In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Fot is gemaakt door Breslauer, Werner, Rudolf&nbsp; Interieur van een dienstwoning Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1944

Fot is gemaakt door Breslauer, Werner, Rudolf&nbsp; Interieur van een dienstwoning Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1944

Foto van een interieur van een Dienstwoning in kamp Westerbork

Interieur vrouwenzaal barak 57 Getekend door: Roozendaal, Alfred Plaats: kamp Westerbork Datum: 1942-11-20 Op tekening staan ook vrouwen en kinderen afgebeeld

Interieur vrouwenzaal barak 57 Getekend door: Roozendaal, Alfred Plaats: kamp Westerbork Datum: 1942-11-20 Op tekening staan ook vrouwen en kinderen afgebeeld

De vrouwenzaal van barak 57 getekend door Alfred Roozendaal

Van: Gelder, van, Sonja Gemeente van aanmelding: Amsterdam Datum van afgifte: 1945-07-12

Van: Gelder, van, Sonja Gemeente van aanmelding: Amsterdam Datum van afgifte: 1945-07-12

Aanmeldingskaart van S. van Gelder na terugkeer in Nederland

Van: Stichting Jokos, Bureau Huisraadschade Aan: van Dam, A.A. Plaats: Amsterdam Datum: 1959-06-29

Van: Stichting Jokos, Bureau Huisraadschade Aan: van Dam, A.A. Plaats: Amsterdam Datum: 1959-06-29

Verklaring van erfrecht in verband met aangifte huisraadschade

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-10 Onderwerp: de foto van Werner is in het kamp gemaakt; druk bezig met kolen lossen; een sneeuwballengevecht met schooljongens gehad; 21.30 is het bedtijd, om 22.00 uur is het pikkedonker.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-10 Onderwerp: de foto van Werner is in het kamp gemaakt; druk bezig met kolen lossen; een sneeuwballengevecht met schooljongens gehad; 21.30 is het bedtijd, om 22.00 uur is het pikkedonker.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Meijer, J.H. Plaats: Eindhoven Datum: 1945-07-15 Onderwerp: Notie met de namen van familieleden met het verzoek tot opsporing, families Meijer/Kisch.

Van: Meijer, J.H. Plaats: Eindhoven Datum: 1945-07-15 Onderwerp: Notie met de namen van familieleden met het verzoek tot opsporing, families Meijer/Kisch.

Notitie met de namen van familieleden met het verzoek tot opsporing

Het verplaatsen van een keukenbarak (3a), van het Heidekamp naar Schattenberg&nbsp; Woonoord Schattenberg Schaal: 1:100 en 1:2000&nbsp; Datum: 1955-1960 Opmerking; de barak werd voor barak 3 en tussen de barakken 4 en 5 geplaatst.

Het verplaatsen van een keukenbarak (3a), van het Heidekamp naar Schattenberg&nbsp; Woonoord Schattenberg Schaal: 1:100 en 1:2000&nbsp; Datum: 1955-1960 Opmerking; de barak werd voor barak 3 en tussen de barakken 4 en 5 geplaatst.

Plattegrond van barak 3A, een voormalige keukenbarak uit het Heidelager

Van: Weinberg, Werner, Dr. Aan: Emmering, S., Dr. Plaats: Cincinnati Datum: 1985-05-13 Onderwerp: Siegfried Emmering maakte een portrettekening van Werner Weinberg in mei 1944 in Bergen Belsen. Over het verschijnen van een boek.

Van: Weinberg, Werner, Dr. Aan: Emmering, S., Dr. Plaats: Cincinnati Datum: 1985-05-13 Onderwerp: Siegfried Emmering maakte een portrettekening van Werner Weinberg in mei 1944 in Bergen Belsen. Over het verschijnen van een boek.

Brief van Dr. Werner Weinberg aan Dr. S. Emmering

Van: Weinberg, Werner, Dr. Aan: Emmering, S., Dr. Plaats: Cincinnati Datum: 1985-11-06 Onderwerp: Siegfried Emmering maakte een portret tekening van Werner Weinberg in mei 1944 in Bergen Belsen. Over het verschijnen van een boek.

Van: Weinberg, Werner, Dr. Aan: Emmering, S., Dr. Plaats: Cincinnati Datum: 1985-11-06 Onderwerp: Siegfried Emmering maakte een portret tekening van Werner Weinberg in mei 1944 in Bergen Belsen. Over het verschijnen van een boek.

Calendarium kamp Westerbork

1985

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Matrassenfabriek 'Dema' te Groningen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-14 Onderwerp: offerte voor vervaardiging van stromatrassen.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Matrassenfabriek 'Dema' te Groningen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-14 Onderwerp: offerte voor vervaardiging van stromatrassen.

Brief van J.G. Buijvoets aan Matrassenfabriek Dema met daarin een offerte voor het vervaardigen van matrassen

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op het Oranjekanaal en het haventje. Kampgevangenen zijn bezig met de het lossen van een boot. De (bouw)materialen worden overgeheveld in een lorrie van het smalspoortreintje.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op het Oranjekanaal en het haventje. Kampgevangenen zijn bezig met de het lossen van een boot. De (bouw)materialen worden overgeheveld in een lorrie van het smalspoortreintje.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: van Lokland, J.W., 1e luitenant van Mil. Comm. voor prov. Drenthe Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Assen Datum: 1945-04-28 Onderwerp: een aantal wachten van de B.S. hebben hun post verlaten met onder andere achterlating van een geladen karabijn. Hiermee werden patiënten spelend aangetroffen. Verzoek om onderzoek hiernaar.

Van: van Lokland, J.W., 1e luitenant van Mil. Comm. voor prov. Drenthe Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Assen Datum: 1945-04-28 Onderwerp: een aantal wachten van de B.S. hebben hun post verlaten met onder andere achterlating van een geladen karabijn. Hiermee werden patiënten spelend aangetroffen. Verzoek om onderzoek hiernaar.

Brief van luitenant J.W. Lokland aan J.G. Buijvoets over B.S- bewakers in kamp Hooghalen

Van: Nederlandsche Roode Kruis, Inlichtingendienst voor Burgers Aan: Boas, Salomon Datum: 1944-02-14 Plaats: 's-Gravenhage Onderwerp: mededeling dat er een telegram voor de familie Boas is binnengekomen van M. Frank uit Netanya, met daarin de officiële regeringsnummers van hun toelatingsvergunning voor de Palestina-veteranenlijst.

Van: Nederlandsche Roode Kruis, Inlichtingendienst voor Burgers Aan: Boas, Salomon Datum: 1944-02-14 Plaats: 's-Gravenhage Onderwerp: mededeling dat er een telegram voor de familie Boas is binnengekomen van M. Frank uit Netanya, met daarin de officiële regeringsnummers van hun toelatingsvergunning voor de Palestina-veteranenlijst.

Brief van het Rode Kruis aan Salomon Boas over de binnenkomst van een telegram

Spoorlijn traject Groningen-Hooghalen- Kamp Westerbork- Hooghalen.

Spoorlijn traject Groningen-Hooghalen- Kamp Westerbork- Hooghalen.

Situatieschets van het spoorlijn tracé Hooghalen-kamp Westerbork

Vrijstellingen van deportatie vanuit kamp Westerbork

Vitamine R

De Westerborker nr. 23&nbsp; Datum 1945-05-17 Dit blad werd kort na de bevrijding van kamp Westerbork uitgegeven voor het overbrengen van kampmededelingen en de bevrijdde kampgevangenen op de hoogte te houden van de ontwikkelingen elders (front). Vier in Nederland teruggekeerde overlevenden; schoenreparaties; avondklok; commissie van geschillen; apotheek; archivalia gezocht door Van Giffen; Godsdienstoefeningen; verloren spullen; ruilen van schoenen; opgedoken kinderen in Friesland, waarvan de ouders worden gezocht; wereldnieuws.

De Westerborker nr. 23&nbsp; Datum 1945-05-17 Dit blad werd kort na de bevrijding van kamp Westerbork uitgegeven voor het overbrengen van kampmededelingen en de bevrijdde kampgevangenen op de hoogte te houden van de ontwikkelingen elders (front). Vier in Nederland teruggekeerde overlevenden; schoenreparaties; avondklok; commissie van geschillen; apotheek; archivalia gezocht door Van Giffen; Godsdienstoefeningen; verloren spullen; ruilen van schoenen; opgedoken kinderen in Friesland, waarvan de ouders worden gezocht; wereldnieuws.

'De Westerborker' nr. 23 met mededelingen en nieuwsberichten

Van: Vissel-Sleutelberg, Mietje Aan: van Dam-Sleutelberg, Aron en Golina Plaats: Groningen Datum: 1942-08 Onderwerp: over haar kinderen en moeten leven van de steun; ze krijgt ook 2,50 van de Joodse gemeente; mevrouw Drielsma is weer getrouwd met een Wallage uit Leeuwarden; nog steeds geen bericht van haar man Simon gekregen, alweer vier weken geleden; niemand heeft nog een bericht ontvangen; vele anderen zijn ook vertrokken; van mevrouw Goslinski-Frank kreeg ze onderkleren voor haar oudste. Zij vroeg of haar zoon iets van de Joodse school had gekregen, waarop Mietje zei: ‘nee’; van Rika ook al iets gekregen; zondag is het 11 weken dat Simon weg is. Het is geen leven zonder een man; aan haar schoonouders heeft ze niet veel; Salomon de Vries is ook al in Duitsland; twee weken terug kreeg Mietje een bericht dat Simon moest komen opdagen voor een keuring. Mietje had aangegeven dat hij er niet was. 's nachts werd zij door twee agenten van haar bed gelicht; over drie Joodse kappers, die waren vrijgesteld van deportatie; over en razzia; over Barend die in een kamp in Nijverdal (Twilhaar) zat; over overbrengen naar de gevangenis in Arnhem…

Van: Vissel-Sleutelberg, Mietje Aan: van Dam-Sleutelberg, Aron en Golina Plaats: Groningen Datum: 1942-08 Onderwerp: over haar kinderen en moeten leven van de steun; ze krijgt ook 2,50 van de Joodse gemeente; mevrouw Drielsma is weer getrouwd met een Wallage uit Leeuwarden; nog steeds geen bericht van haar man Simon gekregen, alweer vier weken geleden; niemand heeft nog een bericht ontvangen; vele anderen zijn ook vertrokken; van mevrouw Goslinski-Frank kreeg ze onderkleren voor haar oudste. Zij vroeg of haar zoon iets van de Joodse school had gekregen, waarop Mietje zei: ‘nee’; van Rika ook al iets gekregen; zondag is het 11 weken dat Simon weg is. Het is geen leven zonder een man; aan haar schoonouders heeft ze niet veel; Salomon de Vries is ook al in Duitsland; twee weken terug kreeg Mietje een bericht dat Simon moest komen opdagen voor een keuring. Mietje had aangegeven dat hij er niet was. 's nachts werd zij door twee agenten van haar bed gelicht; over drie Joodse kappers, die waren vrijgesteld van deportatie; over en razzia; over Barend die in een kamp in Nijverdal (Twilhaar) zat; over overbrengen naar de gevangenis in Arnhem…

Brief van Mietje Vissel-Sleutelberg aan het gezin van haar zus Golina

Van: Gans, Eppo Aan: wie het betreft Plaats: Vught, kamp Datum: 1944-08-22 Onderwerp: Einzelhaft en de kracht van het geloof.

Van: Gans, Eppo Aan: wie het betreft Plaats: Vught, kamp Datum: 1944-08-22 Onderwerp: Einzelhaft en de kracht van het geloof.

Gedicht van Eppo Gans geschreven in kamp Vught

Personen