In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: B. en J. Aan: Lieve moeder, Mien en Ben&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-12 Onderwerp: Omstandigheden; pakketten; alleen op kamppapier schrijven; voedsel.

Van: B. en J. Aan: Lieve moeder, Mien en Ben&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-12 Onderwerp: Omstandigheden; pakketten; alleen op kamppapier schrijven; voedsel.

Brief van B en J aan moeder, Mien en Ben vanuit kamp Westerbork

Van: Buijvoets, J.G. Aan:&nbsp; Plaats: te Velde Datum: 1945-07-26 Onderwerp: bewaking van gedetineerden die tewerk gesteld zijn in de landbouw.

Van: Buijvoets, J.G. Aan:&nbsp; Plaats: te Velde Datum: 1945-07-26 Onderwerp: bewaking van gedetineerden die tewerk gesteld zijn in de landbouw.

Aanwijzing van J.G. Buijvoets over bewaking van gedetineerden werkzaam in de landbouw

Gebedsdiensten Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03 Onderwerpen: verschillende gebedsdiensten in barakken 35, 97 en 21.&nbsp;

Gebedsdiensten Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03 Onderwerpen: verschillende gebedsdiensten in barakken 35, 97 en 21.&nbsp;

Mededeling over gebedsdiensten in kamp Westerbork

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan:&nbsp;Dienst der Genie in Groningen Datum: 1949-03-19&nbsp; Onderwerp: verzoek om sportvelden (voetbalveld).

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan:&nbsp;Dienst der Genie in Groningen Datum: 1949-03-19&nbsp; Onderwerp: verzoek om sportvelden (voetbalveld).

Brief van Houtvester Assen aan de Dienst der Genie in Groningen

Van: Levie-Elte, L.&nbsp; Aan: Lackrooy, Dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-04 Onderwerp: pakketten, omstandigheden, voedsel.

Van: Levie-Elte, L.&nbsp; Aan: Lackrooy, Dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-04 Onderwerp: pakketten, omstandigheden, voedsel.

Briefkaart van Lea levie-Elte aan de heer Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Van: Droppers, J. Aan: Droppers, mej. G. Plaats: Hooge-Mierde (N.Br.) Datum: 1941-11-02 Onderwerp: Jan Droppers heeft de laatste brief van zijn zuster ontvangen, waarin ze schrijft dat ze met kleine Bertje naar huis is geweest. Hij is lang niet meer thuis geweest omdat hij in Brabant zit en niet veel verlof kan krijgen. Het duurt dit keer wel wat lang. Zodra hij weer in Winterswijk is moet zij maar langskomen. Ze schrijft dat ze elkaar sinds december vorig jaar niet meer hebben gezien, maar dit klopt niet. Hij is in januari of februari nog bij haar geweest in Enschede. Het begint al flink koud te worden. De groeten aan oom en tante en aan de familie Wevers.

Van: Droppers, J. Aan: Droppers, mej. G. Plaats: Hooge-Mierde (N.Br.) Datum: 1941-11-02 Onderwerp: Jan Droppers heeft de laatste brief van zijn zuster ontvangen, waarin ze schrijft dat ze met kleine Bertje naar huis is geweest. Hij is lang niet meer thuis geweest omdat hij in Brabant zit en niet veel verlof kan krijgen. Het duurt dit keer wel wat lang. Zodra hij weer in Winterswijk is moet zij maar langskomen. Ze schrijft dat ze elkaar sinds december vorig jaar niet meer hebben gezien, maar dit klopt niet. Hij is in januari of februari nog bij haar geweest in Enschede. Het begint al flink koud te worden. De groeten aan oom en tante en aan de familie Wevers.

Brief van J. Droppers aan G. Droppers vanuit Hooge-Mierde

Van: Secretaris-Generaal Departement van Binnenlandse zaken Aan: Syswerda, directeur Datum: 1940-05-21 Onderwerp: directe terugkeer van de de geëvacueerde Joodse Vluchtelingen naar kamp Westerbork. Op dat moment bevond de groep zich in Leeuwarden. Op een kleine groep na, die in het kamp was achtergebleven en onderdak in de kampboerderij had gevonden. (F. Spanier, gezin), E. David, echtpaar, vrouw is zwanger)

Van: Secretaris-Generaal Departement van Binnenlandse zaken Aan: Syswerda, directeur Datum: 1940-05-21 Onderwerp: directe terugkeer van de de geëvacueerde Joodse Vluchtelingen naar kamp Westerbork. Op dat moment bevond de groep zich in Leeuwarden. Op een kleine groep na, die in het kamp was achtergebleven en onderdak in de kampboerderij had gevonden. (F. Spanier, gezin), E. David, echtpaar, vrouw is zwanger)

Bekendmaking terugkeer Joodse Vluchtelingen naar kamp Westerbork

Gebeurtenissen kamp Westerbork

Ontvluchtingen kamp Westerbork

Van: Het Nederlandsche Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1947-10 Onderwerp: lot van Karel Lam.

Van: Het Nederlandsche Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1947-10 Onderwerp: lot van Karel Lam.

Verklaring van het Rode Kruis over het lot van Karel Lam

Van: Groot, Marie Aan: Wieger Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-22 Onderwerp: oppakken van Saar Mouw tijdens een grote razzia, de hele buurt was afgezet, er was geen kans om er aan te ontkomen. Ze zou bij Marie op bezoek komen, maar dat kon dus niet. Ze heeft nog een briefje kunnen schrijven; of Wieger de fiets van Saar zou willen toezenden; alles is zo wat weg, tot de Joodse Raad aan toe…; denk er aan dat Freddie 10 juli jarig is…

Van: Groot, Marie Aan: Wieger Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-22 Onderwerp: oppakken van Saar Mouw tijdens een grote razzia, de hele buurt was afgezet, er was geen kans om er aan te ontkomen. Ze zou bij Marie op bezoek komen, maar dat kon dus niet. Ze heeft nog een briefje kunnen schrijven; of Wieger de fiets van Saar zou willen toezenden; alles is zo wat weg, tot de Joodse Raad aan toe…; denk er aan dat Freddie 10 juli jarig is…

Brief van Marie Groot aan Wieger vanuit Amsterdam

Van: Buter, D. wachtcommandant Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-22 Onderwerp: beklag over het gedrag van sergeant-majoor-instructeur die zich misdroeg bij controle bij de slagboom (post West). Daaronder: handgeschreven notitie: de klacht is besproken met betrokkene.

Van: Buter, D. wachtcommandant Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-22 Onderwerp: beklag over het gedrag van sergeant-majoor-instructeur die zich misdroeg bij controle bij de slagboom (post West). Daaronder: handgeschreven notitie: de klacht is besproken met betrokkene.

Rapport van wachtcommandant D. Buter aan kampcommandant J.G. Buijvoets

David Schlosser kwam in 1913 vanuit Den Ham naar Markelo en trouwde toen met de Markelose Eva Cohen. David was handelaar in onder meer vee en woonde aanvankelijk achter het gemeentehuis aan de Stationsstraat. Toen in 1927 de gemeente haar eerste huurwoningen liet bouwen, kreeg de familie Schlosser een woning aan de Bergweg (pand 26). Uit de gemeentelijke stukken blijkt trouwens dat Schlosser aan de betaling van de huur geen hoge prioriteit toekende. Toen David in 1942 zou worden afgevoerd is nog geprobeerd om hem te helpen. Hij werd naar zijn geboorteplaats Den Ham gebracht en dook daar onder. Maar David kreeg heimwee en fietste terug naar Markelo, waar hij al na enkele dagen samen met zijn zoon Gompert werd opgepakt. Toen later Eva en dochter Sophia ingeseind kregen dat ook zij opgehaald zouden worden, vluchtten ze naar de bossen op de Markeloseberg. In de veronderstelling dat de kust veilig was keerden ze 's avonds weer naar huis terug. Diezelfde nacht nog werden ze echter van het bed gelicht en afgevoerd.&nbsp; Bron: http://www.dehofmarken.nl/Portals/1/Oorlogsslachtoffers.pdf

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Secretarie der gemeente Westerbork Plaats: Amsterdam Datum: 1945-08-12 Onderwerp: verzoek aan de gemeente Westerbork bevestiging van Werners verblijf in kamp Westerbork. Commandant Buijvoets van het Interneringskamp verwees Werner door naar de gemeente, met achtergrondinformatie over het verblijf van Werner in kamp Westerbork, zijn verzetsactiviteiten en eigen ontvluchting. &nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Secretarie der gemeente Westerbork Plaats: Amsterdam Datum: 1945-08-12 Onderwerp: verzoek aan de gemeente Westerbork bevestiging van Werners verblijf in kamp Westerbork. Commandant Buijvoets van het Interneringskamp verwees Werner door naar de gemeente, met achtergrondinformatie over het verblijf van Werner in kamp Westerbork, zijn verzetsactiviteiten en eigen ontvluchting. &nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan de gemeente Westerbork

Van: registratie kamp Westerbork Aan: Levie-van Praag, Rachel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-29 Onderwerp: verpleegster; voorlopig teruggesteld; barak 85.; aanvraag Palestina certificaat.. met potlood: telegram van een Canadese soldaat Mac…., S.S.R.&nbsp;

Van: registratie kamp Westerbork Aan: Levie-van Praag, Rachel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-29 Onderwerp: verpleegster; voorlopig teruggesteld; barak 85.; aanvraag Palestina certificaat.. met potlood: telegram van een Canadese soldaat Mac…., S.S.R.&nbsp;

Ausweiskarte van Rachel Levie-van Praag in kamp Westerbork

Personen