In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Sonder-Ausweis&nbsp; Harschel, Meijer, 11-12-06, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonder-Ausweis&nbsp; Harschel, Meijer, 11-12-06, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonderausweis van Meijer Harschel

Duitse invasie

Bombardement op Rotterdam

Van: de gemeente Groningen Aan: Gudema, Benjamin Plaats: Groningen Datum: 1941-07-10 Onderwerp: verklaring dat Benjamin Joods is en zijn vrouw niet-Joods.&nbsp;

Van: de gemeente Groningen Aan: Gudema, Benjamin Plaats: Groningen Datum: 1941-07-10 Onderwerp: verklaring dat Benjamin Joods is en zijn vrouw niet-Joods.&nbsp;

Uittreksel uit het bevolkingsregister met gegevens over Benjamin Gudema en zijn niet-Joodse vrouw

Barakken in het interneringskamp. Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945-1948 Zicht op de barakken 55 tot en met 58 en 93

Barakken in het interneringskamp. Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945-1948 Zicht op de barakken 55 tot en met 58 en 93

Foto van de hoofdstraat en de barakken 55 tot en met 58 in het Interneringskamp Westerbork

Kampgeld Lager Westerbork 25 cent/25 Gutschen, Serie AA No.8414

Kampgeld Lager Westerbork 25 cent/25 Gutschen, Serie AA No.8414

Kampgeld Lager Westerbork 25 cent

Bankbiljet van 5 gulden uit Nederlands Indië gehalveerd.

Bankbiljet van 5 gulden uit Nederlands Indië gehalveerd.

Bankbiljet van 5 gulden uit Nederlands Indië gehalveerd

Konijnen, ontwerp Getekend door: Spier, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943&nbsp; Op de tekening ook rechtsonder een jongentje op een step (doorgekrast) en de (doorgekraste) tekst: 'tusschen 1de en 2de raam links" Op de wand van de kinderzaal van het ziekenhuis in barak 4 werd het ontwerp overgenomen.

Konijnen, ontwerp Getekend door: Spier, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943&nbsp; Op de tekening ook rechtsonder een jongentje op een step (doorgekrast) en de (doorgekraste) tekst: 'tusschen 1de en 2de raam links" Op de wand van de kinderzaal van het ziekenhuis in barak 4 werd het ontwerp overgenomen.

Tekening/ontwerp van konijnen voor een wandschildering getekend door Jo Spier

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 25-05-1943 Nr. 309 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Velleman, José geb. 28-04-42 overleden te Westerbork op 20-05-1943 op: 21-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 25-05-1943 Nr. 309 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Velleman, José geb. 28-04-42 overleden te Westerbork op 20-05-1943 op: 21-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende José Velleman

Van: Beijering, Jan Aan: Drenth, Dirkje&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1947-12-01 Onderwerp: brief en pakje ontvangen, het gaat hem goed; nog vijf maanden en alles is voorbij; december is begonnen, voor hem altijd en van de mooiste maanden van het jaar; de laatste jaren is hij altijd een beetje down tijdens de feestdagen; al zes jaar van elkaar gescheiden; &nbsp;als alles weer bloeit en de bladeren aan de bomen zijn, gaat voor hun beide de zon ook weer schijnen…; met vader gaat ook alles goed, hij heeft bericht gekregen van het tribunaal….wat zijn vrijlating betreft, dus nog even afwachten…

Van: Beijering, Jan Aan: Drenth, Dirkje&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1947-12-01 Onderwerp: brief en pakje ontvangen, het gaat hem goed; nog vijf maanden en alles is voorbij; december is begonnen, voor hem altijd en van de mooiste maanden van het jaar; de laatste jaren is hij altijd een beetje down tijdens de feestdagen; al zes jaar van elkaar gescheiden; &nbsp;als alles weer bloeit en de bladeren aan de bomen zijn, gaat voor hun beide de zon ook weer schijnen…; met vader gaat ook alles goed, hij heeft bericht gekregen van het tribunaal….wat zijn vrijlating betreft, dus nog even afwachten…

Brief van Jan Beijering aan Dirkje Drenth vanuit Interneringskamp Westerbork

Van: Tolk&amp;Co., Handelsonderneming Aan: afdeling Buitendienst Plaats: Heemstede Datum: 1945-06-12 Onderwerp: brief en overzicht betreffende materiaal kamp Westerbork, waaronder twee locomotieven.&nbsp; De begeleidende brief betreft de verhuur van dit materiaal vanaf het moment dat kamp Westerbork een Centraal Vluchtelingenkamp was. De verhuur geschiedde rechtstreeks van het bedrijf of als bemiddelaar.

Van: Tolk&amp;Co., Handelsonderneming Aan: afdeling Buitendienst Plaats: Heemstede Datum: 1945-06-12 Onderwerp: brief en overzicht betreffende materiaal kamp Westerbork, waaronder twee locomotieven.&nbsp; De begeleidende brief betreft de verhuur van dit materiaal vanaf het moment dat kamp Westerbork een Centraal Vluchtelingenkamp was. De verhuur geschiedde rechtstreeks van het bedrijf of als bemiddelaar.

Overzicht van spoor en materieel geleverd door Tolk&co en de geschiedenis van de huur

Levensmiddelenkaart Tröbitz Van: Zomerplaag, Morris Plaats: Tröbitz

Levensmiddelenkaart Tröbitz Van: Zomerplaag, Morris Plaats: Tröbitz

Levensmiddelenkaart Tröbitz van Morris Zomerplaag

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: kampgevangenen in de wagon van de trein, op het punt van vertrek; lid van de Joodse ordedienst op de voorgrond.&nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: kampgevangenen in de wagon van de trein, op het punt van vertrek; lid van de Joodse ordedienst op de voorgrond.&nbsp;

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: van Dam, (Joseph) zijn vrouw en zijn zoon Bobby (Jacques) Aan: Betsy, Bram en Iesje (in kamp Westerbork) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-18 Onderwerp: blij dat Bram weer hersteld is en hij de moed niet heeft laten zakken, kaart van Iesje uit kamp Westerbork hebben ze vele malen gelezen. Ze opsturen wat hij vraagt. Gaat hij in kamp Westerbork ook naar school?; over het toesturen van pakketjes en de reden waarom de buren niets van zich laten horen; over anderen en het wachten met ongeduld op de kaart van Bram; &nbsp;over de teleurstelling dat Levy Jetje en Annie reeds zijn doorgestuurd; wisten niet dat rookgerei mocht worden opgestuurd; de groeten aan Joop Katoen (net als Bram schoenmaker) en zijn vrouw en Bram en Rozette; geen bevestiging ontvangen van reeds toegestuurde brieven; over Bobby en de vraag of Bram al in de schoenmakerij van het kamp werkt; Friedl zal gaarne potten met eten toesturen. Ze weten echter niet hoelang dat onderweg is… De brief is waarschijnlijk vanuit kamp Westerbork weer retour gekomen.&nbsp;

Van: van Dam, (Joseph) zijn vrouw en zijn zoon Bobby (Jacques) Aan: Betsy, Bram en Iesje (in kamp Westerbork) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-18 Onderwerp: blij dat Bram weer hersteld is en hij de moed niet heeft laten zakken, kaart van Iesje uit kamp Westerbork hebben ze vele malen gelezen. Ze opsturen wat hij vraagt. Gaat hij in kamp Westerbork ook naar school?; over het toesturen van pakketjes en de reden waarom de buren niets van zich laten horen; over anderen en het wachten met ongeduld op de kaart van Bram; &nbsp;over de teleurstelling dat Levy Jetje en Annie reeds zijn doorgestuurd; wisten niet dat rookgerei mocht worden opgestuurd; de groeten aan Joop Katoen (net als Bram schoenmaker) en zijn vrouw en Bram en Rozette; geen bevestiging ontvangen van reeds toegestuurde brieven; over Bobby en de vraag of Bram al in de schoenmakerij van het kamp werkt; Friedl zal gaarne potten met eten toesturen. Ze weten echter niet hoelang dat onderweg is… De brief is waarschijnlijk vanuit kamp Westerbork weer retour gekomen.&nbsp;

Brief van Friedl, Jo en Bobby aan Betsy, Bram en Iesje van Dam vanuit Amsterdam

Van: Acohen-Lopes Salzedo, S. Aan: Lohman, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-19 Onderwerp: briefkaart ontvangen na lang niets gehoord te hebben (mevrouw Lohman was ziek); de inhoud van het pakje was erg lekker; graag nog wat koffie, theetabletjes en doosjes lucifers; het is koud; de kaas was heerlijk; verzoek om aan de Joodse Raad te vragen of er post van de kinderen is aangekomen; deze brief heeft een antwoordformulier, er kan niet meer op gewoon briefpapier geschreven worden; de kaarten voor pakketjes zijn ook veranderd…

Van: Acohen-Lopes Salzedo, S. Aan: Lohman, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-19 Onderwerp: briefkaart ontvangen na lang niets gehoord te hebben (mevrouw Lohman was ziek); de inhoud van het pakje was erg lekker; graag nog wat koffie, theetabletjes en doosjes lucifers; het is koud; de kaas was heerlijk; verzoek om aan de Joodse Raad te vragen of er post van de kinderen is aangekomen; deze brief heeft een antwoordformulier, er kan niet meer op gewoon briefpapier geschreven worden; de kaarten voor pakketjes zijn ook veranderd…

Brief van S. Acohen-Lopes Salzedo aan de familie Lohman vanuit kamp Westerbork

Personen