In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Verslag van een bespreking over wekelijke aanvragen voor de distributieartikelen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-24

Verslag van een bespreking over wekelijke aanvragen voor de distributieartikelen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-24

Verslag van een bespreking over wekelijke aanvragen voor de distributieartikelen voor Interneringskamp Westerbork

Foto is gemaakt door Breslauer, Werner, Rudolf&nbsp; Interieur van de woning van de kampcommandant A.K. Gemmeker.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1944

Foto is gemaakt door Breslauer, Werner, Rudolf&nbsp; Interieur van de woning van de kampcommandant A.K. Gemmeker.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1944

Foto van de zitkamer van de woning van commandant Gemmeker

Foto van Salomon Stodel in nieuwe outfit met als bijschrift: ‘Verbeterde uitgave’. Plaats: Kremboong, Joods werkkamp Datum: 1942

Foto van Salomon Stodel in nieuwe outfit met als bijschrift: ‘Verbeterde uitgave’. Plaats: Kremboong, Joods werkkamp Datum: 1942

Foto van Salomon Stodel in een overall aan het werk in de buurt van het Joodse werkkamp Kremboong

Van: van D., C. Aan: Ds. Franken, H. Plaats: de trein Datum:&nbsp;1942-1944 Onderwerp: ‘Zijn op weg naar Westerbork, met heel Amsterdam, zijn bij Hattem’ ….

Van: van D., C. Aan: Ds. Franken, H. Plaats: de trein Datum:&nbsp;1942-1944 Onderwerp: ‘Zijn op weg naar Westerbork, met heel Amsterdam, zijn bij Hattem’ ….

Briefkaart van C. van D. aan Ds. H. Franken vanuit de trein op weg naar kamp Westerbork gegooid

Van: Boas, Salomon Onderwerp: de ontvanger van het bericht wordt gevraagd de heer L. Boas mede te delen dat de nieuwe pakjesregeling vanaf 16 december ingaat. Dit betekent dat mevr. Boas-Snuyff (als alleenstaande) 1 keer per 6 week een pakketje mag ontvangen en het gezin van haar zoon (Salomon) 1 keer per 4 weken. Vervolgens de vraag of L. de eerste dagen zoveel mogelijk levensmiddelen kan sturen die bewaard kunnen blijven. De familie Asman moet verteld worden dat het goed gaat en dat Esthertje bijna is genezen van een keel- en oorontsteking. Ze verblijft in het ziekenhuis, omdat daar de verzorging en verwarming beter is dan in de barak.&nbsp;

Van: Boas, Salomon Onderwerp: de ontvanger van het bericht wordt gevraagd de heer L. Boas mede te delen dat de nieuwe pakjesregeling vanaf 16 december ingaat. Dit betekent dat mevr. Boas-Snuyff (als alleenstaande) 1 keer per 6 week een pakketje mag ontvangen en het gezin van haar zoon (Salomon) 1 keer per 4 weken. Vervolgens de vraag of L. de eerste dagen zoveel mogelijk levensmiddelen kan sturen die bewaard kunnen blijven. De familie Asman moet verteld worden dat het goed gaat en dat Esthertje bijna is genezen van een keel- en oorontsteking. Ze verblijft in het ziekenhuis, omdat daar de verzorging en verwarming beter is dan in de barak.&nbsp;

Bericht van Salomon Boas aan Louis Boas vanuit kamp Westerbork

Lagerbefehl No. 228 Datum: 1942-12-30 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Inentingen; bezoektijden; gebruik toiletten

Lagerbefehl No. 228 Datum: 1942-12-30 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Inentingen; bezoektijden; gebruik toiletten

Lagerbefehl No. 228

Alarm-Ausweis&nbsp; Van: Haas, Erich, 3-2-97, B21&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-02-26 Hij is gerechtigd om in geval van luchtalarm onmiddelijk naar zijn werkplek bij het Dienstbereich 8 te gaan.

Alarm-Ausweis&nbsp; Van: Haas, Erich, 3-2-97, B21&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-02-26 Hij is gerechtigd om in geval van luchtalarm onmiddelijk naar zijn werkplek bij het Dienstbereich 8 te gaan.

Alarm-Ausweis van Erich Haas

Lijst met opsomming van impressies geschreven door J. de Vries tussen 10-03-1945 en 20-05-1945. Alleen ‘Maanlicht in Westerbork’ en ‘Transport’ zijn bewaard gebleven.&nbsp;

Lijst met opsomming van impressies geschreven door J. de Vries tussen 10-03-1945 en 20-05-1945. Alleen ‘Maanlicht in Westerbork’ en ‘Transport’ zijn bewaard gebleven.&nbsp;

Lijst met opsomming van impressies geschreven door Jacob de Vries

Documentatie Verloren Transport Bevat de route die het transport heeft afgelegd, een lijst met namen van passagiers die onderweg zijn overleden.

Documentatie Verloren Transport Bevat de route die het transport heeft afgelegd, een lijst met namen van passagiers die onderweg zijn overleden.

Documentatie over het transport Bergen-Belsen-Tröbitz

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie Datum: 1943-02-18 (poststempel) Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: ziekenhuisbroeder Louis geeft een adreswijziging door. Oud adres barak 36, zaal 3 en nieuw adres Duitsland. Datum van ingang 16 februari 1943.

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie Datum: 1943-02-18 (poststempel) Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: ziekenhuisbroeder Louis geeft een adreswijziging door. Oud adres barak 36, zaal 3 en nieuw adres Duitsland. Datum van ingang 16 februari 1943.

Adreswijziging van Louis Stranders aan familie Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Bonkaart&nbsp; Vervolg inlegvel K4

Een Bonkaart

Model.&nbsp; Een model van een barak.&nbsp; Gemaakt van hout en beschilderd.&nbsp; Schaal 1:500.&nbsp; Het betreft hier barak 21 van het kamp Westerbork. De maquette stond in 1950 in de vroegere Kommandantur, schuin tegen de muur opgesteld. &nbsp;Volgens schenker dateert deze vermoedelijk nog uit de oorlogsperiode. (in het kamp was een maquettebouw-werkplaats aanwezig) Barakken die voor 1950 waren gesloopt waren ook van de maquette weggehaald. De maquette is gebruikt tot 1970 toen het kamp definitief werd afgebroken. Ook tijdens de Schattenberg periode werd de maquette steeds up to date gehouden. De vier geschonken barakken werden op het laatst ook van de maquette afgehaald. De schenker mocht deze modellen toen hebben aangezien ze anders toch werden weggegooid. Wat er met de rest van de maquette is gebeurd is bij de schenker niet bekend.

Model.&nbsp; Een model van een barak.&nbsp; Gemaakt van hout en beschilderd.&nbsp; Schaal 1:500.&nbsp; Het betreft hier barak 21 van het kamp Westerbork. De maquette stond in 1950 in de vroegere Kommandantur, schuin tegen de muur opgesteld. &nbsp;Volgens schenker dateert deze vermoedelijk nog uit de oorlogsperiode. (in het kamp was een maquettebouw-werkplaats aanwezig) Barakken die voor 1950 waren gesloopt waren ook van de maquette weggehaald. De maquette is gebruikt tot 1970 toen het kamp definitief werd afgebroken. Ook tijdens de Schattenberg periode werd de maquette steeds up to date gehouden. De vier geschonken barakken werden op het laatst ook van de maquette afgehaald. De schenker mocht deze modellen toen hebben aangezien ze anders toch werden weggegooid. Wat er met de rest van de maquette is gebeurd is bij de schenker niet bekend.

Model

Persoonsbewijs Van: Granaat, Simon Afgegeven te: Amsterdam Datum: 1941-08-22 No. 556693

Persoonsbewijs Van: Granaat, Simon Afgegeven te: Amsterdam Datum: 1941-08-22 No. 556693

Persoonsbewijs van Simon Granaat

Van: Administratie Algemene &nbsp;Zaken, kampcommandant Th. Kockx Aan: Gassmann, Heinrich Datum: 1945-06-06 Plaats: Westerbork, Bewarings- en Verblijfskamp, barak 38 Onderwerp: meenemen van vier slaapdekens.

Van: Administratie Algemene &nbsp;Zaken, kampcommandant Th. Kockx Aan: Gassmann, Heinrich Datum: 1945-06-06 Plaats: Westerbork, Bewarings- en Verblijfskamp, barak 38 Onderwerp: meenemen van vier slaapdekens.

Brief van commandant Th. Kockx aan Heinrich Gassmann

Van: Jules (geschreven door Lies) Aan: Corrie en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-31 Onderwerp: inzinking Jules; vermagerd; hartzwakte; Lies werd van haar werk gehaald; de doctoren waren Jules aan het onderzoeken, maar konden de oorzaak niet vinden; Lies is de hele dag bij hem geweest; &nbsp;Jules sprak wartaal; hoge koorts….

Van: Jules (geschreven door Lies) Aan: Corrie en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-31 Onderwerp: inzinking Jules; vermagerd; hartzwakte; Lies werd van haar werk gehaald; de doctoren waren Jules aan het onderzoeken, maar konden de oorzaak niet vinden; Lies is de hele dag bij hem geweest; &nbsp;Jules sprak wartaal; hoge koorts….

Briefkaart van Jules Palache aan de heer en mevrouw den Haan-Palache vanuit kamp Westerbork

Kampfluit Het fluitje dat Rosa van der Hal-Prins als barakken- leidster in kamp Westerbork gebruikte.

Kampfluit Het fluitje dat Rosa van der Hal-Prins als barakken- leidster in kamp Westerbork gebruikte.

Kampfluit van een barakkenleidster in kamp Westerbork

Van: Rika Aan: Prins, Piet Plaats: onbekend Datum: 1943-02-09 Onderwerp: familieaangelegenheden en een nieuw onderkomen; heeft vader al zijn pakje ontvangen?&nbsp;

Van: Rika Aan: Prins, Piet Plaats: onbekend Datum: 1943-02-09 Onderwerp: familieaangelegenheden en een nieuw onderkomen; heeft vader al zijn pakje ontvangen?&nbsp;

Brief van Rika aan Piet (Prins)

Van: Dr. Ir. Stork, K.E. Aan: Tauber, Fritz Plaats: Nijmegen Datum: 1940-05-14 Onderwerp: Fritz is na zijn ‘vlucht’ uit Oostenrijk voor dit bedrijf werkzaam geweest. Hij heeft voor zijn werkgever een type transformator/schakelaar getekend en ontwikkeld tot grote tevredenheid van het bedrijf.

Van: Dr. Ir. Stork, K.E. Aan: Tauber, Fritz Plaats: Nijmegen Datum: 1940-05-14 Onderwerp: Fritz is na zijn ‘vlucht’ uit Oostenrijk voor dit bedrijf werkzaam geweest. Hij heeft voor zijn werkgever een type transformator/schakelaar getekend en ontwikkeld tot grote tevredenheid van het bedrijf.

Verklaring over Fritz Tauber zijn dienstverband bij Transformatorenfabriek N.V. Nijmegen

Van: postkantoor Hooghalen Aan: Langstadt, Ruth Plaats: Hooghalen Datum: 1943-06-27&nbsp; Onderwerp: verzenden van een aangetekend stuk naar Theresienstadt voor Wilhelm Langstadt.

Van: postkantoor Hooghalen Aan: Langstadt, Ruth Plaats: Hooghalen Datum: 1943-06-27&nbsp; Onderwerp: verzenden van een aangetekend stuk naar Theresienstadt voor Wilhelm Langstadt.

Bewijs van ontvangst aan Ruth Langstadt voor het versturen van een aangetekende zending naar Theresienstadt

Van:&nbsp;Krankenkasse Aan: Büks, Helene Plaats: Wenen Datum: 1937-07-22 Onderwerp: bewijs van aanmelding betreffende verzekering/uitkering voor vrije beroepen.

Van:&nbsp;Krankenkasse Aan: Büks, Helene Plaats: Wenen Datum: 1937-07-22 Onderwerp: bewijs van aanmelding betreffende verzekering/uitkering voor vrije beroepen.

Bewijs van aanmelding betreffende verzekering/uitkering voor vrije beroepen.

Van: Thijsje (Ies Leefsma) Aan: lieve mammie (Matje Leefsma-Wolf) Plaats: onderduikplek Thijsje Datum: 1942-1944 Onderwerp: groeten en een kusje.

Van: Thijsje (Ies Leefsma) Aan: lieve mammie (Matje Leefsma-Wolf) Plaats: onderduikplek Thijsje Datum: 1942-1944 Onderwerp: groeten en een kusje.

Briefkaart van Thijsje aan zijn moeder

Van: de Lange, Meijer Aan: Middel, familie Plaats: Kloosterhaar Datum: 1942 Onderwerp: aardig vol te houden; zich schikken, al valt het werk niet mee; zou een bezoek waarderen, echter is het de vraag of het loont, lange reis en een kort moment van ontmoeting aan het hek van het kamp.

Van: de Lange, Meijer Aan: Middel, familie Plaats: Kloosterhaar Datum: 1942 Onderwerp: aardig vol te houden; zich schikken, al valt het werk niet mee; zou een bezoek waarderen, echter is het de vraag of het loont, lange reis en een kort moment van ontmoeting aan het hek van het kamp.

Brief van Meijer de Lange aan de familie Middel vanuit het Joodse werkkamp Kloosterhaar

Van: van Koppelen-Bannet, M. Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-09 Onderwerp: brief van 26 augustus op 4 september ontvangen; terugblik op de logeerpartij; ze mist haar dochter; brief aan de aan de broer van haar dochters man geschreven in België (Maurits), maar nog geen antwoord gekregen; over contacten met andere familieleden…

Van: van Koppelen-Bannet, M. Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-09 Onderwerp: brief van 26 augustus op 4 september ontvangen; terugblik op de logeerpartij; ze mist haar dochter; brief aan de aan de broer van haar dochters man geschreven in België (Maurits), maar nog geen antwoord gekregen; over contacten met andere familieleden…

Brief van Mathilda van Koppelen-Bannet aan het gezin van haar dochter vanuit Rotterdam

Van: ELIN Apparatefabrik&nbsp; Aan: Tauber, Fritz Plaats: Wenen Datum: 1938-06-15 Onderwerp: Fritz zijn dienstverband bij deze fabriek.

Van: ELIN Apparatefabrik&nbsp; Aan: Tauber, Fritz Plaats: Wenen Datum: 1938-06-15 Onderwerp: Fritz zijn dienstverband bij deze fabriek.

Brief van ELIN Apparatefabrik aan Fritz Tauber over zijn dienstverband

Revisietekening electrische installatie barak 25 Schattenberg Schaal: 1:100 Datum: 1952-02-28

Revisietekening electrische installatie barak 25 Schattenberg Schaal: 1:100 Datum: 1952-02-28

Plattegrond van de elektrische installatie van barak 25 in het woonoord Schattenberg

Van: moeder Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar Datum: 1943-09-04 Onderwerp: wat Hanneke voor haar verjaardag wil hebben; boeken kunnen nog gestuurd worden; moeder weet niet wat Hanneke in het weeshuis gebruiken kan; Hanneke heeft al 50 brieven gekregen. Haar vriendinnen laten haar niet in de steek; Moeder is nieuwsgierig naar het dagelijkse leven van haar dochter in het kamp…

Van: moeder Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar Datum: 1943-09-04 Onderwerp: wat Hanneke voor haar verjaardag wil hebben; boeken kunnen nog gestuurd worden; moeder weet niet wat Hanneke in het weeshuis gebruiken kan; Hanneke heeft al 50 brieven gekregen. Haar vriendinnen laten haar niet in de steek; Moeder is nieuwsgierig naar het dagelijkse leven van haar dochter in het kamp…

Brief van moeder aan Hanneke

Van: Leeuw en Beugen, familie&nbsp; Aan: Zwijnen, familie Plaats: de trein Datum: 1942-10-03&nbsp; Onderwerp: 3 oktober 1942 te Utrecht: 'even willen wij berichten dat we om kwart over zes zijn vertrokken naar Westerbork.&nbsp; Op de briefkaart worden de volgende personen genoemd: Naatje van Beugen-Bing (1880) Rozette de Leeuw-van Beugen (1916) Barend de Leeuw (1915)

Van: Leeuw en Beugen, familie&nbsp; Aan: Zwijnen, familie Plaats: de trein Datum: 1942-10-03&nbsp; Onderwerp: 3 oktober 1942 te Utrecht: 'even willen wij berichten dat we om kwart over zes zijn vertrokken naar Westerbork.&nbsp; Op de briefkaart worden de volgende personen genoemd: Naatje van Beugen-Bing (1880) Rozette de Leeuw-van Beugen (1916) Barend de Leeuw (1915)

Briefkaart van de familie de Leeuw en Beugen aan de familie Zwijnen vanuit de trein

Van: Samson, Marie en Samson-Polak, A. Aan: Fluck, mevrouw Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08 Onderwerp: zijn nu weer samen; Brits paspoort en bevestiging Brits te zijn. Dochter is gescheiden; stuur een pakket; moeder is nog steeds in het ziekenhuis.

Van: Samson, Marie en Samson-Polak, A. Aan: Fluck, mevrouw Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08 Onderwerp: zijn nu weer samen; Brits paspoort en bevestiging Brits te zijn. Dochter is gescheiden; stuur een pakket; moeder is nog steeds in het ziekenhuis.

Brief van moeder en dochter aan mevrouw Fluck vanuit kamp Westerbork

Van: Acohen-Salzedo, S. Aan: Lohman, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-09 Onderwerp: brief ontvangen; deze briefkaart is geschreven op Elly (Esther Rabbie) haar verjaardag, ze hoopt de volgende verjaardag samen te kunnen vieren; dankbaar voor de pakketjes; ze heeft shampoo, theetabletten, tandpasta en haarspelden nodig; …

Van: Acohen-Salzedo, S. Aan: Lohman, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-09 Onderwerp: brief ontvangen; deze briefkaart is geschreven op Elly (Esther Rabbie) haar verjaardag, ze hoopt de volgende verjaardag samen te kunnen vieren; dankbaar voor de pakketjes; ze heeft shampoo, theetabletten, tandpasta en haarspelden nodig; …

Briefkaart van S. Ahohen-Salzedo aan de familie Lohman vanuit kamp Westerbork

Personen