In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Joodse mannen werkzaam in de tuindienst (Gartenbaugruppe).&nbsp; De opziener Snater is niet-joods en staat geheel links. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940.&nbsp;

Joodse mannen werkzaam in de tuindienst (Gartenbaugruppe).&nbsp; De opziener Snater is niet-joods en staat geheel links. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940.&nbsp;

Joodse vluchtelingen werkzaam in de tuindienst in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Van: Huisman, J.H. Aan: Plaats:&nbsp; Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946 Onderwerp: Ontwerptekening van een ververij in de wasserij.

Van: Huisman, J.H. Aan: Plaats:&nbsp; Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946 Onderwerp: Ontwerptekening van een ververij in de wasserij.

Ontwerptekening van de ververij in de wasserij van Interneringskamp Westerbork

Van: Jacobi, Fia Geboren: 1924-09-21 Aan: Belterman, J. Datum: 1943-05-16 Plaats: Vught, Auffanglager Onderwerp: pakketjes en brieven ontvangen, vraag om een zomerjurk en blouse en een boek is ook welkom, de omgeving is mooi en de lucht zo gezond dat je er honger van krijgt. De schrijfster werkt op het atelier, moeder is niet bij haar in de barak…

Van: Jacobi, Fia Geboren: 1924-09-21 Aan: Belterman, J. Datum: 1943-05-16 Plaats: Vught, Auffanglager Onderwerp: pakketjes en brieven ontvangen, vraag om een zomerjurk en blouse en een boek is ook welkom, de omgeving is mooi en de lucht zo gezond dat je er honger van krijgt. De schrijfster werkt op het atelier, moeder is niet bij haar in de barak…

Brief van Fia Jacobi aan J. Belterman vanuit kamp Vught

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 259 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Visser, Jacob geb. 18-02-51 overleden te Westerbork op 05-05-1943 op: 07-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 259 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Visser, Jacob geb. 18-02-51 overleden te Westerbork op 05-05-1943 op: 07-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Jacob Visser

Van: Siegfried Aan: Reina, Corrie, Piet en Aatje Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-08 Onderwerp: vernomen dat de Callmeyer-lijst op korte termijn geliquideerd zou worden; laatste poging om Jules op de lijst te krijgen, contact met Mr. Kotting; informatie met twee portretten van Liesje, Jules, Corrie en Piet toegevoegd en naar het kantoor van Mr. Proosdij (als medewerker bij het bureau van Callmeyer toegevoegd; bescheiden met spoed toegestuurd, omdat Callmeyer op vakantie gaat; Jules is een grensgeval dat voor herziening in aanmerking komt; mocht het lukken dan krijgen Lies en Jules een Sper stempel 10.000, met perspectief tot vrijlating; Siegfried is blij dat de mogelijkheid zich heeft voorgedaan, zonder al te optimistisch te zijn; met Jules gaat het in Westerbork redelijk, echter de koorts is nog niet geweken…

Van: Siegfried Aan: Reina, Corrie, Piet en Aatje Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-08 Onderwerp: vernomen dat de Callmeyer-lijst op korte termijn geliquideerd zou worden; laatste poging om Jules op de lijst te krijgen, contact met Mr. Kotting; informatie met twee portretten van Liesje, Jules, Corrie en Piet toegevoegd en naar het kantoor van Mr. Proosdij (als medewerker bij het bureau van Callmeyer toegevoegd; bescheiden met spoed toegestuurd, omdat Callmeyer op vakantie gaat; Jules is een grensgeval dat voor herziening in aanmerking komt; mocht het lukken dan krijgen Lies en Jules een Sper stempel 10.000, met perspectief tot vrijlating; Siegfried is blij dat de mogelijkheid zich heeft voorgedaan, zonder al te optimistisch te zijn; met Jules gaat het in Westerbork redelijk, echter de koorts is nog niet geweken…

Brief van Siegfried aan Reina, Corrie Piet en Aatje vanuit Amsterdam

Van: Siegfried Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-09 Onderwerp: Calmeyer herplaatsing' indien bezwaar 'Ostjüdische Heirat' komt te vervallen (echtscheiding); allerlei opties worden door Siegfried uitgeprobeerd en personen benaderd'; Barneveld geen optie; &nbsp;de bereikte voorlopige vrijstelling van Jules en Liesje op basis van Portugese afstamming blijft onzeker…

Van: Siegfried Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-09 Onderwerp: Calmeyer herplaatsing' indien bezwaar 'Ostjüdische Heirat' komt te vervallen (echtscheiding); allerlei opties worden door Siegfried uitgeprobeerd en personen benaderd'; Barneveld geen optie; &nbsp;de bereikte voorlopige vrijstelling van Jules en Liesje op basis van Portugese afstamming blijft onzeker…

Brief van Siegfried Rosenberg aan Corrie en Piet vanuit Amsterdam

Van: Rosenberg, Siegfried Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-12 Onderwerp: het geval Jules zal opnieuw aan Calmeyer worden voorgelegd; verzoek van de Joodse Raad en gesprekken(Dr. Kindler); Portugese afstamming; werken aan vrijstelling; Barneveld aanvraag…

Van: Rosenberg, Siegfried Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-12 Onderwerp: het geval Jules zal opnieuw aan Calmeyer worden voorgelegd; verzoek van de Joodse Raad en gesprekken(Dr. Kindler); Portugese afstamming; werken aan vrijstelling; Barneveld aanvraag…

Brief van Siegfried Rosenberg aan Reina, Corrie en Piet vanuit Amsterdam

Van: Alfred, Els en Siegfried Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-10 Onderwerp: jammer dat de meubelen niet vrij gekregen konden worden uit het ouderlijke huis; nog immer de teleurstelling over de mislukte vrijstelling van moeder en Henny; hoop dat de vrijstelling van vader en Liesje voldoende is; Siegfried is geschrokken van de gezondheidstoestand van Jules. Hij hoopt dat de operatie in het kamp goed zal verlopen; Puttkammer vrijstelling is nog steeds een optie; geldzendingen naar Jules; bedankkaart van Liesje

Van: Alfred, Els en Siegfried Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-10 Onderwerp: jammer dat de meubelen niet vrij gekregen konden worden uit het ouderlijke huis; nog immer de teleurstelling over de mislukte vrijstelling van moeder en Henny; hoop dat de vrijstelling van vader en Liesje voldoende is; Siegfried is geschrokken van de gezondheidstoestand van Jules. Hij hoopt dat de operatie in het kamp goed zal verlopen; Puttkammer vrijstelling is nog steeds een optie; geldzendingen naar Jules; bedankkaart van Liesje

Brief van Siegfried, Alfred en Els aan Corrie en Piet vanuit Amsterdam

Programmablad Buhne Lager Westerbork&nbsp; Voorstelling: Bunter Abend&nbsp; Datum: 1944-03

Programmablad Buhne Lager Westerbork&nbsp; Voorstelling: Bunter Abend&nbsp; Datum: 1944-03

Programma Buhne Lager Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-11 Onderwerp: Werner bevindt zich op zijn buitenpost, het is koud; sinds weken is er weer een transport vertrokken met ongeveer 750 mensen, door de koude lijkt het op een Russisch tafereel; geen opgewekte stemming; een deel van de inhoud van zijn pakketje heeft Werner aan een vrouw gegeven, die moest vertrekken. De snoepjes zijn onder de mannen op de slaapzaal (12 mannen) verdeeld; man van een nicht van Stella heeft Werner niet kunnen spreken. Hij zit in strafbarak 66. De barak wordt streng bewaakt. Mogelijk heeft dit ook te maken met het op transport moeten gaan; met Aaron niet meer gesproken. Ze zijn erg bang; Werner sluit twee briefjes in van een vrouw, die haar bericht vanuit de strafbarak heeft geschreven. Deze vrouw kwam drie tot vier weken geleden met haar schoonzus uit Scheveningen. Ze waren twee maanden in Scheveningen geweest. De schoonzus ging naar het ziekenhuis, de ander ‘Cleo’ bleef in de strafbarak. Werner heeft zo veel mogelijk contact gehouden en hulp geboden. vandaag is Cleo vertrokken. Cleo wachtte maar steeds op haar man, die in Amersfoort zit. het leven wordt zwaar in kamp Westerbork, naast de transporten is er een strafcompagnie opgericht, is er een rookverbod, urenlang staan bij het prikkeldraad, groetplicht voor elke marechaussee en employee, hoelang kan het nog duren…

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-11 Onderwerp: Werner bevindt zich op zijn buitenpost, het is koud; sinds weken is er weer een transport vertrokken met ongeveer 750 mensen, door de koude lijkt het op een Russisch tafereel; geen opgewekte stemming; een deel van de inhoud van zijn pakketje heeft Werner aan een vrouw gegeven, die moest vertrekken. De snoepjes zijn onder de mannen op de slaapzaal (12 mannen) verdeeld; man van een nicht van Stella heeft Werner niet kunnen spreken. Hij zit in strafbarak 66. De barak wordt streng bewaakt. Mogelijk heeft dit ook te maken met het op transport moeten gaan; met Aaron niet meer gesproken. Ze zijn erg bang; Werner sluit twee briefjes in van een vrouw, die haar bericht vanuit de strafbarak heeft geschreven. Deze vrouw kwam drie tot vier weken geleden met haar schoonzus uit Scheveningen. Ze waren twee maanden in Scheveningen geweest. De schoonzus ging naar het ziekenhuis, de ander ‘Cleo’ bleef in de strafbarak. Werner heeft zo veel mogelijk contact gehouden en hulp geboden. vandaag is Cleo vertrokken. Cleo wachtte maar steeds op haar man, die in Amersfoort zit. het leven wordt zwaar in kamp Westerbork, naast de transporten is er een strafcompagnie opgericht, is er een rookverbod, urenlang staan bij het prikkeldraad, groetplicht voor elke marechaussee en employee, hoelang kan het nog duren…

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Directie Rijksdienst&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1952-11-24&nbsp; Onderwerp: bestemming barak, overdracht stenen gebouw (waterpompgebouw) van het Heidelager zal pas &nbsp;plaatsvinden als alle barakken zijn afgebroken.

Van: Directie Rijksdienst&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1952-11-24&nbsp; Onderwerp: bestemming barak, overdracht stenen gebouw (waterpompgebouw) van het Heidelager zal pas &nbsp;plaatsvinden als alle barakken zijn afgebroken.

Brief van de Directie Rijksdienst aan Houtvester Assen

Joods.&nbsp; Joodse godsdienstoefeningen (Chanoeka) in het doorgangskamp.&nbsp; Kamp Westerbork,&nbsp; Datum: 1942-12&nbsp; Jongeren bij een Joodse godsdienstoefening in een barak.

Joods.&nbsp; Joodse godsdienstoefeningen (Chanoeka) in het doorgangskamp.&nbsp; Kamp Westerbork,&nbsp; Datum: 1942-12&nbsp; Jongeren bij een Joodse godsdienstoefening in een barak.

Chanoekaviering in het kamp

Izaäk van Gelder was samen met zijn broer Josua waarschijnlijk begin oktober 1942 in kamp Westerbork aangekomen. Ze weten te ontsnappen en worden op 27 oktober 1942 als vermist geregistreerd. Maar op dat moment waren de broers waarschijnlijk alweer terug in het kamp, want ze waren op 22 oktober 1942 vermoedelijk ergens in Apeldoorn opgepakt door een hoofdagent van politie en vastgezet in het politiebureau. Een dag later, &nbsp;op 23 oktober, worden beiden overgebracht naar de SD in Arnhem en teruggebracht naar kamp Westerbork. Op 30 oktober 1942 worden &nbsp;Izaäc en Josua van Gelder op transport gesteld naar Auschwitz.

Twee levensmiddelenkaarten van het Evacuatiecentrum "Veemgebouw" te Eindhoven (locatie waar veel gerepatrieerde concentratiekampgevangenen terecht kwamen bij terugkeer in Nederland).

Twee levensmiddelenkaarten van het Evacuatiecentrum "Veemgebouw" te Eindhoven (locatie waar veel gerepatrieerde concentratiekampgevangenen terecht kwamen bij terugkeer in Nederland).

Bonkaart

Landschap.&nbsp; Het landschap in de sneeuw met rijp op de bomen.&nbsp; Een auto staat geparkeerd op de berm langs een weg.&nbsp; Naast de auto staat een onbekende man.&nbsp; Deze foto is gemaakt ten tijde van de bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939-1940.&nbsp; Achter op de foto staat: 'Onderweg naar het Vl. kamp, Winter 1939-1940.

Landschap.&nbsp; Het landschap in de sneeuw met rijp op de bomen.&nbsp; Een auto staat geparkeerd op de berm langs een weg.&nbsp; Naast de auto staat een onbekende man.&nbsp; Deze foto is gemaakt ten tijde van de bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939-1940.&nbsp; Achter op de foto staat: 'Onderweg naar het Vl. kamp, Winter 1939-1940.

van een winterlandschap op weg naar het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Joodse Raad Aan: Stertzenbach, Werner Plaats: Datum: 1942-11-07

Van: Joodse Raad Aan: Stertzenbach, Werner Plaats: Datum: 1942-11-07

Kaart

Van: Magnus, Josef Aan: Goldschmidt, Leon Datum: 1945-08-30 Plaats: Amsterdam Onderwerp: bedrijf Josef werkt samen met een Hollandse firma: ertsen, nikkel en staalspecialiteiten. Wil de handelsactiviteiten in metalen uitbreiden tot over de grenzen.

Van: Magnus, Josef Aan: Goldschmidt, Leon Datum: 1945-08-30 Plaats: Amsterdam Onderwerp: bedrijf Josef werkt samen met een Hollandse firma: ertsen, nikkel en staalspecialiteiten. Wil de handelsactiviteiten in metalen uitbreiden tot over de grenzen.

Brief van Josef Magnus aan Leon Goldschmidt vanuit Amsterdam

De hond van dhr. Wiltjer voor een barak. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939-1941.

De hond van dhr. Wiltjer voor een barak. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939-1941.

Hond van dhr. Wiltjer in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Gedicht over ontslag en sterilisatie van gemengd-gehuwde Joden. Westerbork, kamp, 1943

Gedicht over ontslag en sterilisatie van gemengd-gehuwde Joden. Westerbork, kamp, 1943

over uit het kamp ontslagen gemengd-gehuwde Joden

Van: Huisman, G.K. Aan: Kockx, Th. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-07 Onderwerp: rapport over de controle (door Van Hummelen) van tewerkgestelde geïnterneerden bij de boeren ten Gasselternijveen en hun onderkomen Gegeven instructies over schoonmaken, broodrantsoenen. Namen van de boeren: - J. Ellen - Akkerman - G. v. Sluis - J. Moesker - J. de Groot.

Van: Huisman, G.K. Aan: Kockx, Th. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-07 Onderwerp: rapport over de controle (door Van Hummelen) van tewerkgestelde geïnterneerden bij de boeren ten Gasselternijveen en hun onderkomen Gegeven instructies over schoonmaken, broodrantsoenen. Namen van de boeren: - J. Ellen - Akkerman - G. v. Sluis - J. Moesker - J. de Groot.

Rapport over het functioneren van gedetineerden die werkzaam zijn bij boeren in Gasselternijveen

Briefkaart met op voorzijde een foto van Isaac Nathan Datum: 1948-07-21

Briefkaart met op voorzijde een foto van Isaac Nathan Datum: 1948-07-21

Briefkaart met foto van Isaac Nathan aan de familie Diesfeldt

Van: onbekend Aan: lieve kinderen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-09 Onderwerp: de schrijver schrijft nu een brief om het niet op sabbath te hoeven doen; over transportnacht en het voorlezen van namen….

Van: onbekend Aan: lieve kinderen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-09 Onderwerp: de schrijver schrijft nu een brief om het niet op sabbath te hoeven doen; over transportnacht en het voorlezen van namen….

Brief van Nathan de Haaff aan zijn kinderen vanuit kamp Westerbork

Van: Acohen-de la Bella, Esther Aan: Leny en Tom Plaats: Westerbork, kamp, barak 62. Datum: 1944-01 Onderwerp: het is koud in het kamp; de schrijfster is blij dat ze zo goed voor haar zoon Ru heeft gezorgd; in het kamp gaan allerlei geruchten; Portugese lijst is vervallen verklaard.. Aan de brief is een pakketzegel gehecht voor een pakketje naar kamp Westerbork.

Van: Acohen-de la Bella, Esther Aan: Leny en Tom Plaats: Westerbork, kamp, barak 62. Datum: 1944-01 Onderwerp: het is koud in het kamp; de schrijfster is blij dat ze zo goed voor haar zoon Ru heeft gezorgd; in het kamp gaan allerlei geruchten; Portugese lijst is vervallen verklaard.. Aan de brief is een pakketzegel gehecht voor een pakketje naar kamp Westerbork.

Brief van Esther Acohen-de la Bella aan haar kinderen vanuit kamp Westerbork

Onderwerp: Organisatieschema Technische Dienst en Bedrijven. Nieuwe toestand. Datum: 1946-1947

Onderwerp: Organisatieschema Technische Dienst en Bedrijven. Nieuwe toestand. Datum: 1946-1947

Schema van de organisatie (nieuwe situatie) van de Technische Dienst in Interneringskamp Westerbork

Van: Hakker, Ab en Biet, Simone Aan:&nbsp;vrienden Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1943-01-16 Onderwerp: in ondertrouw gaan op 19 januari en met elkaar in het huwelijk treden op 3 februari.

Van: Hakker, Ab en Biet, Simone Aan:&nbsp;vrienden Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1943-01-16 Onderwerp: in ondertrouw gaan op 19 januari en met elkaar in het huwelijk treden op 3 februari.

Brief van Ab Hakker en Simone Biet aan vrienden over in ondertrouw gaan en trouwen

Personen