In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Foto van Abraham Roos Op de achterkant staat geschreven: ‘Voor Annie van Bram’&nbsp;

Foto van Abraham Roos Op de achterkant staat geschreven: ‘Voor Annie van Bram’&nbsp;

Foto van Abraham Roos

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-10-15 Onderwerp: Dagelijks leven en vrije tijd in het Apeldoornsche Bosch, gezelligheid met vriendin Roos; vragen over vrienden en kennissen in Borger

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-10-15 Onderwerp: Dagelijks leven en vrije tijd in het Apeldoornsche Bosch, gezelligheid met vriendin Roos; vragen over vrienden en kennissen in Borger

Brief van Lina Jacoba Dalsheim aan Gretha van Dijk vanuit het Apeldoornsche Bosch

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Directoraat-Generaal v. Bijz. Rechtspleging&nbsp; t.a.v. de Dienst Inkoop te Delft Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-01-25 Onderwerp: Rapport over de ontvangst van verschillende levensmiddelen en de controle van de kwaliteit in het laboratorium (op het moment van schrijven niet functionerend) onder leiding van de arts van de Medische Dienst.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Directoraat-Generaal v. Bijz. Rechtspleging&nbsp; t.a.v. de Dienst Inkoop te Delft Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-01-25 Onderwerp: Rapport over de ontvangst van verschillende levensmiddelen en de controle van de kwaliteit in het laboratorium (op het moment van schrijven niet functionerend) onder leiding van de arts van de Medische Dienst.

Rapport over de ontvangst van verschillende levensmiddelen

Van: Schwarz, G. Aan: Haan, fam. Plaats: Westerbork kamp Datum: 1943-07-06 Onderwerp: beschrijving situatie, Annie en haar ouders zijn door het oog van de naald gekropen

Van: Schwarz, G. Aan: Haan, fam. Plaats: Westerbork kamp Datum: 1943-07-06 Onderwerp: beschrijving situatie, Annie en haar ouders zijn door het oog van de naald gekropen

Briefkaart van Gustav Schwarz aan fam. Haan vanuit kamp Westerbork

Van: Cleo Aan: Werner Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-10 Onderwerp: binnenkomende transporten uit kamp Amersfoort, Leo is er niet bij; de schrijfster verwacht de volgende dag te moeten vertrekken. Ze is boos naar bed gegaan, omdat ze nog steeds haar ‘S’ heeft. Nieuw aangekomen vrouwen bleven bij de kachel in de barak staan. De schrijfster verwacht na haar ervaringen in de gevangenis en in kamp Westerbork dat het in Polen ook wel zal gaan; over twee oude mensen die meerdere uren bij het prikkeldraad hebben moeten staan; het kunnen delen van haar emoties en gedachten met Werner, afscheid nemen.

Van: Cleo Aan: Werner Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-10 Onderwerp: binnenkomende transporten uit kamp Amersfoort, Leo is er niet bij; de schrijfster verwacht de volgende dag te moeten vertrekken. Ze is boos naar bed gegaan, omdat ze nog steeds haar ‘S’ heeft. Nieuw aangekomen vrouwen bleven bij de kachel in de barak staan. De schrijfster verwacht na haar ervaringen in de gevangenis en in kamp Westerbork dat het in Polen ook wel zal gaan; over twee oude mensen die meerdere uren bij het prikkeldraad hebben moeten staan; het kunnen delen van haar emoties en gedachten met Werner, afscheid nemen.

Brief van Cleo aan Werner vanuit de strafbarakken in kamp Westerbork

Van: Zomerplaag, Boukje Aan: beste tante Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-28 Onderwerp: pakket met levensmiddelen; geen plaats in de school; er gaan daarom ongeveer 1000 kinderen naar de heide; omstandigheden

Van: Zomerplaag, Boukje Aan: beste tante Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-28 Onderwerp: pakket met levensmiddelen; geen plaats in de school; er gaan daarom ongeveer 1000 kinderen naar de heide; omstandigheden

Brief van Boukje Zomerplaag aan haar tante vanuit kamp Westerbork

Van: Vader en moeder Aan: Cohen, Lien Plaats: Interlaken (poststempel) Datum: 1937-08-12 (poststempel) Onderwerp: Activiteiten in de omgeving en een bericht van Jules, die schreef veel pret te hebben gehad in het kamp.

Van: Vader en moeder Aan: Cohen, Lien Plaats: Interlaken (poststempel) Datum: 1937-08-12 (poststempel) Onderwerp: Activiteiten in de omgeving en een bericht van Jules, die schreef veel pret te hebben gehad in het kamp.

van vader en moeder (Cohen) aan Lien Cohen vanuit Interlaken

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-12-15/17/18/19/20 Onderwerp: briefpost; foto van Stella in zijn kast geplaatst; stemming; over Stella en Werner; bedtijd om 21.30; in het kamp wordt Chanoeka en kerstfeest gevierd; de komende weken een schrijfverbod.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-12-15/17/18/19/20 Onderwerp: briefpost; foto van Stella in zijn kast geplaatst; stemming; over Stella en Werner; bedtijd om 21.30; in het kamp wordt Chanoeka en kerstfeest gevierd; de komende weken een schrijfverbod.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Schoon, S.&nbsp; Aan: As, van, A.&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-08-16&nbsp; Onderwerp: verzorging urnen die achter het crematorium zijn gevonden. Het betreft 10 in september 1943 geëxecuteerde verzetsstrijders.&nbsp;

Van: Schoon, S.&nbsp; Aan: As, van, A.&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-08-16&nbsp; Onderwerp: verzorging urnen die achter het crematorium zijn gevonden. Het betreft 10 in september 1943 geëxecuteerde verzetsstrijders.&nbsp;

Brief van S. Schoon aan A. van As over verzorging van urnen

Van: Blits-Lam, Sonja Aan: Veer, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-28 Onderwerp: familie Veer was op bezoek, echter Sonja was op dat moment niet thuis; graag toesturen van de winterjas, vader heeft de jas nodig…Ze zijn nog in Amsterdam…

Van: Blits-Lam, Sonja Aan: Veer, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-28 Onderwerp: familie Veer was op bezoek, echter Sonja was op dat moment niet thuis; graag toesturen van de winterjas, vader heeft de jas nodig…Ze zijn nog in Amsterdam…

Brief van Sonja Blits-Lam aan de familie Veer vanuit Amsterdam

Van: Stichting Jokos, Bureau Huisraadschade Aan: van Dam, A.A. Plaats: Amsterdam Datum: 1959-06-29

Van: Stichting Jokos, Bureau Huisraadschade Aan: van Dam, A.A. Plaats: Amsterdam Datum: 1959-06-29

Verklaring van erfrecht in verband met aangifte huisraadschade

Bewijs van crematie Datum: 23-06-1943 Nr. 364 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Knap, Sara geb. 25-03-71 overleden te Westerbork op 16-06-1943 op&nbsp; 18-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 23-06-1943 Nr. 364 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Knap, Sara geb. 25-03-71 overleden te Westerbork op 16-06-1943 op&nbsp; 18-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Sara Knap

Van: Velzen, van, Dhr. Aan: Velzen, van, Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 21 augustus ? Onderwerp: transport, sturen van kleding en levensmiddelen. Blz.: 3

Van: Velzen, van, Dhr. Aan: Velzen, van, Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 21 augustus ? Onderwerp: transport, sturen van kleding en levensmiddelen. Blz.: 3

Brief van Emanuel van Velzen aan zijn vrouw vanuit kamp Westerbork

Memoires Van: Stertzenbach, Werner Onderwerp: Von Judentransporten und Stacheldraht von Pilzen und Flüchtversuchen und von eine Flucht aus Westerbork. Datum: 1942/1943 Onderwerp: over verzamelen van paddenstoelen; over mogelijkheden tot ontvluchten, voorbereidingen, moeilijkheden, gevaren, dillema's; radioapparaat; fietsen; verschillende ontvluchtingspogingen (mislukt en gelukt) via een gat in het prikkeldraad en de oude waterzuivering en later via &nbsp;de OD-poort met lorries via het crematorium en de nieuwe waterzuivering (zie ook interview/vlucht van Johanna Ladee-Levy).

Memoires Van: Stertzenbach, Werner Onderwerp: Von Judentransporten und Stacheldraht von Pilzen und Flüchtversuchen und von eine Flucht aus Westerbork. Datum: 1942/1943 Onderwerp: over verzamelen van paddenstoelen; over mogelijkheden tot ontvluchten, voorbereidingen, moeilijkheden, gevaren, dillema's; radioapparaat; fietsen; verschillende ontvluchtingspogingen (mislukt en gelukt) via een gat in het prikkeldraad en de oude waterzuivering en later via &nbsp;de OD-poort met lorries via het crematorium en de nieuwe waterzuivering (zie ook interview/vlucht van Johanna Ladee-Levy).

Memoires geschreven door Werner Stertzenbach over ontvluchtingen

Van: van Lochem, Jaap Aan:&nbsp;Reina Plaats: de Landweer, Joods werkkamp Datum:&nbsp;1942-08-11 Onderwerp: briefkaart ontvangen, Jaap schrijft meteen terug; met zijn vader gaat het goed. Hij zit bij Jaap in het kamp; het eten is iets beter, maar nog steeds gedroogde groente; ze moeten nog steeds exerceren; het weer is nog steeds slecht en dat valt het niet mee op de heide…

Van: van Lochem, Jaap Aan:&nbsp;Reina Plaats: de Landweer, Joods werkkamp Datum:&nbsp;1942-08-11 Onderwerp: briefkaart ontvangen, Jaap schrijft meteen terug; met zijn vader gaat het goed. Hij zit bij Jaap in het kamp; het eten is iets beter, maar nog steeds gedroogde groente; ze moeten nog steeds exerceren; het weer is nog steeds slecht en dat valt het niet mee op de heide…

Briefkaart van Jaap van Lochem aan reina vanuit het Joodse werkkamp de Landweer

Personen