In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Mededeling Datum: 1943-02-09 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Groetplicht; Rookverbod; Kaartspeelverbod

Mededeling Datum: 1943-02-09 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Groetplicht; Rookverbod; Kaartspeelverbod

Mededeling over groetplicht, rookverbod en kaartspeelverbod

Van:&nbsp; Aan: Lieve familie&nbsp; Plaats: trein&nbsp; Datum: 1942-1943 Onderwerp: ‘Ik ben op reis met Niek. Waarheen weet ik niet. Nogmaals vriendelijk bedankt voor alles. Hans groet mijn broer en zus. Misschien zie ik Jaap. Ik ben niet flink dat kan ook niet…’

Van:&nbsp; Aan: Lieve familie&nbsp; Plaats: trein&nbsp; Datum: 1942-1943 Onderwerp: ‘Ik ben op reis met Niek. Waarheen weet ik niet. Nogmaals vriendelijk bedankt voor alles. Hans groet mijn broer en zus. Misschien zie ik Jaap. Ik ben niet flink dat kan ook niet…’

Briefkaart van een onbekend persoon aan familie vanuit de trein

Van: Gans, Eppo Aan: zijn ouders&nbsp; Plaats: Vught, kamp Datum: 1944 Onderwerp: pakketen komen binnen, maar niet van thuis; nog iets van (Piet) Laven gehoord?; Eppo werkt voor Philips en hij heeft het best naar zijn zin. Hij zit op het magazijn met een stel toffe jongens; zijn familie zou aan Den Haag kunnen vragen hoelang zijn straf nog duurt. Er zijn nu 9 maanden voorbij; De gevangenen mogen ook aan sport doen: voetbal en andere takken van sport. Hij is lieve in Vught dan in Haaren. Hij is buiten en kan tenminste werken…; brood komt hij niet echt tekort, wel boter en iets hartigs; gauw maar iets laten weten via Hans. Ze komen mijn brief halen. Hij moet stoppen…

Van: Gans, Eppo Aan: zijn ouders&nbsp; Plaats: Vught, kamp Datum: 1944 Onderwerp: pakketen komen binnen, maar niet van thuis; nog iets van (Piet) Laven gehoord?; Eppo werkt voor Philips en hij heeft het best naar zijn zin. Hij zit op het magazijn met een stel toffe jongens; zijn familie zou aan Den Haag kunnen vragen hoelang zijn straf nog duurt. Er zijn nu 9 maanden voorbij; De gevangenen mogen ook aan sport doen: voetbal en andere takken van sport. Hij is lieve in Vught dan in Haaren. Hij is buiten en kan tenminste werken…; brood komt hij niet echt tekort, wel boter en iets hartigs; gauw maar iets laten weten via Hans. Ze komen mijn brief halen. Hij moet stoppen…

Brief van Eppo Gans aan zijn ouders,broers en zusters vanuit kamp Vught

https://www.youtube.com/watch?v=m3F9Rc6i_-w

Sonder-Ausweis&nbsp; Leib, Aron, 9-8-84, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonder-Ausweis&nbsp; Leib, Aron, 9-8-84, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonderausweis van Aron Leib

Advertentie naar aanleiding van het overlijden van Philip Diamant Plaats: Bloemendaal Datum: 1948-12

Advertentie naar aanleiding van het overlijden van Philip Diamant Plaats: Bloemendaal Datum: 1948-12

Advertentie naar aanleiding van het overlijden van Philip Diamant

SS Soldbuch zugleich Personalausweis Nr. 26960 Van: SS-Obersturmfuhrer Albert Gemmeker Met pasfoto, persoonsbeschrijving, gegevens over ouders, wapenbezit en oorlogsonderscheidingen.

SS Soldbuch zugleich Personalausweis Nr. 26960 Van: SS-Obersturmfuhrer Albert Gemmeker Met pasfoto, persoonsbeschrijving, gegevens over ouders, wapenbezit en oorlogsonderscheidingen.

Soldbuch van Albert Gemmeker, commandant van kamp Westerbork

Van: Diamant-Querido en de rest van de familie Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam Datum: 1949-01

Van: Diamant-Querido en de rest van de familie Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam Datum: 1949-01

Kaart om te bedanken voor blijk van medeleven naar aanleiding van het overlijden van Philip Diamant

Overall van een politieke gevangene Nummer 61 Gedragen door mw. W. Burger-Boeve, één van de politieke gevangenen die vanuit kamp Westerbork in 1945 werd geëvacueerd en uiteindelijk in Grijpskerk werd bevrijd. De overall werd oorspronkelijk zonder nummer door een Joodse strafgeval gedragen.

Overall van een politieke gevangene Nummer 61 Gedragen door mw. W. Burger-Boeve, één van de politieke gevangenen die vanuit kamp Westerbork in 1945 werd geëvacueerd en uiteindelijk in Grijpskerk werd bevrijd. De overall werd oorspronkelijk zonder nummer door een Joodse strafgeval gedragen.

Overall van een politieke gevangene

Interieur van de latrines voor mannen behorend bij de barakken 56, 57 en 58 Foto van een tekening van: Roozendaal, Alfred Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp Datum: 1943-01-28 Tekst aan de wand: ‘Geen papier op de grond gooien, na gebruik deksels sluiten’. In een latere fase werden er tussenschotten geplaatst om iets meer privacy te creëren.&nbsp;

Interieur van de latrines voor mannen behorend bij de barakken 56, 57 en 58 Foto van een tekening van: Roozendaal, Alfred Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp Datum: 1943-01-28 Tekst aan de wand: ‘Geen papier op de grond gooien, na gebruik deksels sluiten’. In een latere fase werden er tussenschotten geplaatst om iets meer privacy te creëren.&nbsp;

Foto van een tekening van het Interieur van een latrine voor mannen door Alfred Roozendaal

Foto van Hendricus Bloemhard en een onbekende man. Op de achtergrond is de woning van Van der Speck O'Breen (voormalige woning kamp commandant) te zien. Datum: 1950 Plaats: Westerbork, kamp (repatriëring)

Foto van Hendricus Bloemhard en een onbekende man. Op de achtergrond is de woning van Van der Speck O'Breen (voormalige woning kamp commandant) te zien. Datum: 1950 Plaats: Westerbork, kamp (repatriëring)

Foto van Hendricus Bloemhard en een onbekende man.

Van: Dowor Touf Aan: Coster, Levy Plaats: Den Haag Datum: 1922-10 Onderwerp: dank voor medewerking tijdens een feest in het Oude Lieden Gesticht.

Van: Dowor Touf Aan: Coster, Levy Plaats: Den Haag Datum: 1922-10 Onderwerp: dank voor medewerking tijdens een feest in het Oude Lieden Gesticht.

Brief van dank van Dowor Touf aan Levy Coster voor zijn optreden

Van: Kroonenberg, Meijer en J. Kroonenberg Blazer&nbsp; Aan: Blazer, J.&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-07-30&nbsp; Onderwerp: bevestiging ontvangst pakket.

Van: Kroonenberg, Meijer en J. Kroonenberg Blazer&nbsp; Aan: Blazer, J.&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-07-30&nbsp; Onderwerp: bevestiging ontvangst pakket.

Briefkaart van Meijer en Johanna Kroonenberg-Blazer vanuit Theresienstadt

Van: Bannet, Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-08-22 Onderwerp: Bennie had de brief van Jet ontvangen en is daarmee gelijk naar tante Fietje en moeder Mathilde mee gegaan, om de brief zoals gebruikelijk voor te lezen; Bennie schrijft over zijn gezin en andere gezinnen die hun kinderen kwijt zijn (waarschijnlijk doelt hij op de eerste deportaties), velen tot de leeftijd van 60 zijn reeds weg; onbeschrijfelijke familiedrama's spelen zich af; probeert een reisvergunning te krijgen om een familielid te bezoeken in Hengelo; over anderen die mogelijk ook de grote reis naar het Oosten hebben moeten maken; bij Jet in Frankrijk is er voedselnood, in Nederland is hiervan nog geen sprake, maar op het moment zijn ergere dingen aan de gang; ze zullen blijven wachten op hun kinderen…; Bennie zou nog wel tien pagina's vol kunnen schrijven over allerlei zaken die zich op het moment afspelen…

Van: Bannet, Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-08-22 Onderwerp: Bennie had de brief van Jet ontvangen en is daarmee gelijk naar tante Fietje en moeder Mathilde mee gegaan, om de brief zoals gebruikelijk voor te lezen; Bennie schrijft over zijn gezin en andere gezinnen die hun kinderen kwijt zijn (waarschijnlijk doelt hij op de eerste deportaties), velen tot de leeftijd van 60 zijn reeds weg; onbeschrijfelijke familiedrama's spelen zich af; probeert een reisvergunning te krijgen om een familielid te bezoeken in Hengelo; over anderen die mogelijk ook de grote reis naar het Oosten hebben moeten maken; bij Jet in Frankrijk is er voedselnood, in Nederland is hiervan nog geen sprake, maar op het moment zijn ergere dingen aan de gang; ze zullen blijven wachten op hun kinderen…; Bennie zou nog wel tien pagina's vol kunnen schrijven over allerlei zaken die zich op het moment afspelen…

Brief van Bennie Bannet aan het gezin Smit-van Koppelen vanuit Rotterdam

Gedicht aan Henriët

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. De wedstrijd wordt door medegevangenen bekeken. Op de achtergrond is het filterhuis en barak 25 zichtbaar.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. De wedstrijd wordt door medegevangenen bekeken. Op de achtergrond is het filterhuis en barak 25 zichtbaar.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Transport uit kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1943. Een vertrekkend transport.&nbsp;

Transport uit kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1943. Een vertrekkend transport.&nbsp;

Transport uit kamp Westerbork

Transport uit kamp Westerbork. Westerbork, 1943-1944 Mensen stappen in de trein. Mannen van de ordedienst bieden een helpende hand.

Transport uit kamp Westerbork. Westerbork, 1943-1944 Mensen stappen in de trein. Mannen van de ordedienst bieden een helpende hand.

Plaatsen in kamp Westerbork

Doorgangskamp Westerbork

Naziconcentratiekampen

Kamp Reichenbach

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 184 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: De La Penha, Hijman geb. 17-11-81 overleden te Westerbork op 11-04-1943 op: 15-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 184 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: De La Penha, Hijman geb. 17-11-81 overleden te Westerbork op 11-04-1943 op: 15-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Hijman de la Penha

Van: Sientje en Max&nbsp; Aan: Philips, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1940-05-17&nbsp; Onderwerp: beste wensen en veel beterschap (Arthur was gewond geraakt tijdens de Duitse invasie).

Van: Sientje en Max&nbsp; Aan: Philips, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1940-05-17&nbsp; Onderwerp: beste wensen en veel beterschap (Arthur was gewond geraakt tijdens de Duitse invasie).

Briefkaart van Max en Sientje Stodel aan Arthur Philips vanuit Amsterdam

Van: Opa Aan: Chaja Plaats: Datum: 1946-08-17 Onderwerp: op vergist zich met het goed schrijven van de naam van zijn kleindochter; hij is haar niet vergeten; Chaja heeft een wond onder haar oog opgelopen; Eddy gaat naar een kamp op de Veluwe voor een week; opa en oma gaan in die zelfde periode naar Bussum…

Van: Opa Aan: Chaja Plaats: Datum: 1946-08-17 Onderwerp: op vergist zich met het goed schrijven van de naam van zijn kleindochter; hij is haar niet vergeten; Chaja heeft een wond onder haar oog opgelopen; Eddy gaat naar een kamp op de Veluwe voor een week; opa en oma gaan in die zelfde periode naar Bussum…

Brief van opa Diamant aan Chaja

Personen