In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Boas-Snuijff, Judith Aan: Boas, Salomon en Boas-Prins, Seraphina Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-08 Onderwerp: Judith bedankt Salomon voor de bevestiging dat haar pakjes zijn aangekomen.&nbsp;

Van: Boas-Snuijff, Judith Aan: Boas, Salomon en Boas-Prins, Seraphina Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-08 Onderwerp: Judith bedankt Salomon voor de bevestiging dat haar pakjes zijn aangekomen.&nbsp;

Brief en enveloppe van J. Boas-Snuijf aan het echtpaar Boas-Prins in kamp Westerbork vanuit Amsterdam

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1949-02-25 Onderwerp: informatie over Roosje Querido-Lever.

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1949-02-25 Onderwerp: informatie over Roosje Querido-Lever.

Verklaring van het Rode Kruis over het lot van Roosje Querido-Lever

Medisch rapport uit de ziekenbarak van Buchenwald Opgemaakt na de bevrijding, deze hingen bij het bed. Van: Stad, Meijer

Medisch rapport uit de ziekenbarak van Buchenwald Opgemaakt na de bevrijding, deze hingen bij het bed. Van: Stad, Meijer

Medisch rapport van Meijer Stad uit Buchenwald

Groepsfoto van twee mannen en een vrouw op het terras van de woning van de kampcommandant. Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1947. Pater Haafkes en het echtpaar Buijvoets.

Groepsfoto van twee mannen en een vrouw op het terras van de woning van de kampcommandant. Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1947. Pater Haafkes en het echtpaar Buijvoets.

Foto van een pater Haafkes op bezoek bij het echtpaar Buijvoets in Interneringskamp Westerbork

Van: Hoofd Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Aan: Leeraar-de Groot, S., Mevr. Plaats: Datum: 1946-10-18 Onderwerp: Inlichtingen over Emile Leeraar

Van: Hoofd Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Aan: Leeraar-de Groot, S., Mevr. Plaats: Datum: 1946-10-18 Onderwerp: Inlichtingen over Emile Leeraar

Afschrift

Germaans Joelfeest georganiseerd door Gemmeker, A.K.&nbsp; PLaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-19&nbsp; V.l.n.r.: Untersturmfuhrer Hassel; Frau Hassel; Gemmeker en Sturmbannfuhrer Aus der Funten.

Germaans Joelfeest georganiseerd door Gemmeker, A.K.&nbsp; PLaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-19&nbsp; V.l.n.r.: Untersturmfuhrer Hassel; Frau Hassel; Gemmeker en Sturmbannfuhrer Aus der Funten.

Foto van een toespraak van kampcommandant Gemmeker tijdens het Joelfeest

Appel in kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1943 Kampgevangenen op de appèlplaats.&nbsp; Op de achtergrond is barak 25 te zien.

Appel in kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1943 Kampgevangenen op de appèlplaats.&nbsp; Op de achtergrond is barak 25 te zien.

Appèl van werkgroepen in kamp Westerbork

Van: Jüdische Selbstverwaltung Theresienstadt Aan: Magnus, Josef Plaats: Theresienstadt Onderwerp: Doorlaatbewijs Maschinentischlerei van 15-3-1945 tot en met 1-6-1945.

Van: Jüdische Selbstverwaltung Theresienstadt Aan: Magnus, Josef Plaats: Theresienstadt Onderwerp: Doorlaatbewijs Maschinentischlerei van 15-3-1945 tot en met 1-6-1945.

Ausweis van Josef Magnus voor het verrichten van werk in Theresienstadt

Wies Berendse-Diamant zat vanaf 1943 tot aan de bevrijding ondergedoken. Haar moeder Sara Diamant was ongehuwd en is via Westerbork naar Auschwitz doorgestuurd. De documenten zijn allen afkomstig van haar pleegouders en hebben betrekking op deze personen. Pas na vele adressen bij families en in weeshuizen kwam ze bij haar pleegouders, de familie Meijer, terecht.&nbsp;

Wies Berendse-Diamant zat vanaf 1943 tot aan de bevrijding ondergedoken. Haar moeder Sara Diamant was ongehuwd en is via Westerbork naar Auschwitz doorgestuurd. De documenten zijn allen afkomstig van haar pleegouders en hebben betrekking op deze personen. Pas na vele adressen bij families en in weeshuizen kwam ze bij haar pleegouders, de familie Meijer, terecht.&nbsp;

Documenten van de pleegouders

Ausweiskarte Lager Westerbork Van: Stertzenbach, Werner Ingedeeld bij Groep Bautechnischer Dienst DB 7 Met verschillende stempels zoals: ‘uit hoofde van zijn functie gerechtigd: uitsluitend voor dienst, een rijwiel te gebruiken’

Ausweiskarte Lager Westerbork Van: Stertzenbach, Werner Ingedeeld bij Groep Bautechnischer Dienst DB 7 Met verschillende stempels zoals: ‘uit hoofde van zijn functie gerechtigd: uitsluitend voor dienst, een rijwiel te gebruiken’

Ausweiskarte van Werner Stertzenbach

Fragenbogen, vragenformulier, blanco, gebruikt door Lippmann-Rosenthal voor roerende goederen, kleur groen.

Fragenbogen, vragenformulier, blanco, gebruikt door Lippmann-Rosenthal voor roerende goederen, kleur groen.

Formulier gebruikt door Lippmann-Rosenthal

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1950-03-17 Onderwerp: over het overlijden van Adolf Mulder Canter

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1950-03-17 Onderwerp: over het overlijden van Adolf Mulder Canter

Uittreksel uit de Burgerlijke Stand van Den Haag betreffende het overlijden van Adolf Mulder Canter

Kampgevangenen in kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1944 Kampgevangenen op de appelplaats. Op de achtergrond de barakken 24 en 25.

Kampgevangenen in kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1944 Kampgevangenen op de appelplaats. Op de achtergrond de barakken 24 en 25.

Het afnemen van appèl van werkgroepen in kamp Westerbork

Van: Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap&nbsp; Plaats: Groningen Datum: 1922-08-14 Verklaring over de besnijdenis van Meier Asscher.

Van: Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap&nbsp; Plaats: Groningen Datum: 1922-08-14 Verklaring over de besnijdenis van Meier Asscher.

Verklaring over de besnijdenis van Meier Asscher

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-23 Onderwerp: een brief gestuurd via de officiële weg; brief van Stella's vader voor Salomon, &nbsp;Bertha en Voogje. Sal en zijn vrouw zijn op deze dag vertrokken, tante (Voogje) ligt in barak 81, het ziekenhuis; Werner heeft haar verteld van het vertrek van haar zoon en schoondochter; Werner kon hun nog levensmiddelen meegeven; 40 OD'ers in Amsterdam om zieke mensen op te halen als ziekendrager, om de kleinste persoonlijke voordelen halen zij hun medemensen op…Na het Apeldoornsche Bosch zijn 100 OD'ers gegaan. Ze moesten 1200 verpleegden de trein in dragen; reorganisatie in kamp Westerbork, behalve 2000 personen gaat de rest naar kamp Vught of op transport; &nbsp;vele zieken worden naar Westerbork gebracht. ze zullen na herstel worden doorgestuurd; aan mannen wordt geadviseerd hun gezinsleden zo snel mogelijk naar Westerbork te halen; Werner aan Stella: ‘wat als je op een goeie dag naar Vught wordt gebracht?; het Joden-vraagstuk zal in Nederland in juli ten einde zijn; brieven uit Birkenau en Monowitz aangekomen; Werner gedachten gaan nog steeds terug naar het Duitsland van vroeger, in tegenstelling tot vele lotgenoten in Westerbork die alle bruggen hebben afgebroken. Werner moet denken aan een regel uit een gedicht dat hij in 1938 schreef: Wir seh’n die Freunde und Heimat wieder'. Volgens Werner is die tijd niet meer zover weg. &nbsp;&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-23 Onderwerp: een brief gestuurd via de officiële weg; brief van Stella's vader voor Salomon, &nbsp;Bertha en Voogje. Sal en zijn vrouw zijn op deze dag vertrokken, tante (Voogje) ligt in barak 81, het ziekenhuis; Werner heeft haar verteld van het vertrek van haar zoon en schoondochter; Werner kon hun nog levensmiddelen meegeven; 40 OD'ers in Amsterdam om zieke mensen op te halen als ziekendrager, om de kleinste persoonlijke voordelen halen zij hun medemensen op…Na het Apeldoornsche Bosch zijn 100 OD'ers gegaan. Ze moesten 1200 verpleegden de trein in dragen; reorganisatie in kamp Westerbork, behalve 2000 personen gaat de rest naar kamp Vught of op transport; &nbsp;vele zieken worden naar Westerbork gebracht. ze zullen na herstel worden doorgestuurd; aan mannen wordt geadviseerd hun gezinsleden zo snel mogelijk naar Westerbork te halen; Werner aan Stella: ‘wat als je op een goeie dag naar Vught wordt gebracht?; het Joden-vraagstuk zal in Nederland in juli ten einde zijn; brieven uit Birkenau en Monowitz aangekomen; Werner gedachten gaan nog steeds terug naar het Duitsland van vroeger, in tegenstelling tot vele lotgenoten in Westerbork die alle bruggen hebben afgebroken. Werner moet denken aan een regel uit een gedicht dat hij in 1938 schreef: Wir seh’n die Freunde und Heimat wieder'. Volgens Werner is die tijd niet meer zover weg. &nbsp;&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: de gemeente Heerlen Aan: Diamant, Philip Plaats: Heerlen Datum: 1944-12-22 Onderwerp: inschrijving van Philip Diamant, nadat hij zijn onderduikplek kon verlaten.

Van: de gemeente Heerlen Aan: Diamant, Philip Plaats: Heerlen Datum: 1944-12-22 Onderwerp: inschrijving van Philip Diamant, nadat hij zijn onderduikplek kon verlaten.

Bewijs van inschrijving van Philip Diamant in de gemeente Heerlen