In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Informatie uit andere archieven

Dwangarbeiders voor een barak in het Joodse werkkamp Conrad Conrad, 1942 Links onderaan met mok Freerk (Frits) Cohen (1884-1942). Tweede van links staand Ben Levie, derde van links staand Siem van Oosten, rechts boven Heiman Elshof. &nbsp;

Dwangarbeiders voor een barak in het Joodse werkkamp Conrad Conrad, 1942 Links onderaan met mok Freerk (Frits) Cohen (1884-1942). Tweede van links staand Ben Levie, derde van links staand Siem van Oosten, rechts boven Heiman Elshof. &nbsp;

Een groep mannen in het Joodse werkkamp Conrad

Van: Reens, A.&nbsp; Aan: Rudi, Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-08 Onderwerp: beschrijving situatie; als ongestempelde kan ze de ontvangst van pakketten niet bevestigen. Ze werkt op de tuinkwekerij. Het werk bevalt haar goed,. Ze zit in een leuk groepje met soms ervaren mensen. Het eten in het kamp is redelijk goed, maar te weinig voor mensen die de hele dag buiten werken. In ieder geval geniet ze van de werkomstandigheden. Met de groep gaat ze 3 x in de week naar het badhuis; de komende 3 tot 6 weken zullen er geen uitgaande transporten plaatsvinden. ‘E. en E. zijn buitengewoon aardig en mogen we hen nooit vergeten’ (Erich en Erna Zielke) ‘Loes A. werk nu sinds zaterdag in mijn groep mee’ (Louise Abas) ‘Fried laat jullie ook groeten’ (Selfried Fuchs) &nbsp;

Van: Reens, A.&nbsp; Aan: Rudi, Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-08 Onderwerp: beschrijving situatie; als ongestempelde kan ze de ontvangst van pakketten niet bevestigen. Ze werkt op de tuinkwekerij. Het werk bevalt haar goed,. Ze zit in een leuk groepje met soms ervaren mensen. Het eten in het kamp is redelijk goed, maar te weinig voor mensen die de hele dag buiten werken. In ieder geval geniet ze van de werkomstandigheden. Met de groep gaat ze 3 x in de week naar het badhuis; de komende 3 tot 6 weken zullen er geen uitgaande transporten plaatsvinden. ‘E. en E. zijn buitengewoon aardig en mogen we hen nooit vergeten’ (Erich en Erna Zielke) ‘Loes A. werk nu sinds zaterdag in mijn groep mee’ (Louise Abas) ‘Fried laat jullie ook groeten’ (Selfried Fuchs) &nbsp;

Brief van Annie Reens aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Van: Burgemeester Muntendam&nbsp; Aan: Kommissar voor de provincie Groningen&nbsp; Plaats: Muntendam&nbsp; Datum: 1942-07-11&nbsp; Onderwerp: Informatie omtrent de in de gemeente wonende Joodse personen.

Van: Burgemeester Muntendam&nbsp; Aan: Kommissar voor de provincie Groningen&nbsp; Plaats: Muntendam&nbsp; Datum: 1942-07-11&nbsp; Onderwerp: Informatie omtrent de in de gemeente wonende Joodse personen.

Brief van de Burgemeester Muntendam aan de Kommissar van de provincie Groningen

Arbeitskarte Lager Westerbork Van: Stertzenbach, Werner Afgegeven: 1942-12-20 Ingedeeld bij gruppe 29 Bautechn. Dienst DB 3 Met verschillende stempels zoals: 'uit hoofde van zijn functie gerechtigd: uitsluitend voor dienst, een rijwiel te gebruiken' etc.

Arbeitskarte Lager Westerbork Van: Stertzenbach, Werner Afgegeven: 1942-12-20 Ingedeeld bij gruppe 29 Bautechn. Dienst DB 3 Met verschillende stempels zoals: 'uit hoofde van zijn functie gerechtigd: uitsluitend voor dienst, een rijwiel te gebruiken' etc.

Arbeitskarte van Werner Stertzenbach

Van: Gassmann-Baumann, Inge Geboren: 1923-05-18 Gekomen op: 1942-07-15 Plaats: Westerbork, kamp, barak 48 Opmerkingen: Stammliste Altes Lagerinsassen, voorlopig teruggesteld van transport. Onderwerp: werkzaam bij DB5, Gruppe 2, Naaiatelier.

Van: Gassmann-Baumann, Inge Geboren: 1923-05-18 Gekomen op: 1942-07-15 Plaats: Westerbork, kamp, barak 48 Opmerkingen: Stammliste Altes Lagerinsassen, voorlopig teruggesteld van transport. Onderwerp: werkzaam bij DB5, Gruppe 2, Naaiatelier.

Ausweiskarte van Inge Gassmann-Baumann in kamp Westerbork

Van: van Koppelen-Bannet, Mathilda Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-01-05 Onderwerp: brief van 21 december op 3 januari ontvangen; hoop dat dit jaar voor allen de vrede zal brengen; Mathilda is veel thuis; de tijd om een keer te kunnen wandelen met haar kleindochter zal komen; heimwee naar de oude tijden voor de oorlog…de vrijdagavonden…

Van: van Koppelen-Bannet, Mathilda Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-01-05 Onderwerp: brief van 21 december op 3 januari ontvangen; hoop dat dit jaar voor allen de vrede zal brengen; Mathilda is veel thuis; de tijd om een keer te kunnen wandelen met haar kleindochter zal komen; heimwee naar de oude tijden voor de oorlog…de vrijdagavonden…

Brief van Mathilda van Koppelen-Bannet aan het gezin Smit-van Koppelen vanuit Rotterdam

Enveloppe Geadresseerde: Carol de Jong van Lier Prinsengracht 786 Amsterdam (C) Poststempel: Velp 9-7-1944

Enveloppe Geadresseerde: Carol de Jong van Lier Prinsengracht 786 Amsterdam (C) Poststempel: Velp 9-7-1944

Enveloppe geadresseerd aan Carol de Jong van Lier

Van: Matteman, Sal en Margot Aan: lieve allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-30 Onderwerp: verjaardag; pakket ontvangen; veranderen van barak; dagelijkse omstandigheden in de barakken; wc's

Van: Matteman, Sal en Margot Aan: lieve allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-30 Onderwerp: verjaardag; pakket ontvangen; veranderen van barak; dagelijkse omstandigheden in de barakken; wc's

Brief van Sal en Margot Matteman aan familie vanuit kamp Westerbork

Van: Gelder, van, T. Aan: Plaats: Datum: 1943-03-29 Onderwerp: transport naar Westerbork van Suze en het gezin waarvan zij uitmaakt. Alleen broer Meijer is naar kamp Vught gestuurd. De fabriek waarin Suze werkt heeft nog pogingen gewaagd haar te behouden voor de fabriek. De route ging via de Zentralstelle-Joodse Schouwburg en de Borneokade naar kamp Westerbork.

Van: Gelder, van, T. Aan: Plaats: Datum: 1943-03-29 Onderwerp: transport naar Westerbork van Suze en het gezin waarvan zij uitmaakt. Alleen broer Meijer is naar kamp Vught gestuurd. De fabriek waarin Suze werkt heeft nog pogingen gewaagd haar te behouden voor de fabriek. De route ging via de Zentralstelle-Joodse Schouwburg en de Borneokade naar kamp Westerbork.

Brief van T. van Gelder over de deportatie van het gezin Philips

Bewijs van crematie Datum: 19-03-1943 Nr. 127 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Cohen, Michael geb. 06-12-91 overleden 17-03-1943 te Westerbork op: 18-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 19-03-1943 Nr. 127 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Cohen, Michael geb. 06-12-91 overleden 17-03-1943 te Westerbork op: 18-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Michael Cohen

Van: de Lagerkommandantur Aan: wie het betreft Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-21 Onderwerp: betreffende geruchten in het kamp naar aanleiding van het Joelfeest; strafmaatregelen.

Van: de Lagerkommandantur Aan: wie het betreft Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-21 Onderwerp: betreffende geruchten in het kamp naar aanleiding van het Joelfeest; strafmaatregelen.

Lagerbefehl nummer 61