In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Lierens, A. Aan: Lierens, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-20 Onderwerp: pakket ontvangen.

Van: Lierens, A. Aan: Lierens, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-20 Onderwerp: pakket ontvangen.

Briefkaart van Abraham Lierens aan H. Lierens vanuit kamp Westerbork

Van: Belterman, B (A-zijde brief van Fia Jacobi door Benny overgeschreven en doorgestuurd naar zijn broer) Aan: Belterman, J Datum: 1943-12-18 en 1944-01-04 Onderwerp: Fia heeft al een paar weken geen pakjes meer ontvangen. Harry (Henry) is nog in Vught. Eva (Coeverden-Berlijn) met haar zusje niet meer. Benny schrijft dat de pakjes wel zijn opgestuurd. &nbsp;

Van: Belterman, B (A-zijde brief van Fia Jacobi door Benny overgeschreven en doorgestuurd naar zijn broer) Aan: Belterman, J Datum: 1943-12-18 en 1944-01-04 Onderwerp: Fia heeft al een paar weken geen pakjes meer ontvangen. Harry (Henry) is nog in Vught. Eva (Coeverden-Berlijn) met haar zusje niet meer. Benny schrijft dat de pakjes wel zijn opgestuurd. &nbsp;

Brief van B. Belterman en Fia Jacobi aan J. Belterman

Van: afdeling Boekhouding Aan: Niemeijer, R. Plaats: Westerbork, ‘kamp’&nbsp; Datum: 1948-11-25 Onderwerp: rekening voor de aanschaf van een overjas.&nbsp;

Van: afdeling Boekhouding Aan: Niemeijer, R. Plaats: Westerbork, ‘kamp’&nbsp; Datum: 1948-11-25 Onderwerp: rekening voor de aanschaf van een overjas.&nbsp;

Rekening van 'kamp' Westerbork aan R. Niemeijer

Kampgeld Theresienstadt 1 kroon

Van: Kruijer, L. Aan: Calligaro, A. (schoonzoon) Plaats: Trein naar Westerbork Datum: 1943-02-04 Onderwerp: Joodsche Raad; Vught; transport naar Westerbork;

Van: Kruijer, L. Aan: Calligaro, A. (schoonzoon) Plaats: Trein naar Westerbork Datum: 1943-02-04 Onderwerp: Joodsche Raad; Vught; transport naar Westerbork;

Briefkaart van L. Kruijer aan A. Calligaro vanuit de trein

Van: Meijer (Kruijer, Izak) Aan: Calligaro, Arturo Plaats: trein Datum: 1943-07-02 Onderwerp: Vertrek naar Westerbork

Van: Meijer (Kruijer, Izak) Aan: Calligaro, Arturo Plaats: trein Datum: 1943-07-02 Onderwerp: Vertrek naar Westerbork

Briefkaart van Izak Kruijer aan Arturo Calligaro vanuit de trein

Het doen van voorzieningen aan barak 49&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: Opmerking: betreft een woonfunctie

Het doen van voorzieningen aan barak 49&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: Opmerking: betreft een woonfunctie

Plattegrond en legenda met daarop aangegeven de nieuwe voorzieningen voor barak 49

Van: Metzelaar, S.&nbsp; Aan: Dorma, Dr.&nbsp;in Echten Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-01&nbsp; Onderwerp: Fototoestel in bewaring gegeven. Graag afgeven aan brenger brief.

Van: Metzelaar, S.&nbsp; Aan: Dorma, Dr.&nbsp;in Echten Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-01&nbsp; Onderwerp: Fototoestel in bewaring gegeven. Graag afgeven aan brenger brief.

Brief van S. Metzelaar aan Dr. Dorma vanuit kamp Westerbork

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-03&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: ziekmeldingen en werkverloven. Ter bevordering van een grotere arbeidsprestatie.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-03&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: ziekmeldingen en werkverloven. Ter bevordering van een grotere arbeidsprestatie.

Mededeling over ziekmeldingen en werkverloven

Tussenblad Gemeente Politie Assen, Bureau Opsporing&nbsp;Oorlogsmisdrijven Behorend bij proces-verbaal 414B Bijlage 10

Tussenblad Gemeente Politie Assen, Bureau Opsporing&nbsp;Oorlogsmisdrijven Behorend bij proces-verbaal 414B Bijlage 10

Proces-verbaal tussenblad

Van: het Zweedse Consulaat Aan: van Cleef, Rozette Plaats: Praag Datum: 1945-05-31 Onderwerp: registratie en repatriëring.

Van: het Zweedse Consulaat Aan: van Cleef, Rozette Plaats: Praag Datum: 1945-05-31 Onderwerp: registratie en repatriëring.

Registratiekaart van Rozette van Cleef opgemaakt in Praag na haar bevrijding in Libauzau

Van: van Bergen, Isaac Aan: vrouw en kinderen Plaats: Buchenwald Datum: 1942-06-21&nbsp; Onderwerp: waardering voor het feit dat Nora naast de opvoeding van haar eigen zoon ook voor Chaja een moeder is; schrijven kan een keer in de 14 dagen; behoefte aan geld en andere zaken; speciaal voor Chaja een zinnetje in het Nederlands…

Van: van Bergen, Isaac Aan: vrouw en kinderen Plaats: Buchenwald Datum: 1942-06-21&nbsp; Onderwerp: waardering voor het feit dat Nora naast de opvoeding van haar eigen zoon ook voor Chaja een moeder is; schrijven kan een keer in de 14 dagen; behoefte aan geld en andere zaken; speciaal voor Chaja een zinnetje in het Nederlands…

Brief van Isaac van Bergen aan zijn gezin vanuit Buchenwald

Van: Hollander, Han (Hartog) en Leentje&nbsp; Aan: Lieve moeder&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1942-09-07 Onderwerp: omstandigheden, angst om iedere dag opgeroepen te kunnen worden, zorg voor de kinderen.

Van: Hollander, Han (Hartog) en Leentje&nbsp; Aan: Lieve moeder&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1942-09-07 Onderwerp: omstandigheden, angst om iedere dag opgeroepen te kunnen worden, zorg voor de kinderen.

Brief van Han Hollander aan zijn moeder vanuit Amsterdam

Van: Magnus, Simon (Moni) Aan: oma (in de USA) Datum: 1945 Plaats: Amsterdam Onderwerp: terug in Nederland. Het gezin verblijft in een hotel. Simon kijk terug op het verblijf in Theresienstadt en de terugkeer naar Nederland met een vliegtuig. Ook noemt hij het schrijven van een dagboek in Westerbork en Theresienstadt en de bijgevoegde illustraties (vader Jo Spier). Als het gezin ooit bij oma op bezoek komt kan zij het dagboek lezen. &nbsp;

Van: Magnus, Simon (Moni) Aan: oma (in de USA) Datum: 1945 Plaats: Amsterdam Onderwerp: terug in Nederland. Het gezin verblijft in een hotel. Simon kijk terug op het verblijf in Theresienstadt en de terugkeer naar Nederland met een vliegtuig. Ook noemt hij het schrijven van een dagboek in Westerbork en Theresienstadt en de bijgevoegde illustraties (vader Jo Spier). Als het gezin ooit bij oma op bezoek komt kan zij het dagboek lezen. &nbsp;

Brief van Simon Magnus aan zijn oma vanuit Amsterdam

Van: Het Rode Kruis, Informatie Bureau Aan: van Dam, Jacob (broer van Joseph/Jaap) Plaats: Amsterdam Datum: 1946-04-23 Onderwerp: het lot van het gezin de Winter-van Dam. Moeder en kinderen zijn naar Auschwitz doorgestuurd en vader is in het plaatsje Cosel uit de trein gezet om verder te worden doorgestuurd.

Van: Het Rode Kruis, Informatie Bureau Aan: van Dam, Jacob (broer van Joseph/Jaap) Plaats: Amsterdam Datum: 1946-04-23 Onderwerp: het lot van het gezin de Winter-van Dam. Moeder en kinderen zijn naar Auschwitz doorgestuurd en vader is in het plaatsje Cosel uit de trein gezet om verder te worden doorgestuurd.

Brief van het Rode Kruis over het lot van het gezin de Winter-van Dam

Van: Boas-Prins, Seraphina Aan: Familie Spier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-08 Onderwerp: De vloeren in de vrouwenzaal worden geschrobd dus Seraphina schrijft de brief bovenop het 3-hoog bed van Sal. Op een lijst van binnengekomen brieven heeft ze gezien dat Jacks vanuit Zelle (Bergen-Belsen) een brief heeft geschreven aan Frits Haas. Ook andere vrienden en kennissen van haar hebben berichten gestuurd uit Zelle. Behalve voor Esthertje zorgt Seraphine inmiddels ook voor een 3-jarig pleegdochtertje (Carla Dotsch) uit het weeshuis. Met Esthertje gaat ze vaak op bezoek bij oma die in het ziekenhuis ligt. Ze heeft 40 procent ondergewicht en heeft veel rust nodig.&nbsp;

Van: Boas-Prins, Seraphina Aan: Familie Spier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-08 Onderwerp: De vloeren in de vrouwenzaal worden geschrobd dus Seraphina schrijft de brief bovenop het 3-hoog bed van Sal. Op een lijst van binnengekomen brieven heeft ze gezien dat Jacks vanuit Zelle (Bergen-Belsen) een brief heeft geschreven aan Frits Haas. Ook andere vrienden en kennissen van haar hebben berichten gestuurd uit Zelle. Behalve voor Esthertje zorgt Seraphine inmiddels ook voor een 3-jarig pleegdochtertje (Carla Dotsch) uit het weeshuis. Met Esthertje gaat ze vaak op bezoek bij oma die in het ziekenhuis ligt. Ze heeft 40 procent ondergewicht en heeft veel rust nodig.&nbsp;

Brief van S. Boas-Prins aan de familie Spier vanuit kamp Westerbork

Van: Hoogstraal, Flora Aan: Sleutelberg, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1942 Onderwerp: ze zijn er allen nog en gelukkig goed gezond; geruchten dat ze tot 7 januari kunnen blijven; worden ingeschreven, zullen &nbsp;binnenkort waarschijnlijk gehaald worden; alweer goed 9 maanden in Amsterdam; onze Rine met kinderen zijn een paar weken geleden doorgestuurd naar Duitsland, Julius was al bijna 2 maanden weg voor haar; er valt niet aan te doen; met haar moeder is het tamelijk goed; pappa is nog steeds hetzelfde; ze krijgt alles te verwerken; Antje en S. wonen er ook, het is wel gezellig…

Van: Hoogstraal, Flora Aan: Sleutelberg, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1942 Onderwerp: ze zijn er allen nog en gelukkig goed gezond; geruchten dat ze tot 7 januari kunnen blijven; worden ingeschreven, zullen &nbsp;binnenkort waarschijnlijk gehaald worden; alweer goed 9 maanden in Amsterdam; onze Rine met kinderen zijn een paar weken geleden doorgestuurd naar Duitsland, Julius was al bijna 2 maanden weg voor haar; er valt niet aan te doen; met haar moeder is het tamelijk goed; pappa is nog steeds hetzelfde; ze krijgt alles te verwerken; Antje en S. wonen er ook, het is wel gezellig…

Brief van Flora Hoogstraal aan de familie Sleutelberg vanuit Amsterdam

Mededeling Datum: 1943-10-23 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: reparatie van tonnen

Mededeling Datum: 1943-10-23 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: reparatie van tonnen

Mededeling over reparatie van tonnen

Van: van Dam, Bob (Jacques, 1936, zoon van Joseph)&nbsp; Aan: van Dam, Abraham en gezin&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: onbekend Onderwerp: Bob schrijft met name aan zijn neef Iszaak van Dam en stelt hem de vraag wanneer ze weer gaan vechten.&nbsp;

Van: van Dam, Bob (Jacques, 1936, zoon van Joseph)&nbsp; Aan: van Dam, Abraham en gezin&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: onbekend Onderwerp: Bob schrijft met name aan zijn neef Iszaak van Dam en stelt hem de vraag wanneer ze weer gaan vechten.&nbsp;

Brief van Bob van Dam aan het gezin van zijn oom Abraham van Dam vanuit Amsterdam

Foto van Sal Metzelaar en Stelleke Barmes op hun trouwdag. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08

Foto van Sal Metzelaar en Stelleke Barmes op hun trouwdag. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08

Foto van Sal Metzelaar en Stelleke Barmes op hun trouwdag

Personen