In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

Van: Dr. Stempel, O. Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 26-05-1946(?) Onderwerp: buitengewoon zwak door lang verblijf in onder andere Auschwitz…

Van: Dr. Stempel, O. Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 26-05-1946(?) Onderwerp: buitengewoon zwak door lang verblijf in onder andere Auschwitz…

Recept van Dr. Stempel voor Rozette van Cleef terug in Nederland

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. Op de achtergrond zijn de barakken 52 en 53, midden en rechts zichtbaar. Een hoekje van barak 24 staat links op de still.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. Op de achtergrond zijn de barakken 52 en 53, midden en rechts zichtbaar. Een hoekje van barak 24 staat links op de still.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Foto van een illustratie van Leo Kok&nbsp; Uit een brief van Bob Cahen (zie brief 'Ergens in Nederland') Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11-01

Foto van een illustratie van Leo Kok&nbsp; Uit een brief van Bob Cahen (zie brief 'Ergens in Nederland') Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11-01

Foto van een Illustratie van Leo Kok in de brief 'Ergens in Nederland'

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Centrale keuken. De centrale keuken van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Het interieur is zichtbaar en grote (kook)ketels staan opgesteld. Op de voorgrond een keukentafel met snijmachine. Op de achtergrond wasbakken; een theedoek hangt over de rand. Kamp Westerbork, 1939-1942. Achter op de foto staat: 'Interieur Centrale Keuken, Vl. kamp'.

Centrale keuken. De centrale keuken van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Het interieur is zichtbaar en grote (kook)ketels staan opgesteld. Op de voorgrond een keukentafel met snijmachine. Op de achtergrond wasbakken; een theedoek hangt over de rand. Kamp Westerbork, 1939-1942. Achter op de foto staat: 'Interieur Centrale Keuken, Vl. kamp'.

van het interieur van de Centrale Keuken van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Germaans Joelfeest georganiseerd door Gemmeker, A.K.&nbsp; PLaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-19&nbsp; V.l.n.r.: Untersturmfuhrer Hassel; Frau Hassel; Gemmeker en Sturmbannfuhrer Aus der Funten.

Germaans Joelfeest georganiseerd door Gemmeker, A.K.&nbsp; PLaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-19&nbsp; V.l.n.r.: Untersturmfuhrer Hassel; Frau Hassel; Gemmeker en Sturmbannfuhrer Aus der Funten.

Foto van een toespraak van kampcommandant Gemmeker tijdens het Joelfeest

Van: Kok, Leo Aan:&nbsp;Mindeno-van Duren, Frederika Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: Leo in actie al tekenaar. Hij schrijft de tekst: ‘’t is weinig van waerde. Hetgeen ick u biedt, maer twee roocker stockskens versmaedt ghy toch niet, Leo&nbsp;

Van: Kok, Leo Aan:&nbsp;Mindeno-van Duren, Frederika Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: Leo in actie al tekenaar. Hij schrijft de tekst: ‘’t is weinig van waerde. Hetgeen ick u biedt, maer twee roocker stockskens versmaedt ghy toch niet, Leo&nbsp;

Enveloppe met tekst en tekening van Leo Kok in kamp Westerbork

Van: Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945 Onderwerp: namenlijst van 3 pelotons bewakingspersoneel en hun commandanten; administratief- en keukenpersoneel; foerier.&nbsp;

Van: Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945 Onderwerp: namenlijst van 3 pelotons bewakingspersoneel en hun commandanten; administratief- en keukenpersoneel; foerier.&nbsp;

Lijst met namen van bewakingspersoneel in het Interneringskamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 192 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Cossen, Simon Israel geb. 20-12-61 overleden te Westerbork op 13-04-1943 op: 15-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 192 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Cossen, Simon Israel geb. 20-12-61 overleden te Westerbork op 13-04-1943 op: 15-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Simon Israel Cossen

Van: Turksma, Jacob Aan: Van Leer, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-07 Onderwerp: dagelijks leven; een verzoek om toezending van levensmiddelen en om hem zo veel mogelijk te schrijven; werkzaamheden, papierflessen sorteren; heide trekken; komen en gaan van mensen.

Van: Turksma, Jacob Aan: Van Leer, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-07 Onderwerp: dagelijks leven; een verzoek om toezending van levensmiddelen en om hem zo veel mogelijk te schrijven; werkzaamheden, papierflessen sorteren; heide trekken; komen en gaan van mensen.

Briefkaart van Jacob Turksma aan M. van Leer vanuit kamp Westerbork

Van: Reine Friedmann-van der Heide, Mr.&nbsp; Aan: Haan, de, R. Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1946-03-08&nbsp; Onderwerp: informatie omtrent Annie Reens in kamp Westerbork, over haar werk, over haar als persoon en over het ontkomen aan transporten tot haar uiteindelijk lot van vertrek uit kamp Westerbork. Nog de schijfster, noch Annie hadden een idee wat hun na Westerbork te wachten stond.

Van: Reine Friedmann-van der Heide, Mr.&nbsp; Aan: Haan, de, R. Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1946-03-08&nbsp; Onderwerp: informatie omtrent Annie Reens in kamp Westerbork, over haar werk, over haar als persoon en over het ontkomen aan transporten tot haar uiteindelijk lot van vertrek uit kamp Westerbork. Nog de schijfster, noch Annie hadden een idee wat hun na Westerbork te wachten stond.

Brief

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Nieuwe Drentsche Courant Plaats: Assen Datum: 1959-10-07 Onderwerp: vraag om kopieën van artikelen rond het proces van Gemmeker.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Nieuwe Drentsche Courant Plaats: Assen Datum: 1959-10-07 Onderwerp: vraag om kopieën van artikelen rond het proces van Gemmeker.

Brief van Werner Stertzenbach aan de Nieuwe Drentsche Courant

Van: Aussen, Herta&nbsp; Aan: Renès, N.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-04-18&nbsp; Onderwerp: Herta doet aan handballen. Ze heeft met vijf jongens voor drie dagen bij een boer gewerkt. De jongens moesten aardappelen sorteren en zij moest voor de jongens koken en klusjes bij de boer doen. Ze heeft een vriendje in het kamp met wie ze wandelt.&nbsp; &nbsp;

Van: Aussen, Herta&nbsp; Aan: Renès, N.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-04-18&nbsp; Onderwerp: Herta doet aan handballen. Ze heeft met vijf jongens voor drie dagen bij een boer gewerkt. De jongens moesten aardappelen sorteren en zij moest voor de jongens koken en klusjes bij de boer doen. Ze heeft een vriendje in het kamp met wie ze wandelt.&nbsp; &nbsp;

Briefkaart van Herta Aussen aan Netty vanuit kamp Westerbork

Gebedsdiensten Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05/06 Onderwerpen: verschillende gebedsdiensten in barak 97, onder leiding van rabbijn Frank.

Gebedsdiensten Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05/06 Onderwerpen: verschillende gebedsdiensten in barak 97, onder leiding van rabbijn Frank.

Mededeling over gebedsdiensten in barak 97 in kamp Westerbork

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Wijbenga, familie Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1942-01-01 Onderwerp: beste wensen voor het nieuwe jaar.

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Wijbenga, familie Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1942-01-01 Onderwerp: beste wensen voor het nieuwe jaar.

Kaart met de beste wensen voor het jaar 1942

Personen