In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Gelder, van, Abraham&nbsp; Aan: Gelder, van, Naatje Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11 Onderwerp: omstandigheden; op transport gaan, illegale brieven versturen is gevaarlijk. Veertig personen zijn reeds gesnapt.

Van: Gelder, van, Abraham&nbsp; Aan: Gelder, van, Naatje Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11 Onderwerp: omstandigheden; op transport gaan, illegale brieven versturen is gevaarlijk. Veertig personen zijn reeds gesnapt.

Brief van Abraham van Gelder aan zijn vrouw Naatje vanuit kamp Westerbork

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-30 Voor Sieg Gedicht ter afscheid van Siegfried Emmering. Rosa moest op transport naar Bergen-Belsen. Uiteindelijk gaat zij op 15 februari naar Bergen-Belsen.

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-30 Voor Sieg Gedicht ter afscheid van Siegfried Emmering. Rosa moest op transport naar Bergen-Belsen. Uiteindelijk gaat zij op 15 februari naar Bergen-Belsen.

Gedicht van Rosa van der Hal-Prins

Portrettekening Cahen, B.J. Getekend door: Kok, Leo Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10/11 Portrettekening van Cahen als broeder, terwijl hij kijkt naar een foto van zijn vriendin, Wiepke (Mariette) Jilderda.&nbsp; Getekend op een briefkaart.&nbsp; Op achterkant staat geschreven: ‘Nog hartelijk gefeliciteerd en veel liefs’.

Portrettekening Cahen, B.J. Getekend door: Kok, Leo Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10/11 Portrettekening van Cahen als broeder, terwijl hij kijkt naar een foto van zijn vriendin, Wiepke (Mariette) Jilderda.&nbsp; Getekend op een briefkaart.&nbsp; Op achterkant staat geschreven: ‘Nog hartelijk gefeliciteerd en veel liefs’.

Portret van B. (Bob) J. Cahen getekend door Leo Kok

Van: het Nederlandse Beheersinstituut Aan: Joseph van Dam Plaats: Amsterdam Datum: 1948-03-16 Onderwerp: uitblijven verslag over het lot van Jacob Tas en Esther Tas-van Dam.

Van: het Nederlandse Beheersinstituut Aan: Joseph van Dam Plaats: Amsterdam Datum: 1948-03-16 Onderwerp: uitblijven verslag over het lot van Jacob Tas en Esther Tas-van Dam.

Brief van het Nederlandse Beheersinstituut aan Joseph van Dam over het uitblijven van een beginverslag

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Ordnungspolizei en SS-bewakers op het perron. In het midden staat A.K. Gemmeker, de kampcommandant; op de achtergrond staan een aantal medewerkers van de Joodse Ordedienst.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Ordnungspolizei en SS-bewakers op het perron. In het midden staat A.K. Gemmeker, de kampcommandant; op de achtergrond staan een aantal medewerkers van de Joodse Ordedienst.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Bewijs van terpostbezorging van een postpakket&nbsp; Geadresseerde: Tokkie, Mozes Plaats: Westerbork, kamp, barak 4 Datum: 1943

Bewijs van terpostbezorging van een postpakket&nbsp; Geadresseerde: Tokkie, Mozes Plaats: Westerbork, kamp, barak 4 Datum: 1943

Bewijs voor het verzenden van een pakket aan Mozes Tokkie in kamp Westerbork

Breslauer, Werner Rudolf&nbsp; Een treinlading met houten barakdelen bestemd voor de bouw van barakken in kamp Westerbork. Het inladen vond plaats bij Ommen. Op de foto poseren o.a. boven 4e van l.: Kurt Nathan; 5e vl: Werner Kalb; 6e vl: Werner Hirsch; 8e vl: Robbie Engel (met soldatenpet op); 12e vl: Heinz Pfifferling

Breslauer, Werner Rudolf&nbsp; Een treinlading met houten barakdelen bestemd voor de bouw van barakken in kamp Westerbork. Het inladen vond plaats bij Ommen. Op de foto poseren o.a. boven 4e van l.: Kurt Nathan; 5e vl: Werner Kalb; 6e vl: Werner Hirsch; 8e vl: Robbie Engel (met soldatenpet op); 12e vl: Heinz Pfifferling

Houten barakdelen bestemd voor kamp Westerbork

Portrettekening van een lid van de Koninklijke Marechaussee.&nbsp; Getekend door: Kok, L.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03.&nbsp; Portrettekening van C. van den Bogert.&nbsp;

Portrettekening van een lid van de Koninklijke Marechaussee.&nbsp; Getekend door: Kok, L.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03.&nbsp; Portrettekening van C. van den Bogert.&nbsp;

C. van den Bogert, marechaussee in kamp Westerbork, getekend door Leo Kok

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Kampcommandant Gemmeker (rechts vooraan), een SS'er en manschappen van de Ordungspolizei op het perron bij de vertrekkende trein. &nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Kampcommandant Gemmeker (rechts vooraan), een SS'er en manschappen van de Ordungspolizei op het perron bij de vertrekkende trein. &nbsp;

Van: Nederlandsche Roode Kruis Datum: 1952-11-11 Betreft gegevens van Meijer Stad De verschillende kampen, data en nummers en bijzonderheden

Van: Nederlandsche Roode Kruis Datum: 1952-11-11 Betreft gegevens van Meijer Stad De verschillende kampen, data en nummers en bijzonderheden

Verklaring van Nederlandsche Roode Kruis betreffende Meijer Stad

Van: Walter, Kurt Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-28 Onderwerp: mededelingen over de goederentrein naar Groningen, vertrokken van Kamp Westerbork naar Groningen en Adorp op 10 april 1945. In de trein bevonden zich goederen uit kamp Westerbork, waaronder Cartotheken en levend vee van de kampboerderij. &nbsp;Kurt was de machinist van de trein. Hij is uiteindelijk met een meegenomen fiets teruggekeerd naar het kamp, nadat de trein tot stilstand was gekomen.

Van: Walter, Kurt Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-28 Onderwerp: mededelingen over de goederentrein naar Groningen, vertrokken van Kamp Westerbork naar Groningen en Adorp op 10 april 1945. In de trein bevonden zich goederen uit kamp Westerbork, waaronder Cartotheken en levend vee van de kampboerderij. &nbsp;Kurt was de machinist van de trein. Hij is uiteindelijk met een meegenomen fiets teruggekeerd naar het kamp, nadat de trein tot stilstand was gekomen.

Rapport van Kurt Walter over de goederentrein die met een deel van de inventaris van kamp Westerbork vertrok

Van:&nbsp; Aan: Mien en Ben&nbsp; Plaats: kamp Westerbork Datum: 1943-11-02&nbsp; Onderwerp: Omstandigheden; gelukwensen voor verjaardag, broodgebrek en ziekte.

Van:&nbsp; Aan: Mien en Ben&nbsp; Plaats: kamp Westerbork Datum: 1943-11-02&nbsp; Onderwerp: Omstandigheden; gelukwensen voor verjaardag, broodgebrek en ziekte.

Brief van twee onbekenden aan Mien en Ben (Lackrooy) vanuit kamp Westerbork

Van: Bannet, Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-02-08 Onderwerp: brieven ontvangen; met familie en kennissen is alles bij het oude; gaan gebukt onder de oorlogsomstandigheden; over Mathilda en andere familieleden…

Van: Bannet, Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-02-08 Onderwerp: brieven ontvangen; met familie en kennissen is alles bij het oude; gaan gebukt onder de oorlogsomstandigheden; over Mathilda en andere familieleden…

Brief van Bennie Bannet aan het gezin Smit-van Koppelen vanuit Rotterdam

Van: Bannet, Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-12-21 Onderwerp: over Mathilda; over het leven onder moeilijke omstandigheden; over zijn gezin en andere familieleden…

Van: Bannet, Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-12-21 Onderwerp: over Mathilda; over het leven onder moeilijke omstandigheden; over zijn gezin en andere familieleden…

Van: Bannet, Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-03-28 Onderwerp: fijn dat ze alle brieven ontvangen; het Rode Kruis benaderd, kijken naar de mogelijkheid van het verzenden van een pakje naar het gezin van jet in onbezet Frankrijk; zijn vrouw is nog maar 41 kilo, oorzaak zenuw makende toestand…; Mathilde is verhuis naar een kamertje aan de rand van Rotterdam…

Van: Bannet, Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-03-28 Onderwerp: fijn dat ze alle brieven ontvangen; het Rode Kruis benaderd, kijken naar de mogelijkheid van het verzenden van een pakje naar het gezin van jet in onbezet Frankrijk; zijn vrouw is nog maar 41 kilo, oorzaak zenuw makende toestand…; Mathilde is verhuis naar een kamertje aan de rand van Rotterdam…

Brief van Ab Hakker aan Reina de Boer vanuit Amsterdam

Personen