In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Naziconcentratiekampen

Kamp Sint-Truiden

Van: van Bergen, Isaac Aan: van Bergen-Diamant, Nora Plaats: Buchenwald Datum: 1942-08-16 Onderwerp: kampnummer 2317, Block 22; brief van 16 juli en 3 augustus ontvangen; hou de nieuwe kamprichtlijnen in de gaten; pakket ontvangen; nog verschillende zaken nodig, waaronder hoge schoenen; de schoenen die waren toegestuurd zijn te klein; over Chaja en over Eddy; ….

Van: van Bergen, Isaac Aan: van Bergen-Diamant, Nora Plaats: Buchenwald Datum: 1942-08-16 Onderwerp: kampnummer 2317, Block 22; brief van 16 juli en 3 augustus ontvangen; hou de nieuwe kamprichtlijnen in de gaten; pakket ontvangen; nog verschillende zaken nodig, waaronder hoge schoenen; de schoenen die waren toegestuurd zijn te klein; over Chaja en over Eddy; ….

Brief van Isaac van Bergen aan zijn vrouw en kinderen vanuit Buchenwald

Activiteiten Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Theatervoorstellingen Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-08-25, No. 46&nbsp; Inhoud: verlof; nieuw Dienstbereich (DB 12 - Besondere Lagerwerkstätten)

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-08-25, No. 46&nbsp; Inhoud: verlof; nieuw Dienstbereich (DB 12 - Besondere Lagerwerkstätten)

Lagerbefehl No. 46

Van: Meta (Loeb-Spiegel, Meta), Leo (Loeb, Leo) Aan:&nbsp;Beste allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-23 Onderwerp:&nbsp;Meta hoopt dat alle vrienden haar brieven zullen lezen en vraagt Mien hier zorg voor te dragen. Ze vertelt dat het met Wim beter gaat en dat het werken op het land daarbij een goede hulp is. Leo knapt ook zienderogen op en Meta hoopt op gestadig herstel van de tweede operatie. Verder vraagt Meta om een pyjama en zijden huisjas voor paps en daarnaast om keukendoeken, borden, messen, kopjes en dankbaar. Leo vervolgt de brief. Hij hoopt spoedig weer bij zijn dierbaren te zijn en de kampen te vergeten.&nbsp;

Van: Meta (Loeb-Spiegel, Meta), Leo (Loeb, Leo) Aan:&nbsp;Beste allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-23 Onderwerp:&nbsp;Meta hoopt dat alle vrienden haar brieven zullen lezen en vraagt Mien hier zorg voor te dragen. Ze vertelt dat het met Wim beter gaat en dat het werken op het land daarbij een goede hulp is. Leo knapt ook zienderogen op en Meta hoopt op gestadig herstel van de tweede operatie. Verder vraagt Meta om een pyjama en zijden huisjas voor paps en daarnaast om keukendoeken, borden, messen, kopjes en dankbaar. Leo vervolgt de brief. Hij hoopt spoedig weer bij zijn dierbaren te zijn en de kampen te vergeten.&nbsp;

Brief van Meta Loeb-Spiegel en Leo Loeb aan beste allen vanuit kamp Westerbork

Joodse begraafplaats. Getekend door: Drielsma, A. Plaats onbekend, 1988.&nbsp; Zeefdruk. Nr. 114.

Joodse begraafplaats. Getekend door: Drielsma, A. Plaats onbekend, 1988.&nbsp; Zeefdruk. Nr. 114.

Tekening/zeefdruk van een Joodse begraafplaats door A. Drielsma

Lagerbefehl No. 52&nbsp; Datum: 1943-10-13&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Strafmaatregel, genomen in geval van ontvluchting&nbsp; Betreft Hartog van der Goen, barak 64, gevlucht terwijl hij in de buitendienst werkzaam was. Zijn moeder en zus werden naar de strafbarakken overgeplaatst.

Lagerbefehl No. 52&nbsp; Datum: 1943-10-13&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Strafmaatregel, genomen in geval van ontvluchting&nbsp; Betreft Hartog van der Goen, barak 64, gevlucht terwijl hij in de buitendienst werkzaam was. Zijn moeder en zus werden naar de strafbarakken overgeplaatst.

Lagerbefehl No. 52

Gelukwens voor dr. Bial met tekening van Leo Kok. Datum: 1944-08-21

Gelukwens voor dr. Bial met tekening van Leo Kok. Datum: 1944-08-21

Gelukwens voor dr. Bial met tekening van Leo Kok

Brief Van: Asscher, Jacob en Asscher, Bram Aan: Tollenaar, D.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-20 Onderwerp: Bram was erg onder de indruk van het vertrek van zijn schoonouders. Hij vraagt of zijn moeder nog pakjes stuurt aan Trees en haar zusjes.

Brief Van: Asscher, Jacob en Asscher, Bram Aan: Tollenaar, D.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-20 Onderwerp: Bram was erg onder de indruk van het vertrek van zijn schoonouders. Hij vraagt of zijn moeder nog pakjes stuurt aan Trees en haar zusjes.

Brief van Bram en Jacob Asscher aan D.L. Tollenaar vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in de wasserij (strijkafdeling) van het kamp.&nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in de wasserij (strijkafdeling) van het kamp.&nbsp;

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Bankbiljet&nbsp; Protectoraat Bohemen en Moravië 10 kronen Nummers: 070889, 100440, 461791, 641017

Bankbiljet&nbsp; Protectoraat Bohemen en Moravië 10 kronen Nummers: 070889, 100440, 461791, 641017

Bankbiljetten uit het protectoraat Bohemen-Moravië

Van: Dr. de Jong, M. (Marcus) Aan: Willems, D. (oud-student) Plaats: Barneveld Datum: 1943-03-01 Onderwerp: het wordt flink vol in Barneveld en de schrijver heeft het druk; de winter is zacht; bezoek gehad.

Van: Dr. de Jong, M. (Marcus) Aan: Willems, D. (oud-student) Plaats: Barneveld Datum: 1943-03-01 Onderwerp: het wordt flink vol in Barneveld en de schrijver heeft het druk; de winter is zacht; bezoek gehad.

Briefkaart van Dr. M. de Jong aan D. Willems in Voorburg vanuit De Schaffelaar in Barneveld

Van: Dr. de Jong, M. (Marcus) Aan: Willems, D. Plaats: Barneveld Datum: 1943-01-17 Onderwerp: Leontine heeft een griepje gehad; bedankt voor het pakketje; de brieven van de schrijver zijn niet van het niveau van de brieven van Fradique Mendes; onderwijs opgezet voor het ‘in tal en last wassende grut’; de schrijver geeft per week 20 lesuren Frans, Grieks en Latijn; hij heeft mede daardoor weinig tijd voor zichzelf. Al komt hij nog wel aan lezen toe en hij vindt in de bibliotheek van De Schaffelaar af en toe iets onbekends over zijn vakgebied…

Van: Dr. de Jong, M. (Marcus) Aan: Willems, D. Plaats: Barneveld Datum: 1943-01-17 Onderwerp: Leontine heeft een griepje gehad; bedankt voor het pakketje; de brieven van de schrijver zijn niet van het niveau van de brieven van Fradique Mendes; onderwijs opgezet voor het ‘in tal en last wassende grut’; de schrijver geeft per week 20 lesuren Frans, Grieks en Latijn; hij heeft mede daardoor weinig tijd voor zichzelf. Al komt hij nog wel aan lezen toe en hij vindt in de bibliotheek van De Schaffelaar af en toe iets onbekends over zijn vakgebied…

Brief van Dr. M. de Jong aan D. Willems vanuit De Schaffelaar in Barneveld

Van: Dr. de Jong M. (Marcus) Aan: Willems, D. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-19 Onderwerp: op weg naar Barneveld (lijst Frederiks), vanuit kamp Westerbork, via Amsterdam. In Amsterdam moeten afmelden. Het gezin zal in Barneveld, De Schaffelaar meer bewegingsvrijheid krijgen en geen angst voor deportatie meer hoeven hebben, wat hun in kamp Westerbork op 16 november bijna overkwam; toesturen pakketjes, Portugese boeken en een eventueel bezoek aan Barneveld.

Van: Dr. de Jong M. (Marcus) Aan: Willems, D. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-19 Onderwerp: op weg naar Barneveld (lijst Frederiks), vanuit kamp Westerbork, via Amsterdam. In Amsterdam moeten afmelden. Het gezin zal in Barneveld, De Schaffelaar meer bewegingsvrijheid krijgen en geen angst voor deportatie meer hoeven hebben, wat hun in kamp Westerbork op 16 november bijna overkwam; toesturen pakketjes, Portugese boeken en een eventueel bezoek aan Barneveld.

Brief van Dr. M. de Jong aan D. Willems vanuit Amsterdam

Van: Dr. de Jong, M. (Marcus) Aan: Willems, D. (oud-student) Plaats: Barneveld Datum: 1943-05-24 Onderwerp: bedank voor het pakketje. Voor een bezoek op zondag aan de Schaffelaar is het beste om bij het hek te wachten. Vervolgens zien of Willems op het terrein mag komen.

Van: Dr. de Jong, M. (Marcus) Aan: Willems, D. (oud-student) Plaats: Barneveld Datum: 1943-05-24 Onderwerp: bedank voor het pakketje. Voor een bezoek op zondag aan de Schaffelaar is het beste om bij het hek te wachten. Vervolgens zien of Willems op het terrein mag komen.

Briefkaart van Dr. M. de Jong aan D. Willems vanuit De Schaffelaar in Barneveld

Van: Dr. de Jong, M. Aan: Willems, D. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-19 Onderwerp: enveloppe behorende bij de brief van Marcus de Jong verstuurd vanuit Amsterdam op weg naar Barneveld.

Van: Dr. de Jong, M. Aan: Willems, D. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-19 Onderwerp: enveloppe behorende bij de brief van Marcus de Jong verstuurd vanuit Amsterdam op weg naar Barneveld.

Enveloppe behorende bij de brief verstuurd vanuit Amsterdam op weg naar Barneveld

Van: Dr. de Jong, M. (Marcus) Aan: Willems, D. (oud-student) Plaats: Barneveld Datum: 1943-01-22 Onderwerp: de geadresseerde heeft beter verdiend dan een briefkaart; de winter is zacht.

Van: Dr. de Jong, M. (Marcus) Aan: Willems, D. (oud-student) Plaats: Barneveld Datum: 1943-01-22 Onderwerp: de geadresseerde heeft beter verdiend dan een briefkaart; de winter is zacht.

Briefkaart van M. de Jong aan de heer D. Willems in Voorburg vanuit De Schaffelaar in Barneveld

Van: Dr. de Jong, M. (Marcus) Aan: Willems, D. Plaats: Barneveld Datum: 1942-12-23 Onderwerp: bedankt voor de brief en het overbrengen van zijn gevoelens; het gezin De Jong begint te wennen aan de nieuwe locatie; het wordt wel voller en het is daardoor behelpen; bezoek is nog niet mogelijk, totdat er een regeling komt; misschien kan Willems het op de zondag proberen; de schrijver wil zich aan wijden aan een vertaling van een boek over de Portugese avonturier Fradique Mendes (fictie).

Van: Dr. de Jong, M. (Marcus) Aan: Willems, D. Plaats: Barneveld Datum: 1942-12-23 Onderwerp: bedankt voor de brief en het overbrengen van zijn gevoelens; het gezin De Jong begint te wennen aan de nieuwe locatie; het wordt wel voller en het is daardoor behelpen; bezoek is nog niet mogelijk, totdat er een regeling komt; misschien kan Willems het op de zondag proberen; de schrijver wil zich aan wijden aan een vertaling van een boek over de Portugese avonturier Fradique Mendes (fictie).

Van: Dr. de Jong, M. (Marcus) Aan: Willems, D. (oud-student) Plaats: Barneveld Datum: 1943-01-02 Onderwerp: bezoek aan Barneveld

Van: Dr. de Jong, M. (Marcus) Aan: Willems, D. (oud-student) Plaats: Barneveld Datum: 1943-01-02 Onderwerp: bezoek aan Barneveld

Briefkaart van Dr. M. de Jong aan de heer D. Willems vanuit De Schaffelaar in Barneveld

Van: Dr. de Jong, M. (Marcus) Aan: Willems, D. Plaats: Barneveld Datum: 1942-12-29 Onderwerp: bedankt voor het pakketje met baksel, tijdens het ontbijt met het gezin ervan gesmuld; bedankt voor het Portugese boek (over avonturier Fradique Mendes), voor het eerst in zeven weken weer een boek in handen; De schrijver zal een lezing over Portugal gaan houden; vrouw en kinderen schikken zich; een gelukkig 1943 toewenst.

Van: Dr. de Jong, M. (Marcus) Aan: Willems, D. Plaats: Barneveld Datum: 1942-12-29 Onderwerp: bedankt voor het pakketje met baksel, tijdens het ontbijt met het gezin ervan gesmuld; bedankt voor het Portugese boek (over avonturier Fradique Mendes), voor het eerst in zeven weken weer een boek in handen; De schrijver zal een lezing over Portugal gaan houden; vrouw en kinderen schikken zich; een gelukkig 1943 toewenst.

Van: Cohen, D.&nbsp; Aan: Commissie van Toezicht en Bijstand Vluchtelingenkamp Westerbork&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1940-02-15&nbsp; Onderwerp: begeleidingsbrief bij evacuatieplan bij Duitse inval (agendapunt, uiteenzetting/toelichting). Zie notitie: 3594-07

Van: Cohen, D.&nbsp; Aan: Commissie van Toezicht en Bijstand Vluchtelingenkamp Westerbork&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1940-02-15&nbsp; Onderwerp: begeleidingsbrief bij evacuatieplan bij Duitse inval (agendapunt, uiteenzetting/toelichting). Zie notitie: 3594-07

Brief van David Cohen aan de Commissie van Toezicht en Bijstand Vluchtelingenkamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 05-07-1943 Nr. 401 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Heijmann, Carl geb. 30-11-86 overleden te Westerbork op 29-06-1943 op 01-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 05-07-1943 Nr. 401 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Heijmann, Carl geb. 30-11-86 overleden te Westerbork op 29-06-1943 op 01-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Carl Heijmann

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: van Zuiden, M. Plaats: Den Haag Datum: 1946-11-14 Onderwerp: bevestiging van de aanvraag voor de opsporing van Isaak van Zuiden.

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: van Zuiden, M. Plaats: Den Haag Datum: 1946-11-14 Onderwerp: bevestiging van de aanvraag voor de opsporing van Isaak van Zuiden.

Brief van het Rode Kruis aan Max van Zuiden naar aanleiding van verzoek tot opsporing van Isaak van Zuiden

Personen