In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Schuldbekentenis van Carel Emanuel Hedeman aan de Staat der Nederlanden wegens de door het Gezantschap der Nederlanden betaalde kosten van levensonderhoud aan hem en zijn gezin gedurende de periode vanaf zijn aankomst in Zwitserland tot 31 maart 1945. Met gespecificeerde rekening, 3 aug. 1945.

Schuldbekentenis van Carel Emanuel Hedeman

Joodse werkkampen

Joods werkkamp de Wite Pael

Van:&nbsp; Aan: Lackrooy,&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1943-07-19&nbsp; Onderwerp: uit naam van zuster Turksma een bedankje voor gezonden pakje; ziekenhuis

Van:&nbsp; Aan: Lackrooy,&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1943-07-19&nbsp; Onderwerp: uit naam van zuster Turksma een bedankje voor gezonden pakje; ziekenhuis

Briefkaart uit naam van zuster Turksma aan de familie Lackrooy vanuit Assen

Van: Dop, H.H. Aan: Kause-van Bergen, Chaja Plaats: Arnhem Datum: 1990 Onderwerp: de logés zijn vertrokken; bedankt voor de foto; Chaja en de andere kinderen vooral in herinnering zoals ze op de grote foto staan; Chaja is welkom…

Van: Dop, H.H. Aan: Kause-van Bergen, Chaja Plaats: Arnhem Datum: 1990 Onderwerp: de logés zijn vertrokken; bedankt voor de foto; Chaja en de andere kinderen vooral in herinnering zoals ze op de grote foto staan; Chaja is welkom…

Ansichtkaart van H.H. Dop aan Chaja Kause-van Bergen

Duits geld Biljet van 1000 mark No. 0579207N

Duits geld Biljet van 1000 mark No. 0579207N

Biljet van 1000 Duitse Mark

Van: Dr. de Jong M. (Marcus) Aan: Willems, D. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-19 Onderwerp: op weg naar Barneveld (lijst Frederiks), vanuit kamp Westerbork, via Amsterdam. In Amsterdam moeten afmelden. Het gezin zal in Barneveld, De Schaffelaar meer bewegingsvrijheid krijgen en geen angst voor deportatie meer hoeven hebben, wat hun in kamp Westerbork op 16 november bijna overkwam; toesturen pakketjes, Portugese boeken en een eventueel bezoek aan Barneveld.

Van: Dr. de Jong M. (Marcus) Aan: Willems, D. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-19 Onderwerp: op weg naar Barneveld (lijst Frederiks), vanuit kamp Westerbork, via Amsterdam. In Amsterdam moeten afmelden. Het gezin zal in Barneveld, De Schaffelaar meer bewegingsvrijheid krijgen en geen angst voor deportatie meer hoeven hebben, wat hun in kamp Westerbork op 16 november bijna overkwam; toesturen pakketjes, Portugese boeken en een eventueel bezoek aan Barneveld.

Brief van Dr. M. de Jong aan D. Willems vanuit Amsterdam

Foto's uit een pagina van een fotoalbum. De foto linksboven in het album (boven in de rij) is reeds beschreven. Op de andere foto's staan van boven naar beneden: Onderwerp: Bewoners staan voor hun barak en kijken naar een kinderbox Het gaat van links naar rechts om: Rosa Gottschalk-Strauss (1911-1944) Hans Müller (1908) Luise Bogen-Hertz (1904-1944) en een onbekende vrouw. Het jongetje op de voorgrond is ook onbekend Onderwerp: kinderen zittend aan een feestelijk gedekte tafel Van links naar rechts; Onbekend meisje Gisela Müller (1931) Ruth Bogen Inez Spanier (aan het hoofd van de tafel) Renate Spanier Onbekend meisje De vrouw met kind aan de kop van de tafel is Rosa Gottschalk-Strauss met Renee Gottschalk Onderwerp: kinderen en volwassen staan rond en in de buurt van een kinderbox De kinderen zijn onbekend, behalve Renée Gottschalk in de box. De volwassenen van links naar rechts: Martha Julie Müller-Kankelfitz haar echtgenoot Hans Müller Op de rug gezien Luise Bogen-Hertz met naast haar een onbekende vrouw.

Foto's uit een pagina van een fotoalbum. De foto linksboven in het album (boven in de rij) is reeds beschreven. Op de andere foto's staan van boven naar beneden: Onderwerp: Bewoners staan voor hun barak en kijken naar een kinderbox Het gaat van links naar rechts om: Rosa Gottschalk-Strauss (1911-1944) Hans Müller (1908) Luise Bogen-Hertz (1904-1944) en een onbekende vrouw. Het jongetje op de voorgrond is ook onbekend Onderwerp: kinderen zittend aan een feestelijk gedekte tafel Van links naar rechts; Onbekend meisje Gisela Müller (1931) Ruth Bogen Inez Spanier (aan het hoofd van de tafel) Renate Spanier Onbekend meisje De vrouw met kind aan de kop van de tafel is Rosa Gottschalk-Strauss met Renee Gottschalk Onderwerp: kinderen en volwassen staan rond en in de buurt van een kinderbox De kinderen zijn onbekend, behalve Renée Gottschalk in de box. De volwassenen van links naar rechts: Martha Julie Müller-Kankelfitz haar echtgenoot Hans Müller Op de rug gezien Luise Bogen-Hertz met naast haar een onbekende vrouw.

Fotoalbum met impressies uit het dagelijkse leven in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Cabaret.&nbsp; Cabaret (Humor und Melodie). Kamp Westerbork, schouwburg, barak 9. Datum: 1943-09.&nbsp; Toneelspeelster op toneel.&nbsp; Als decor kamerscherm, tafel en stoel.&nbsp; Tekst: 'Du hast ja schon langst eine and're im sinn...'.&nbsp; &nbsp;

Cabaret.&nbsp; Cabaret (Humor und Melodie). Kamp Westerbork, schouwburg, barak 9. Datum: 1943-09.&nbsp; Toneelspeelster op toneel.&nbsp; Als decor kamerscherm, tafel en stoel.&nbsp; Tekst: 'Du hast ja schon langst eine and're im sinn...'.&nbsp; &nbsp;

Een scene uit de revue Humor und Melodie

Foto van Grietje Muller

Bewijs van crematie Datum: 10-07-1943 Nr. 417 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Katz, Willem geb. 03-12-87 overleden te Westerbork op 06-07-1943 op 07-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 10-07-1943 Nr. 417 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Katz, Willem geb. 03-12-87 overleden te Westerbork op 06-07-1943 op 07-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Wilhelm Katz

Foto van Stoppelman, Gerson en Stoppelman-Blok, Naatje Plaats: Zandvoort Datum: 1936

Foto van Stoppelman, Gerson en Stoppelman-Blok, Naatje Plaats: Zandvoort Datum: 1936

Foto van Gerson Stoppelman en zijn vrouw Naatje

Van: van Bergen, Chaja Aan: van Bergen-Diamant, Nora Plaats:&nbsp;Luton/Watford regio Datum: 1946 Onderwerp: ze weet niet veel te schrijven, ze stuurt een foto (met een poes) mee die eergisteren gemaakt is, busreis Luton-Watford; afscheidsfeestje; gastgezinnen…

Van: van Bergen, Chaja Aan: van Bergen-Diamant, Nora Plaats:&nbsp;Luton/Watford regio Datum: 1946 Onderwerp: ze weet niet veel te schrijven, ze stuurt een foto (met een poes) mee die eergisteren gemaakt is, busreis Luton-Watford; afscheidsfeestje; gastgezinnen…

Brief van Chaja van Bergen aan haar moeder vanuit Engeland

Naziconcentratiekampen

Kamp Beendorf

Stamboom van de familie Leefsma, Ies is de enige die de oorlog overleefd.&nbsp;

Stamboom van de familie Leefsma, Ies is de enige die de oorlog overleefd.&nbsp;

Stamboom van de familie Leefsma

Van: Wolff, Maurits&nbsp; Datum: 1945-01-31 Betreft indeling bij de Holzgruppe (buitendienst)

Van: Wolff, Maurits&nbsp; Datum: 1945-01-31 Betreft indeling bij de Holzgruppe (buitendienst)

dat Maurits Wolff bij de houtgroep in kamp Westerbork is ingedeeld

Van:&nbsp;Jules de Winter Aan: Swart, A.&nbsp; Plaats:&nbsp;Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1944-09/03 Onderwerp: afscheidsbrief in verband met een transport&nbsp; De schrijfster bevond zich op een plek met 80 andere personen, mannen, vrouwen en kinderen. bij afzender op briefomslag staat: 'een op transport gestelde, post dit snel alstublieft. Waarschijnlijk gaat het hier om een in kamp Westerbork geschreven brief op 3 september 1944 uit de trein gegooid.&nbsp;

Van:&nbsp;Jules de Winter Aan: Swart, A.&nbsp; Plaats:&nbsp;Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1944-09/03 Onderwerp: afscheidsbrief in verband met een transport&nbsp; De schrijfster bevond zich op een plek met 80 andere personen, mannen, vrouwen en kinderen. bij afzender op briefomslag staat: 'een op transport gestelde, post dit snel alstublieft. Waarschijnlijk gaat het hier om een in kamp Westerbork geschreven brief op 3 september 1944 uit de trein gegooid.&nbsp;

Brief geschreven door vermoedelijk Jules de Winter vanuit de trein gegooid

Kampgeld Westerbork 10 Cent/10 Gutschen Serie BB No. 2781

Kampgeld Westerbork 10 Cent/10 Gutschen Serie BB No. 2781

Kampgeld Lager Westerbork 10 cent

Van: Mau en Chaja (Waterman) Aan: Mirjam, (Waterman) Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1943-06-18,&nbsp; Onderwerp: dagelijks leven in kamp. Mau heeft dienstvrij vanwege een blaar aan zijn voet; pakketpost, een pot jam gestolen; Flipje (1931) is in het weeshuis en gaat net als de andere kinderen naar school. Meijer en Judith liggen in het ziekenhuis. Vader ligt ook in het ziekenhuis. Het is een voordeel voor hem dat zijn vrouw Henriette er werkzaam is. &nbsp;regelmatig zijn er bijeenkomsten (pioniers). Clara Asscher Pinkhof heeft gesproken over het woord. De keer erna heeft mevrouw Pool gedichten voorgedragen. Zondag gaat Mau misschien naar een concert, hij verheugd zich erop. Een transport ging niet door. Er stonden al 52 wagons klaar. Chaja beschouwt het werken bij de boer als haar opleiding, ze vervelt, zo verbrand was zij.

Van: Mau en Chaja (Waterman) Aan: Mirjam, (Waterman) Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1943-06-18,&nbsp; Onderwerp: dagelijks leven in kamp. Mau heeft dienstvrij vanwege een blaar aan zijn voet; pakketpost, een pot jam gestolen; Flipje (1931) is in het weeshuis en gaat net als de andere kinderen naar school. Meijer en Judith liggen in het ziekenhuis. Vader ligt ook in het ziekenhuis. Het is een voordeel voor hem dat zijn vrouw Henriette er werkzaam is. &nbsp;regelmatig zijn er bijeenkomsten (pioniers). Clara Asscher Pinkhof heeft gesproken over het woord. De keer erna heeft mevrouw Pool gedichten voorgedragen. Zondag gaat Mau misschien naar een concert, hij verheugd zich erop. Een transport ging niet door. Er stonden al 52 wagons klaar. Chaja beschouwt het werken bij de boer als haar opleiding, ze vervelt, zo verbrand was zij.

Brief van Maurits en Chaja Waterman aan zus Mirjam vanuit kamp Westerbork

Vrijstelling Van: Cohen, Jules Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-17 Zijn Palestina-vrijstelling is opgeheven.

Vrijstelling Van: Cohen, Jules Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-17 Zijn Palestina-vrijstelling is opgeheven.

Vrijstelling voor Jules Cohen

Maker: Breslauer, R.W. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: detail van de vertrekkende trein.

Maker: Breslauer, R.W. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: detail van de vertrekkende trein.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Provinciaal Militair Commissariaat Drenthe Aan: Querido, Abraham Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05 Onderwerp: Abraham Querido mag het kamp voorgoed verlaten.

Van: Provinciaal Militair Commissariaat Drenthe Aan: Querido, Abraham Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05 Onderwerp: Abraham Querido mag het kamp voorgoed verlaten.

Verklaring dat Abraham Querido kamp Westerbork voorgoed mag verlaten

Van: van Bergen-Diamant, Nora Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1945-05-30 Onderwerp: fijn om te horen dat het met Chaja goed gaat; ze kan niet komen, omdat er nog niemand naar Zeeland mag gaan; ze wilde een trui voor Chaja breien, maar kon dat niet doen, omdat ze niet weet hoe groot Chaja ondertussen is; van de week kon ze met een motorfiets meerijden en is ze bij Eddy langs geweest; over Eddy; vragen over school voor Chaja; opa en oma waren ondergedoken in Limburg en kunnen ook nog niet naar Amsterdam terug; hun tijdelijke adres in Heerlen…

Van: van Bergen-Diamant, Nora Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1945-05-30 Onderwerp: fijn om te horen dat het met Chaja goed gaat; ze kan niet komen, omdat er nog niemand naar Zeeland mag gaan; ze wilde een trui voor Chaja breien, maar kon dat niet doen, omdat ze niet weet hoe groot Chaja ondertussen is; van de week kon ze met een motorfiets meerijden en is ze bij Eddy langs geweest; over Eddy; vragen over school voor Chaja; opa en oma waren ondergedoken in Limburg en kunnen ook nog niet naar Amsterdam terug; hun tijdelijke adres in Heerlen…

Brief van Nora van Bergen-Diamant aan haar dochter Chaja vanuit Amsterdam

Personen