In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Barakken.&nbsp; Barakken in aanbouw, administratiebarakken en de directeurswoning. Op de voorgrond wordt het fundament voor de synagoge, de latere schouwburg en registratiezaal aangelegd. Westerbork, Vluchtelingenkamp&nbsp; Kamp Westerbork, 1939.&nbsp;

Barakken.&nbsp; Barakken in aanbouw, administratiebarakken en de directeurswoning. Op de voorgrond wordt het fundament voor de synagoge, de latere schouwburg en registratiezaal aangelegd. Westerbork, Vluchtelingenkamp&nbsp; Kamp Westerbork, 1939.&nbsp;

van de bouw van de administratiebarakken en de directeurswoning in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Barend, Leonard Aan: Fam. Ankringa (schoonouders) Datum: poststempel 1942-01-13&nbsp; Betreft ansichtkaart door de heer Barend aan zijn schoonouders gestuurd. Hij deelt ze mede dat hij in werkkamp Orvelte zit en één keer in de drie weken naar huis mag. Hij hoopt rond de bevalling van zijn vrouw verlof te kunnen krijgen.

Van: Barend, Leonard Aan: Fam. Ankringa (schoonouders) Datum: poststempel 1942-01-13&nbsp; Betreft ansichtkaart door de heer Barend aan zijn schoonouders gestuurd. Hij deelt ze mede dat hij in werkkamp Orvelte zit en één keer in de drie weken naar huis mag. Hij hoopt rond de bevalling van zijn vrouw verlof te kunnen krijgen.

Ansichtkaart van Leonard Barend aan zijn vrouw vanuit het Joodse werkkamp Orvelte

Van: Gewestelijk Arbeidsbureau&nbsp; Aan: Barend-Ankringa, L., Mevr. Betreft toestemming voor tijdelijk verlof (bevalling van zijn vrouw) van maximaal 12 dagen voor haar echtgenoot Barend, Leonard, die op dat moment werkzaam is in het werkkamp Orvelte.&nbsp; Datum: 1942-02-26

Van: Gewestelijk Arbeidsbureau&nbsp; Aan: Barend-Ankringa, L., Mevr. Betreft toestemming voor tijdelijk verlof (bevalling van zijn vrouw) van maximaal 12 dagen voor haar echtgenoot Barend, Leonard, die op dat moment werkzaam is in het werkkamp Orvelte.&nbsp; Datum: 1942-02-26

Brief van het Gewestelijk Arbeidsbureau aan L. Barend-Ankringa

Verslag bespreking tussen Dir. G.A.B., Hr, Reintjes en Hr. Kockx inzake tewerkstelling gedetineerden bij vlasfabriek te Orvelte. Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-04

Verslag bespreking tussen Dir. G.A.B., Hr, Reintjes en Hr. Kockx inzake tewerkstelling gedetineerden bij vlasfabriek te Orvelte. Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-04

Verslag van een bespreking over tewerkstelling gedetineerden bij de vlasfabriek te Orvelte

Van: Klein, Jaap Aan: Kampinga, J. Plaats: Bergentheim, Joods werkkamp Kloosterhaar Datum: 1942-07-26 Onderwerp: blij met de brieven van buiten; de mannen moeten grasgrond omzetten in bouwland, 7o cm diep, veen, dat bij regen modder is; het werk is slechts een kwartier van het kamp; In Staphorst moeten ze twee uur lopen naar- en van het werk; de werkweken zijn 48 uur, zaterdag en zondag vrij; geen bewegingsvrijheid, geen verlof en geen extra rantsoen voor zwaar werk; met 8 man op een kamer hebben ze een provisiekast; het leven in het kamp is wennen; de stromatras is hard en is moeilijk om aan te wennen; er zijn ook goede dingen. Er zijn al twee ontspanningsavonden geweest met van alles en wat van goochelen, muziek tot cabaret; de schrijver zal zelf een lezing over Palestina gaan houden; in het kamp is ook een oud-strijder uit de Eerste Wereldoorlog, die in die periode twee broers verloor…

Van: Klein, Jaap Aan: Kampinga, J. Plaats: Bergentheim, Joods werkkamp Kloosterhaar Datum: 1942-07-26 Onderwerp: blij met de brieven van buiten; de mannen moeten grasgrond omzetten in bouwland, 7o cm diep, veen, dat bij regen modder is; het werk is slechts een kwartier van het kamp; In Staphorst moeten ze twee uur lopen naar- en van het werk; de werkweken zijn 48 uur, zaterdag en zondag vrij; geen bewegingsvrijheid, geen verlof en geen extra rantsoen voor zwaar werk; met 8 man op een kamer hebben ze een provisiekast; het leven in het kamp is wennen; de stromatras is hard en is moeilijk om aan te wennen; er zijn ook goede dingen. Er zijn al twee ontspanningsavonden geweest met van alles en wat van goochelen, muziek tot cabaret; de schrijver zal zelf een lezing over Palestina gaan houden; in het kamp is ook een oud-strijder uit de Eerste Wereldoorlog, die in die periode twee broers verloor…

Brief van Jaap aan J. Huizinga vanuit het Joodse werkkamp Kloosterhaar

Van: Klein, Jaap en Levit, Ben Aan: Kampinga, J. Plaats: Bergentheim, Joods werkkamp Kloosterhaar Datum: 1942-07-26 Onderwerp: gedrag en naamsverwisseling van kampgenoot Jacob Klein; de doctoren weten niet wat te doen met hem; ondanks alle ellende is het gevoel voor humor in het kamp nog niet verdwenen….

Van: Klein, Jaap en Levit, Ben Aan: Kampinga, J. Plaats: Bergentheim, Joods werkkamp Kloosterhaar Datum: 1942-07-26 Onderwerp: gedrag en naamsverwisseling van kampgenoot Jacob Klein; de doctoren weten niet wat te doen met hem; ondanks alle ellende is het gevoel voor humor in het kamp nog niet verdwenen….

Brief van Jaap aan J. Kampinga vanuit het Joodse werkkamp Kloosterhaar

Van: de Lange, Meijer Aan: Middel, familie Plaats: Kloosterhaar Datum: 1942 Onderwerp: aardig vol te houden; zich schikken, al valt het werk niet mee; zou een bezoek waarderen, echter is het de vraag of het loont, lange reis en een kort moment van ontmoeting aan het hek van het kamp.

Van: de Lange, Meijer Aan: Middel, familie Plaats: Kloosterhaar Datum: 1942 Onderwerp: aardig vol te houden; zich schikken, al valt het werk niet mee; zou een bezoek waarderen, echter is het de vraag of het loont, lange reis en een kort moment van ontmoeting aan het hek van het kamp.

Brief van Meijer de Lange aan de familie Middel vanuit het Joodse werkkamp Kloosterhaar

Van: Lochem, Jaap Aan:&nbsp;Reina Plaats: Landweer, Joods werkkamp Datum:&nbsp;1942-08-03 Onderwerp: censuur op de brieven gekregen; 's morgen om 5.30 opstaan, wassen, hardlopen en eten in de kantine; ze moeten ok exerceren, alle bevelen in het Duits; eigen jongens worden geoefend door de kok; die zelf een opleiding van 5 dagen in het kamp Erika heeft gekregen; hij zal Reina niet meer schrijven, bang dat ze achter haar adres zullen komen; deze brief gaat via een illegalen weg'; ze mogen alleen nog briefkaarten ontvangen en versturen…

Van: Lochem, Jaap Aan:&nbsp;Reina Plaats: Landweer, Joods werkkamp Datum:&nbsp;1942-08-03 Onderwerp: censuur op de brieven gekregen; 's morgen om 5.30 opstaan, wassen, hardlopen en eten in de kantine; ze moeten ok exerceren, alle bevelen in het Duits; eigen jongens worden geoefend door de kok; die zelf een opleiding van 5 dagen in het kamp Erika heeft gekregen; hij zal Reina niet meer schrijven, bang dat ze achter haar adres zullen komen; deze brief gaat via een illegalen weg'; ze mogen alleen nog briefkaarten ontvangen en versturen…

Brief van Jaap van Lochem aan Reina vanuit het Joodse werkkamp de Landweer

Van: van Lochem, Jaap Aan: Reina Plaats: de Landweer, Joods werkkamp Datum: 1942-07-14 Onderwerp: over oproepen van mannen en vrouwen om te gaan werken in Duitsland; er gaan geruchten dat ze allemaal moeten gaan…; alle Joodse mannen tussen 45 en 55 jaar worden nu ook gekeurd voor de Joodse werkkampen; vader zal ook wel bericht krijgen…; in de landweer is door dit alles de stemming niet goed; het is de laatste tijd slecht weer; in het kamp nog steeds geen verse groeten. Ze krijgen niets anders dan gedroogde groente en dat verteerd haast niet; als Reina voor die rijksdaalder niets kan kopen, dan kan ze de munt beter opsturen; Jaap kan het geld in het kamp goed gebruiken; hij stuurt Reina een paar foto's toe, met de vraag ze daarna naar Amsterdam toe te sturen…

Van: van Lochem, Jaap Aan: Reina Plaats: de Landweer, Joods werkkamp Datum: 1942-07-14 Onderwerp: over oproepen van mannen en vrouwen om te gaan werken in Duitsland; er gaan geruchten dat ze allemaal moeten gaan…; alle Joodse mannen tussen 45 en 55 jaar worden nu ook gekeurd voor de Joodse werkkampen; vader zal ook wel bericht krijgen…; in de landweer is door dit alles de stemming niet goed; het is de laatste tijd slecht weer; in het kamp nog steeds geen verse groeten. Ze krijgen niets anders dan gedroogde groente en dat verteerd haast niet; als Reina voor die rijksdaalder niets kan kopen, dan kan ze de munt beter opsturen; Jaap kan het geld in het kamp goed gebruiken; hij stuurt Reina een paar foto's toe, met de vraag ze daarna naar Amsterdam toe te sturen…

Van: Palache, Jules Aan: lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-18 Onderwerp: niet verwacht nu in Westerbork te zitten; telegrammen verstuurd over aankomst; hopen dat Siegfried iets kan bereiken, anders moeten ze de grote reis aanvaarden; opsomming van wat ze nodig hebben…

Van: Palache, Jules Aan: lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-18 Onderwerp: niet verwacht nu in Westerbork te zitten; telegrammen verstuurd over aankomst; hopen dat Siegfried iets kan bereiken, anders moeten ze de grote reis aanvaarden; opsomming van wat ze nodig hebben…

Brief van Jules Palache aan lieve allemaal vanuit kamp Westerbork

Joodse werkkampen

Joods werkkamp Orvelte

Afgescheurd stukje papier, waarop in potlood is geschreven: "St. Chanoe(Chanoeka) Klaas, Reichsmark 25,=", met in het midden een bisschopshoed en staf getekend, met op de achterzijde enkele aantekeningen, z.j.&nbsp;

Afgescheurd stukje papier, waarop in potlood is geschreven: "St. Chanoe(Chanoeka) Klaas, Reichsmark 25,=", met in het midden een bisschopshoed en staf getekend, met op de achterzijde enkele aantekeningen, z.j.&nbsp;

Foto van Ab Hakker en Sal Metzelaar (rechts) tijdens een wandeling in het Vondelpark

Personen