Van: Wolff, Maurits&nbsp; Datum: 1945-01-15&nbsp; Betreft indeling bij de Holzgruppe (buitendienst)

Van: Wolff, Maurits&nbsp; Datum: 1945-01-15&nbsp; Betreft indeling bij de Holzgruppe (buitendienst)

van indeling van Maurits Wolff bij de houtgroep van kamp Westerbork

Van: Rabbie-Acohen, S. Aan: Lohman (n), familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-29 Onderwerp: pakketpost.

Van: Rabbie-Acohen, S. Aan: Lohman (n), familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-29 Onderwerp: pakketpost.

Bericht van ontvangst van een pakket van S. Rabbie-Acohen vanuit kamp Westerbork

Personen