We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

Doktersverklaring Van: Polak, Keetje Geboren: 1890-11-28 Datum: 1942-11-28 Plaats: Oegstgeest Dr. H. Varekamp verklaart dat mej. Polak hartpatiënt is en niet verder dan 1 kilometer kan lopen

Doktersverklaring Van: Polak, Keetje Geboren: 1890-11-28 Datum: 1942-11-28 Plaats: Oegstgeest Dr. H. Varekamp verklaart dat mej. Polak hartpatiënt is en niet verder dan 1 kilometer kan lopen

Doktersverklaring betreffende Keetje Polak

Van: Zomerplaag, Jettie (1931) Aan: beste tante Ali, An en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-04 Onderwerp: ontvangst van pakketten en ansichtkaarten; verzoek om wc-papier; ziekenhuis; barak 67; weeshuis

Van: Zomerplaag, Jettie (1931) Aan: beste tante Ali, An en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-04 Onderwerp: ontvangst van pakketten en ansichtkaarten; verzoek om wc-papier; ziekenhuis; barak 67; weeshuis

Briefkaart van Jettie Zomerplaag aan haar familie vanuit kamp Westerbork

Van: Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1951-11-19&nbsp; Onderwerp: inzake afbraak van het crematorium te Westerbork en het ontvangen bedrag voor de afbraak (351 gulden) &nbsp;is overgemaakt op de rekening van de Inspectie van Domeinen.

Van: Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1951-11-19&nbsp; Onderwerp: inzake afbraak van het crematorium te Westerbork en het ontvangen bedrag voor de afbraak (351 gulden) &nbsp;is overgemaakt op de rekening van de Inspectie van Domeinen.

Brief van Staatsbosbeheer aan de Houtvester Assen

Plattegrond Plattegrond Theresienstadt Datum: 1944-1945

Plattegrond Plattegrond Theresienstadt Datum: 1944-1945

Plattegrond Theresienstadt

Verklaring, met pasfoto en stempel, dat Nathan Cohen Dzn., woonachtig te Groningen, bij de Joodsche Raad voor Amsterdam als medewerker van de Culturele Afdeeling werkzaam is, 31 aug. 1942.

Verklaring van Nathan Cohen Dzn betreffende Joodsche Raad voor Amsterdam

Van: Magnus-Goldschmidt, F. Aan: Goldschmidt, L. Datum: 1944-02-21 Plaats: Amsterdam&nbsp; Onderwerp: ze heeft pakketjes ontvangen en een deel ervan naar haar gezin in kamp Westerbork gestuurd. Haar schoonmoeder is met een transport naar Bergen-Belsen gegaan. Ze heeft post gekregen van haar man en twee oudste zonen uit kamp Westerbork. Met haarzelf gaat het langzaam beter. Enkele regels van Max Lehmann.

Van: Magnus-Goldschmidt, F. Aan: Goldschmidt, L. Datum: 1944-02-21 Plaats: Amsterdam&nbsp; Onderwerp: ze heeft pakketjes ontvangen en een deel ervan naar haar gezin in kamp Westerbork gestuurd. Haar schoonmoeder is met een transport naar Bergen-Belsen gegaan. Ze heeft post gekregen van haar man en twee oudste zonen uit kamp Westerbork. Met haarzelf gaat het langzaam beter. Enkele regels van Max Lehmann.

Brief van F. Magnus-Goldschmidt aan L. Goldschmidt vanuit Amsterdam

Van: ds. Bardeloos, pater Haafkes Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-07-27 Onderwerp: keuzevrijheid van gedetineerden om godsdienstoefeningen e.d. bij te wonen. De eerste keuze is wel bindend.

Van: ds. Bardeloos, pater Haafkes Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-07-27 Onderwerp: keuzevrijheid van gedetineerden om godsdienstoefeningen e.d. bij te wonen. De eerste keuze is wel bindend.

Toelichting van Ds. Bardeloos en pater Haafkes over keuzevrijheid van de gedetineerden in Interneringskamp Westerbork

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-08-19 Onderwerp: eindelijk twee briefkaarten ontvangen, die Hanneke op 3 augustus in kamp Westerbork geschreven had; een pakket is zoekgeraakt; opsomming van wat er in de pakketten zit/zat; bang voor het opsturen van schoenen, als die ook gestolen worden?; leuk om Hannekes dagindeling te weten; ook de voeding in het kamp lijkt moeder goed …

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-08-19 Onderwerp: eindelijk twee briefkaarten ontvangen, die Hanneke op 3 augustus in kamp Westerbork geschreven had; een pakket is zoekgeraakt; opsomming van wat er in de pakketten zit/zat; bang voor het opsturen van schoenen, als die ook gestolen worden?; leuk om Hannekes dagindeling te weten; ook de voeding in het kamp lijkt moeder goed …

Brief van moeder aan Hanneke

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-12/13 Onderwerp: Stella en Werner zullen elkaar mogelijk kunnen ontmoeten in kamp Westerbork, in ieder geval na 21 december, al blijft alles onzeker; vandaag weer een transport vertrokken, onder de gedeporteerden een goede vriend. Hij kwam van de ‘Amstelveenseweg’ met niet &nbsp;meer dan een zakdoek als bagage; wat Werner het meest schokt is dat de hele organisatie, behalve de belangrijkste functies, in handen van Joden is. Het is een grote machinerie, ‘wij allen zijn kleine radartjes en draaien mee en helpen aan ons eigen ongeluk’; oud-Frontstrijders en Theresienstadt is geschrapt, er gaan geruchten dat er nog een transport weggaat en dat er dan een pauze van enkele weken zal zijn; in het kamp worden voorbereidingen getroffen voor een kerstmisfeest (Joelfeest) voor de Duits en Hollandse ariërs. Er komen ook mensen van buiten; bewijs van huwelijksafkondiging van de gemeente; met deze papieren en een geboorte bewijs kunnen ze in Amsterdam trouwen; het is zondagmorgen, Werner komt terug van zijn werk en zal de brief afmaken; gesproken met iemand die in Amsterdam is getrouwd; 's middags was het gezellig bij de Mahlers; bezoek gebracht aan enkele personen in de grote woonbarakken.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-12/13 Onderwerp: Stella en Werner zullen elkaar mogelijk kunnen ontmoeten in kamp Westerbork, in ieder geval na 21 december, al blijft alles onzeker; vandaag weer een transport vertrokken, onder de gedeporteerden een goede vriend. Hij kwam van de ‘Amstelveenseweg’ met niet &nbsp;meer dan een zakdoek als bagage; wat Werner het meest schokt is dat de hele organisatie, behalve de belangrijkste functies, in handen van Joden is. Het is een grote machinerie, ‘wij allen zijn kleine radartjes en draaien mee en helpen aan ons eigen ongeluk’; oud-Frontstrijders en Theresienstadt is geschrapt, er gaan geruchten dat er nog een transport weggaat en dat er dan een pauze van enkele weken zal zijn; in het kamp worden voorbereidingen getroffen voor een kerstmisfeest (Joelfeest) voor de Duits en Hollandse ariërs. Er komen ook mensen van buiten; bewijs van huwelijksafkondiging van de gemeente; met deze papieren en een geboorte bewijs kunnen ze in Amsterdam trouwen; het is zondagmorgen, Werner komt terug van zijn werk en zal de brief afmaken; gesproken met iemand die in Amsterdam is getrouwd; 's middags was het gezellig bij de Mahlers; bezoek gebracht aan enkele personen in de grote woonbarakken.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: moeder Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar Datum: 1943-09-18 Onderwerp: bijna geen brieven aangekomen vanwege en verkeerd adres (baraknummer); moeder wil zoveel mogelijk horen, dus ook de blanke gedeelten van de briefkaart volschrijven; Betty is weg (doorgestuurd); krijgt Hanneke 2 keer in de week een pakketje? ‘Zit er alles in wat je nodig hebt?'; Hanneke mag alles vragen en schrijven; de toegestuurde koekjes zijn zelf gebakken; de pakjes zijn bedoeld om haar gezondheid op peil te houden; denk aan de hygiëne en voorkom kouvatten; Hanneke heeft nu een meester in haar klas die de sommen goed weet uit te leggen; ‘Wat leer je eigenlijk?’; ' Zijn er klassen?'; 'Waar ben je vier maal tegen ingeënt?' …; er zal Hanneke een boek worden toegestuurd…&nbsp;

Van: moeder Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar Datum: 1943-09-18 Onderwerp: bijna geen brieven aangekomen vanwege en verkeerd adres (baraknummer); moeder wil zoveel mogelijk horen, dus ook de blanke gedeelten van de briefkaart volschrijven; Betty is weg (doorgestuurd); krijgt Hanneke 2 keer in de week een pakketje? ‘Zit er alles in wat je nodig hebt?'; Hanneke mag alles vragen en schrijven; de toegestuurde koekjes zijn zelf gebakken; de pakjes zijn bedoeld om haar gezondheid op peil te houden; denk aan de hygiëne en voorkom kouvatten; Hanneke heeft nu een meester in haar klas die de sommen goed weet uit te leggen; ‘Wat leer je eigenlijk?’; ' Zijn er klassen?'; 'Waar ben je vier maal tegen ingeënt?' …; er zal Hanneke een boek worden toegestuurd…&nbsp;

Brief van moeder aan haar dochter Hanneke

Bouw. Bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1939. Een barak in aanbouw.

Bouw. Bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1939. Een barak in aanbouw.

van de bouw van een aantal barakken in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Gosschalk, Joseph Aan: zijn vrouw Plaats: Havelte Datum: 1944-08-08 Onderwerp: ‘Kom vandaag helaas niet met verlof’&nbsp;

Van: Gosschalk, Joseph Aan: zijn vrouw Plaats: Havelte Datum: 1944-08-08 Onderwerp: ‘Kom vandaag helaas niet met verlof’&nbsp;

Telegram van Joseph Gosschalk aan zijn vrouw vanuit het Joodse werkkamp Havelte

Personen