In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Acohen Raphael (Ru) Aan: Leny en Tom Plaats: Westerbork, kamp, barak 62. Datum: 1943-10-31 Onderwerp: pakketpost; het is flink koud, maar in de werkbarak is het warm; moeder is opgeknapt; broek en vest nog niet ontvangen; ‘Raf’ heeft aanstaande dinsdag schrijfdag…; Monkie (Ricardo) heeft ook een bordje meegegeten…&nbsp;

Van: Acohen Raphael (Ru) Aan: Leny en Tom Plaats: Westerbork, kamp, barak 62. Datum: 1943-10-31 Onderwerp: pakketpost; het is flink koud, maar in de werkbarak is het warm; moeder is opgeknapt; broek en vest nog niet ontvangen; ‘Raf’ heeft aanstaande dinsdag schrijfdag…; Monkie (Ricardo) heeft ook een bordje meegegeten…&nbsp;

Brief van Raphael Acohen aan zijn vrouw vanuit kamp Westerbork

Van: Walg, familie Aan: Reens, A, familie Datum: 1943-09-05 Plaats: Westerbork, kamp, barak 62 Onderwerp: het gaat naar omstandigheden goed. Lea ligt weer enige dagen op bed met keelpijn. Ze heeft wel goede eetlust…

Van: Walg, familie Aan: Reens, A, familie Datum: 1943-09-05 Plaats: Westerbork, kamp, barak 62 Onderwerp: het gaat naar omstandigheden goed. Lea ligt weer enige dagen op bed met keelpijn. Ze heeft wel goede eetlust…

Briefkaart van de familie Walg aan de familie Reens vanuit kamp Westerbork

Van: Zomerplaag, Morris Aan: fam. A. van Ossenbrugge Plaats: uit de trein gegooid Datum: 1944-02-01 Onderwerp: vandaag vertrokken naar Zelle Met aantekening: Gevonden 's avonds 10 uur 1 februari 1944 te Onnen/(Haren) bij Groningen door Spoorwegbeambte.

Van: Zomerplaag, Morris Aan: fam. A. van Ossenbrugge Plaats: uit de trein gegooid Datum: 1944-02-01 Onderwerp: vandaag vertrokken naar Zelle Met aantekening: Gevonden 's avonds 10 uur 1 februari 1944 te Onnen/(Haren) bij Groningen door Spoorwegbeambte.

Briefkaart van Morris Zomerplaag aan familie A. van Ossenbrugge

Van: Kabelfabrik und Drahtindustrie Aktie-Gesellschaft Wien Aan: Tauber, Fritz Plaats: Wenen Datum: 1927-12-31 Onderwerp: verklaring dat Fritz werkzaam is geweest voor deze fabriek in de periode 1924-1927.

Van: Kabelfabrik und Drahtindustrie Aktie-Gesellschaft Wien Aan: Tauber, Fritz Plaats: Wenen Datum: 1927-12-31 Onderwerp: verklaring dat Fritz werkzaam is geweest voor deze fabriek in de periode 1924-1927.

Getuigschrift dat Fritz Tauber werkzaam is geweest in Kabelfabrik und Drahtindustrie Aktie-Gesellschaft Wien

Aan: Magnus, Simon Datum: 1944 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: zich melden op een verzamelplaats aan de Lange Strasse 5 in verband met een transport. Mee te nemen bagage is beperkt.

Aan: Magnus, Simon Datum: 1944 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: zich melden op een verzamelplaats aan de Lange Strasse 5 in verband met een transport. Mee te nemen bagage is beperkt.

Mededeling zich te melden in verband met een transport in Theresienstadt

Van: Gassmann, Heinrich Geboren: 1913-08-25 Gekomen op: 1942-05-28 Plaats: Westerbork, kamp, barak 48 Opmerkingen: voorlopig van transport teruggesteld (Stammliste) Onderwerp: geplaatst bij Gruppe 4, DB 2, de Fliegende Kolonne.

Van: Gassmann, Heinrich Geboren: 1913-08-25 Gekomen op: 1942-05-28 Plaats: Westerbork, kamp, barak 48 Opmerkingen: voorlopig van transport teruggesteld (Stammliste) Onderwerp: geplaatst bij Gruppe 4, DB 2, de Fliegende Kolonne.

Ausweiskarte van Heinrich Gassmann in kamp Westerbork

Gedicht over kamp Westerbork.&nbsp; Geschreven door Serlui, Reina Aan: Polak, S.&nbsp; Datum: 1943-08-15

Gedicht over kamp Westerbork.&nbsp; Geschreven door Serlui, Reina Aan: Polak, S.&nbsp; Datum: 1943-08-15

Gedicht geschreven door Reina Serlui in kamp Westerbork

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 29 juni 1943 - Sobibor

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-03-21 Onderwerp: over Stella en Werner; Levie Pach is weer thuis (verlof); Stella wil een bezoek met haar moeder aan Werner combineren met een bezoek aan haar vader Levie Pach, die dan weer in het Joodse werkkamp Gijsselte terug is. Werner waarschuwt voor de lange voettocht vanaf het station Hooghalen naar kamp Westerbork en als ze een dag eerder komt de trein alleen in Beilen stopt.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-03-21 Onderwerp: over Stella en Werner; Levie Pach is weer thuis (verlof); Stella wil een bezoek met haar moeder aan Werner combineren met een bezoek aan haar vader Levie Pach, die dan weer in het Joodse werkkamp Gijsselte terug is. Werner waarschuwt voor de lange voettocht vanaf het station Hooghalen naar kamp Westerbork en als ze een dag eerder komt de trein alleen in Beilen stopt.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-10 Onderwerp: vraag om kleding te wassen, beschrijving situatie, oom Simon is opgepakt.

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-10 Onderwerp: vraag om kleding te wassen, beschrijving situatie, oom Simon is opgepakt.

Brief van Henriette van Hoorn aan familie Medema vanuit kamp Westerbork

De oven in het crematorium van het kamp Westerbork,&nbsp; Kamp Westerbork, 1945-1948 De foto is na de bevrijding van kamp Westerbork gemaakt.

De oven in het crematorium van het kamp Westerbork,&nbsp; Kamp Westerbork, 1945-1948 De foto is na de bevrijding van kamp Westerbork gemaakt.

Verbrandingsoven van het crematorium

Van: Presser, Hartog Aan: Huizinga-Swaluw, Christine (moeder)&nbsp; Plaats: Hollandsche Schouwburg Datum: 1942-07 Onderwerp: Heden op transport, vermoedelijk naar Westerbork, verzoek om pakketjes via Joodse Raad te sturen, ook graag spullen voor zijn vriendin Lotte

Van: Presser, Hartog Aan: Huizinga-Swaluw, Christine (moeder)&nbsp; Plaats: Hollandsche Schouwburg Datum: 1942-07 Onderwerp: Heden op transport, vermoedelijk naar Westerbork, verzoek om pakketjes via Joodse Raad te sturen, ook graag spullen voor zijn vriendin Lotte

Brief van Hartog Presser aan Christine Huizinga-Swaluw vanuit de Hollandsche Schouwburg

Van: Presser, Louise Aan: Huizinga-Swaluw, Christine (moeder) en Huizinga, Mietje (halfzus) Plaats: Hollandsche Schouwburg Datum: 1943-6-16 Onderwerp: afscheidsbrief, want bijna naar Westerbork; wellicht nog kans op vrijstelling van transport, maar hoop is gering; hoop op weerzien

Van: Presser, Louise Aan: Huizinga-Swaluw, Christine (moeder) en Huizinga, Mietje (halfzus) Plaats: Hollandsche Schouwburg Datum: 1943-6-16 Onderwerp: afscheidsbrief, want bijna naar Westerbork; wellicht nog kans op vrijstelling van transport, maar hoop is gering; hoop op weerzien

Brief van Louise Presser aan Christine Huizinga-Swaluw en Mietje Huizinga

Van: Duizend, Eliazer&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats: Amsterdam (Joodse/Hollandsche Schouwburg) Datum: 1943-08-13&nbsp; Onderwerp: Situatie op het moment in de Joodse Schouwburg, een goed maaltijd gehad. De schrijver gaat op weg naar kamp Westerbork. Groeten aan zijn lieve vrouw en kinderen en graag een groot pakket met levensmiddelen voor Westerbork.&nbsp; &nbsp;

Van: Duizend, Eliazer&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats: Amsterdam (Joodse/Hollandsche Schouwburg) Datum: 1943-08-13&nbsp; Onderwerp: Situatie op het moment in de Joodse Schouwburg, een goed maaltijd gehad. De schrijver gaat op weg naar kamp Westerbork. Groeten aan zijn lieve vrouw en kinderen en graag een groot pakket met levensmiddelen voor Westerbork.&nbsp; &nbsp;

Briefkaart van Eliazar Duizend vanuit de Joodse/Hollandsche Schouwburg in Amsterdam

Briefkaart Van: Stoppelman, G. en Stoppelman-Blok, N. Aan: Eichler, C.A. Plaats: Amsterdam, Hollandsche Schouwburg Datum: 1943-04-04 Onderwerp: het spijt Gerson dat hij zijn kleinkinderen niet meer heeft kunnen spreken. Er is echter niets aan te doen, hij en Naatje zijn nu in de Schouwburg en zullen naar Kamp Westerbork worden gebracht.&nbsp; Opmerking: de briefkaart is meegegeven aan iemand die bij het spoor werkte.

Briefkaart Van: Stoppelman, G. en Stoppelman-Blok, N. Aan: Eichler, C.A. Plaats: Amsterdam, Hollandsche Schouwburg Datum: 1943-04-04 Onderwerp: het spijt Gerson dat hij zijn kleinkinderen niet meer heeft kunnen spreken. Er is echter niets aan te doen, hij en Naatje zijn nu in de Schouwburg en zullen naar Kamp Westerbork worden gebracht.&nbsp; Opmerking: de briefkaart is meegegeven aan iemand die bij het spoor werkte.

Briefkaart van G. Stoppelman en N. Stoppelman-Blok vanuit de Hollandsche Schouwburg

Van: Presser, Louise Aan: Huizinga-Swaluw, Christine (moeder)&nbsp; Plaats: Hollandsche Schouwburg Datum: 1943-07-16 Onderwerp: Heden op transport naar Westerbork, pakketjes kunnen gestuurd worden onder vernmelding van naam, geboortedatum en transport d.d. 16-7-1943

Van: Presser, Louise Aan: Huizinga-Swaluw, Christine (moeder)&nbsp; Plaats: Hollandsche Schouwburg Datum: 1943-07-16 Onderwerp: Heden op transport naar Westerbork, pakketjes kunnen gestuurd worden onder vernmelding van naam, geboortedatum en transport d.d. 16-7-1943

Telegram van Louise Presser aan Christine Huizinga-Swaluw vanuit de Hollandsche Schouwburg

Briefkaart Van: Kwieser, H.&nbsp; Aan: Meijer, E. en Jong, de, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-18 Onderwerp: Henri is blij met het pakket na lang te hebben moeten wachten. Door de censuur duurt het lang voordat de post doorkomt en daarom stuurt Henri korte bedankberichten wanneer hij een pakket heeft ontvangen. Mary en Hetty zijn verhuisd naar een andere barak. Hetty gaat naar school.

Briefkaart Van: Kwieser, H.&nbsp; Aan: Meijer, E. en Jong, de, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-18 Onderwerp: Henri is blij met het pakket na lang te hebben moeten wachten. Door de censuur duurt het lang voordat de post doorkomt en daarom stuurt Henri korte bedankberichten wanneer hij een pakket heeft ontvangen. Mary en Hetty zijn verhuisd naar een andere barak. Hetty gaat naar school.

Briefkaart van H. Kwieser aan E. Meijer en H. de Jong vanuit kamp Westerbork

Briefkaart Van: Kwieser, Henri Aan: Jong, de, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-07&nbsp; Onderwerp: Henri went al aardig aan de omstandigheden in het kamp. Stella komt iedere dag bij hem langs. Ze eten goed, alleen ontbreekt het aan iets hartigs. Hij heeft een concert bijgewoond waarvoor hij een vergunning kreeg om later thuis te komen.

Briefkaart Van: Kwieser, Henri Aan: Jong, de, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-07&nbsp; Onderwerp: Henri went al aardig aan de omstandigheden in het kamp. Stella komt iedere dag bij hem langs. Ze eten goed, alleen ontbreekt het aan iets hartigs. Hij heeft een concert bijgewoond waarvoor hij een vergunning kreeg om later thuis te komen.

Briefkaart van H. Kwieser aan H. de Jong vanuit kamp Westerbork

Briefkaart Van: Kwieser, H.&nbsp; Aan: Jong, de, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-05 Onderwerp: Henri schrijft dat de helft van de Joodse Raad-ploeg naar Amsterdam vertrekt en daar te werk wordt gesteld. Zij krijgen daarvoor speciale Ausweise. Zelf kiest hij ervoor om in Westerbork te blijven. Dat betekent dat hij bij het kamp wordt ingelijfd en voortaan om de 14 dagen mag schrijven. Verder schrijft hij dat de kans dat Stella vrijkomt toeneemt. &nbsp;

Briefkaart Van: Kwieser, H.&nbsp; Aan: Jong, de, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-05 Onderwerp: Henri schrijft dat de helft van de Joodse Raad-ploeg naar Amsterdam vertrekt en daar te werk wordt gesteld. Zij krijgen daarvoor speciale Ausweise. Zelf kiest hij ervoor om in Westerbork te blijven. Dat betekent dat hij bij het kamp wordt ingelijfd en voortaan om de 14 dagen mag schrijven. Verder schrijft hij dat de kans dat Stella vrijkomt toeneemt. &nbsp;

Briefkaart Van: Kwieser, Henri Aan: Meijer, Emanuel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-27 Onderwerp: Henri vindt het jammer dat hij niets hoort van de familie Meijer. Uit de berichten die hij uit Amsterdam heeft gekregen heef hij opgemaakt dat het daar allesbehalve prettig is. Van de gelegenheid om terug te gaan maakt hij in ieder geval maar geen gebruik, tenzij hij terug moet. Bevat stempel Joodse Raad voor Amsterdam, afd. Westerbork.

Briefkaart Van: Kwieser, Henri Aan: Meijer, Emanuel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-27 Onderwerp: Henri vindt het jammer dat hij niets hoort van de familie Meijer. Uit de berichten die hij uit Amsterdam heeft gekregen heef hij opgemaakt dat het daar allesbehalve prettig is. Van de gelegenheid om terug te gaan maakt hij in ieder geval maar geen gebruik, tenzij hij terug moet. Bevat stempel Joodse Raad voor Amsterdam, afd. Westerbork.

Briefkaart van Henri Kwieser aan E. Meijer vanuit kamp Westerbork

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-09-01 Onderwerp: Ziektemelding personeel, gang van zaken.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-09-01 Onderwerp: Ziektemelding personeel, gang van zaken.

Order voor het personeel van J.G. Buijvoets in Interneringskamp Westerbork

Van: Leeuw, de, Louis Aan: Leeuw, de, B., Fam.&nbsp; Plaats: Amersfoort, kamp Datum: 1942-11-01 Onderwerp: werken; omstandigheden; sturen van geld Op briefpapier Kamp Amersfoort.

Van: Leeuw, de, Louis Aan: Leeuw, de, B., Fam.&nbsp; Plaats: Amersfoort, kamp Datum: 1942-11-01 Onderwerp: werken; omstandigheden; sturen van geld Op briefpapier Kamp Amersfoort.

Brief van Louis de Leeuw aan B. de Leeuw vanuit kamp Amersfoort

Van: Annie Aan: Rudie Plaats: Trein Datum: 1943-09-07 Onderwerp: Beschrijving situatie en omstandigheden in de trein. Annie is met haar ouders op weg naar een nieuwe 'woonplaats''. Ze zitten met 32 personen in een wagon. Erich (Zielke) kon niets meer doen voor hun. Ze vraag of Rudi een pakketje wil opsturen naar Jaap Spitz uit barak 69 met wie ze de laatste zomerdagen veel gewandeld heeft op de heide buiten het kamp.

Van: Annie Aan: Rudie Plaats: Trein Datum: 1943-09-07 Onderwerp: Beschrijving situatie en omstandigheden in de trein. Annie is met haar ouders op weg naar een nieuwe 'woonplaats''. Ze zitten met 32 personen in een wagon. Erich (Zielke) kon niets meer doen voor hun. Ze vraag of Rudi een pakketje wil opsturen naar Jaap Spitz uit barak 69 met wie ze de laatste zomerdagen veel gewandeld heeft op de heide buiten het kamp.

Briefkaart van Annie aan Rudie vanuit kamp Westerbork

Datum: 1945-05 Land: Zwitserland Onderwerp: Ergänzungs coupon/Coupon Complement

Datum: 1945-05 Land: Zwitserland Onderwerp: Ergänzungs coupon/Coupon Complement

Bonkaart uit Zwitserland

an: van Dam, Mozes Aan: lieve allen (van Dam, Aron en zijn gezin) Plaats: ' t Wijde Gat, kamer 5 Datum: 1942-09-01 Onderwerp: verbrand door de zon, tot blaren toe; hoe gaat het met je zwagers in Delfzijl: Meijer en Line Goudsmid en hun jongens zijn ook reeds vertrokken; en Simon en Mina…; moeke wordt aanstaande zaterdag 5 september 67 jaar; van Ben (Barend) Vissel ook een brief gehad; Frouwke maakt zich ongerust; nog bij de Joodse Raad werkzaam; gaat Jetje naar school? Of zijn er geen leerkrachten…; Bram (Aron) Drielsma is ook in het kamp…

an: van Dam, Mozes Aan: lieve allen (van Dam, Aron en zijn gezin) Plaats: ' t Wijde Gat, kamer 5 Datum: 1942-09-01 Onderwerp: verbrand door de zon, tot blaren toe; hoe gaat het met je zwagers in Delfzijl: Meijer en Line Goudsmid en hun jongens zijn ook reeds vertrokken; en Simon en Mina…; moeke wordt aanstaande zaterdag 5 september 67 jaar; van Ben (Barend) Vissel ook een brief gehad; Frouwke maakt zich ongerust; nog bij de Joodse Raad werkzaam; gaat Jetje naar school? Of zijn er geen leerkrachten…; Bram (Aron) Drielsma is ook in het kamp…

Brief van Mozes van Dam aan Aron van Dam aan zijn gezin vanuit het Joodse werkkamp 't Wijde Gat

Van: Davids, Andries Aan: Cor Plaats: ‘ t Wijde Gat (Staphorst), Joods werkkamp, kamer 7 Datum: 1942-07-12 Onderwerp: over aantreden op het stationsplein en de verdeling van de groep over vijf werkkampen in Drenthe en Overijssel; het vertrek uit Groningen was ontroerend, overal zwaaiende mensen (10-07); trein stopte tussen Staphorst en Dedemsvaart, ploeg van 80 man moest uitstappen; 100 meter verder lag het kamp; een vriend is waarschijnlijk doorgegaan naar Mariënberg (Molengoot); het kamp is zeer behoorlijk en het personeel 100%; wonen en slapen met 8 man in twee kamers; huis en slaapkamer; op de bedden stromatrassen; mochten zelf kiezen wie bij wie; samen met Sal Dwinger (viool meegebracht) en Mr. Leo Frank; kameraadschap; werken met schop (kosten voor eigen rekening); over zandwegen meer dan een uur lopen naar het werk; er zijn ploegen die meer dan 2 uur moeten lopen; werk is verschrikkelijk zwaar, omspitten; zaterdag alleen in de ochtend; met schrik gaat iedereen de maandag tegemoet; moed houden; medelijden met de ouderen en de zwakkeren; het eten bestaat uit kleine porties; postpakketten zijn toegestaan; bang voor een verbod; laat de brief maar op het kantoor voorlezen; ontvangen van bezoek is niet toegestaan; misschien is een uurtje wandelen op de zondag mogelijk…

Van: Davids, Andries Aan: Cor Plaats: ‘ t Wijde Gat (Staphorst), Joods werkkamp, kamer 7 Datum: 1942-07-12 Onderwerp: over aantreden op het stationsplein en de verdeling van de groep over vijf werkkampen in Drenthe en Overijssel; het vertrek uit Groningen was ontroerend, overal zwaaiende mensen (10-07); trein stopte tussen Staphorst en Dedemsvaart, ploeg van 80 man moest uitstappen; 100 meter verder lag het kamp; een vriend is waarschijnlijk doorgegaan naar Mariënberg (Molengoot); het kamp is zeer behoorlijk en het personeel 100%; wonen en slapen met 8 man in twee kamers; huis en slaapkamer; op de bedden stromatrassen; mochten zelf kiezen wie bij wie; samen met Sal Dwinger (viool meegebracht) en Mr. Leo Frank; kameraadschap; werken met schop (kosten voor eigen rekening); over zandwegen meer dan een uur lopen naar het werk; er zijn ploegen die meer dan 2 uur moeten lopen; werk is verschrikkelijk zwaar, omspitten; zaterdag alleen in de ochtend; met schrik gaat iedereen de maandag tegemoet; moed houden; medelijden met de ouderen en de zwakkeren; het eten bestaat uit kleine porties; postpakketten zijn toegestaan; bang voor een verbod; laat de brief maar op het kantoor voorlezen; ontvangen van bezoek is niet toegestaan; misschien is een uurtje wandelen op de zondag mogelijk…

Brief van Andries Davids aan Cor vanuit het Joodse werkkamp ' t Wijde Gat

Van: van Dam, Mozes Aan: lieve allen (van Dam, Aron en zijn gezin) Plaats: ' t Wijde Gat, kamer 5 Datum: 1942-08-07 Onderwerp: het kan wel beter; 'ik zal je schrijven, wie weet voor de laatste maal; gisteren de namen genoteerd van de mannen tussen de 18 en 40 jaar oud; bang voor deportatie; probeer uit deze rot boel te blijven; hard sappelen en niks verdienen; over de indeling van de dag en voeding; verzoek om broodbonnen en rokerij; en eventueel wat geld; weer nieuwe regels…

Van: van Dam, Mozes Aan: lieve allen (van Dam, Aron en zijn gezin) Plaats: ' t Wijde Gat, kamer 5 Datum: 1942-08-07 Onderwerp: het kan wel beter; 'ik zal je schrijven, wie weet voor de laatste maal; gisteren de namen genoteerd van de mannen tussen de 18 en 40 jaar oud; bang voor deportatie; probeer uit deze rot boel te blijven; hard sappelen en niks verdienen; over de indeling van de dag en voeding; verzoek om broodbonnen en rokerij; en eventueel wat geld; weer nieuwe regels…

Brief van Mozes van Dam aan lieve allen vanuit het Joodse Werkkamp ' t Wijde Gat

Van: Bram Aan: de familie Sleutelberg Plaats: Amsterdam Datum: 1942-11-28 Onderwerp: alweer 9 maanden in Amsterdam, Bram blijft zich echter een Delfzijler voelen; het is rustig in Amsterdam, alleen zijn nog bij elkaar, je leeft bij de dag; Karel (Hoogstraal) zit bij hem bij de tafel. Ze zijn op deze plek sinds hun aankomst. Flora (Hoogstraal) en haar ouders wonen in het centrum; met Nathan (Hoogstraal) en Lena gaat het nogal mee; Antje en Simon wonen sinds zes weken in de buurt. zij maken het ook goed; hoe het gaat met verschillende personen in Farmsum en Delfzijl (Nieweg); Rine woont nog altijd op de oude plaats; Julius is weg. Een van de velen… Onderaan de brief met potlood: zojuist horen we dat Rine met de twee kinderen is weggehaald, 8 weken na Julius…Wie volgt

Van: Bram Aan: de familie Sleutelberg Plaats: Amsterdam Datum: 1942-11-28 Onderwerp: alweer 9 maanden in Amsterdam, Bram blijft zich echter een Delfzijler voelen; het is rustig in Amsterdam, alleen zijn nog bij elkaar, je leeft bij de dag; Karel (Hoogstraal) zit bij hem bij de tafel. Ze zijn op deze plek sinds hun aankomst. Flora (Hoogstraal) en haar ouders wonen in het centrum; met Nathan (Hoogstraal) en Lena gaat het nogal mee; Antje en Simon wonen sinds zes weken in de buurt. zij maken het ook goed; hoe het gaat met verschillende personen in Farmsum en Delfzijl (Nieweg); Rine woont nog altijd op de oude plaats; Julius is weg. Een van de velen… Onderaan de brief met potlood: zojuist horen we dat Rine met de twee kinderen is weggehaald, 8 weken na Julius…Wie volgt

Brief van Bram aan de familie Sleutelberg vanuit Amsterdam

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-11-26 Onderwerp: het gaat goed, bezig met Sinterklaas pakjes; Hanneke krijgt nu veel pakjes; moeder vraagt haar iets meer te schrijven over het kampleven en iets over school, de kinderen en de onderwijzers, het eten en het slapen; tekening van Sinterklaas met de tekst: ‘Hij komt gauw’!

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-11-26 Onderwerp: het gaat goed, bezig met Sinterklaas pakjes; Hanneke krijgt nu veel pakjes; moeder vraagt haar iets meer te schrijven over het kampleven en iets over school, de kinderen en de onderwijzers, het eten en het slapen; tekening van Sinterklaas met de tekst: ‘Hij komt gauw’!

Brief van moeder aan Hanneke

Van: de kamporganisatie/Verwaltung/Arbeidsverdeling Aan: Zondervan-Cappel, Sibilla Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-10-06 Onderwerp: werken in het kamp; oorspronkelijk als naaister DB 5; lange werkgeschiedenis doorlopend tot en met maart 1945.

Van: de kamporganisatie/Verwaltung/Arbeidsverdeling Aan: Zondervan-Cappel, Sibilla Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-10-06 Onderwerp: werken in het kamp; oorspronkelijk als naaister DB 5; lange werkgeschiedenis doorlopend tot en met maart 1945.

Arbeitskarte van Sibilla Zondervan-Cappel in kamp Westerbork

Personen