In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Luchtplaats in het Huis van bewaring in Arnhem Getekend door: Birman, Otto Plaats: Arnhem Datum: 1943-03-20

Luchtplaats in het Huis van bewaring in Arnhem Getekend door: Birman, Otto Plaats: Arnhem Datum: 1943-03-20

Tekening, aquarel van de luchtplaats van het Huis van Bewaring in Arnhem getekend door Otto Birman

Westerbork, 12 april 1945&nbsp; Door A. van As jr., die is gevraagd de leiding van het kamp op zich te nemen Betreft wijziging Dienstbereiche, de dienstleiders; werktijden; kamporde en het aanstellen van vertrouwensmannen die samen met Van As de kampleiding zullen vormen. De kampleiding heeft zijn kantoor in barak 33.

Westerbork, 12 april 1945&nbsp; Door A. van As jr., die is gevraagd de leiding van het kamp op zich te nemen Betreft wijziging Dienstbereiche, de dienstleiders; werktijden; kamporde en het aanstellen van vertrouwensmannen die samen met Van As de kampleiding zullen vormen. De kampleiding heeft zijn kantoor in barak 33.

Lagerbefehl van 12 april 1945

Betreft: Wasscherij Vluchtelingenkamp Westerbork. Schaal: 1:100

Betreft: Wasscherij Vluchtelingenkamp Westerbork. Schaal: 1:100

Bouwtekening van de wasserij in het Centraal Vluchtelingenkamp

Rosa Stein was de oudere zus van dr. Edith Stein. Zij werkte als kloosterportier werkte in het klooster in Echt. Zij werd ook gevangen genomen &nbsp;op 2 augustus 1942 en &nbsp;via Westerbork naar het concentratiekamp Auschwitz gedeporteerd, waar ze werd vergast. Bron: Zeugen für Christus. Das deutsche Martyrologium des 20. Jahrhunderts (2019)

Van: Magnus, Simon (Moni) Aan: oma (in de USA) Datum: 1945 Plaats: Amsterdam Onderwerp: terug in Nederland. Het gezin verblijft in een hotel. Simon kijk terug op het verblijf in Theresienstadt en de terugkeer naar Nederland met een vliegtuig. Ook noemt hij het schrijven van een dagboek in Westerbork en Theresienstadt en de bijgevoegde illustraties (vader Jo Spier). Als het gezin ooit bij oma op bezoek komt kan zij het dagboek lezen. &nbsp;

Van: Magnus, Simon (Moni) Aan: oma (in de USA) Datum: 1945 Plaats: Amsterdam Onderwerp: terug in Nederland. Het gezin verblijft in een hotel. Simon kijk terug op het verblijf in Theresienstadt en de terugkeer naar Nederland met een vliegtuig. Ook noemt hij het schrijven van een dagboek in Westerbork en Theresienstadt en de bijgevoegde illustraties (vader Jo Spier). Als het gezin ooit bij oma op bezoek komt kan zij het dagboek lezen. &nbsp;

Brief van Simon Magnus aan zijn oma vanuit Amsterdam

Foto van- en herinneringen over het gezin de Haas uit Rotterdam Datum: 1941/1942 Onderwerp: het gezin; omgang met de buren; sabbat; razzia; Haagse Veer; Hollandsche Schouwburg; woning in Amsterdam; razzia; kamp Vught; kamp Westerbork.

Foto van- en herinneringen over het gezin de Haas uit Rotterdam Datum: 1941/1942 Onderwerp: het gezin; omgang met de buren; sabbat; razzia; Haagse Veer; Hollandsche Schouwburg; woning in Amsterdam; razzia; kamp Vught; kamp Westerbork.

Foto van- en herinneringen over het gezin de Haas uit Rotterdam

Van: Presser, Louise Aan: Huizinga-Swaluw, Christine (moeder)&nbsp; Plaats: Hollandsche Schouwburg Datum: 1943-6-12 Onderwerp: Verzoek om een schriftelijke verklaring dat haar moeder een buitenechtelijke affaire had en dat zij kind is van een niet-Joodse vader; concept voor brief toegevoegd; vraag om kleding&nbsp;

Van: Presser, Louise Aan: Huizinga-Swaluw, Christine (moeder)&nbsp; Plaats: Hollandsche Schouwburg Datum: 1943-6-12 Onderwerp: Verzoek om een schriftelijke verklaring dat haar moeder een buitenechtelijke affaire had en dat zij kind is van een niet-Joodse vader; concept voor brief toegevoegd; vraag om kleding&nbsp;

Brief van Louise Presser aan Christine Huizinga-Swaluw vanuit de Hollandsche Schouwburg

Contact

Vonnis Salomon Boas krijgt een celstraf opgelegd vanwege een woordenwisseling die hij heeft gehad met de heer Katz.&nbsp;Aan de achterzijde van het document een Einberufungsliste (oproeplijst) voor Joden, die met het transport van 9 oktober 1944 (EP, pagina met de nummers 261-280) vanuit Theresienstadt naar Auschwitz worden gedeporteerd. Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-03-13

Vonnis Salomon Boas krijgt een celstraf opgelegd vanwege een woordenwisseling die hij heeft gehad met de heer Katz.&nbsp;Aan de achterzijde van het document een Einberufungsliste (oproeplijst) voor Joden, die met het transport van 9 oktober 1944 (EP, pagina met de nummers 261-280) vanuit Theresienstadt naar Auschwitz worden gedeporteerd. Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-03-13

Vonnis voor Salomon Boas in Theresienstadt

Van: Magnus-Goldschmidt, F. en Magnus, L. Aan: Goldschmidt, Leah (en familie) Datum: 1945-07-10, 1945-07-20, 1945-07-21 Plaats: Amsterdam Onderwerp: Bevat drie brieven. De schrijvers vertellen over de vervolging en de kampervaringen van de familie Magnus, over de voormalige Joodse wijk in Amsterdam en over het oppakken van het leven na terugkeer in Amsterdam.&nbsp;

Van: Magnus-Goldschmidt, F. en Magnus, L. Aan: Goldschmidt, Leah (en familie) Datum: 1945-07-10, 1945-07-20, 1945-07-21 Plaats: Amsterdam Onderwerp: Bevat drie brieven. De schrijvers vertellen over de vervolging en de kampervaringen van de familie Magnus, over de voormalige Joodse wijk in Amsterdam en over het oppakken van het leven na terugkeer in Amsterdam.&nbsp;

Brief van het echtpaar Magnus aan L. Goldschmidt vanuit Amsterdam

Van: Hefting, N.R. Plaats: Westerbork, Centraal vluchtelingenkamp Datum: 1941-03-02 Onderwerp: preek van dominee Hefting. Hefting woonde destijds in Assen. Hij werd in de periode van het Vluchtelingenkamp benaderd om af en toe een dienst over te nemen van dominee Benfey, die uit Amsterdam moest overkomen. De vertaling van de preken in het Duits werd wel door deze dominee gedaan. Dominee Hefting was niet meer welkom toen de Duitse bezetter het kamp kwam overnemen en de deportaties begonnen. Hij had goede contacten met Heinz Todtmann en smokkelde voor deze een lijst met gedeporteerde en nog aanwezige gedoopte Joden het kamp uit om de kerkleiders hiervan op de hoogte te stellen.

Van: Hefting, N.R. Plaats: Westerbork, Centraal vluchtelingenkamp Datum: 1941-03-02 Onderwerp: preek van dominee Hefting. Hefting woonde destijds in Assen. Hij werd in de periode van het Vluchtelingenkamp benaderd om af en toe een dienst over te nemen van dominee Benfey, die uit Amsterdam moest overkomen. De vertaling van de preken in het Duits werd wel door deze dominee gedaan. Dominee Hefting was niet meer welkom toen de Duitse bezetter het kamp kwam overnemen en de deportaties begonnen. Hij had goede contacten met Heinz Todtmann en smokkelde voor deze een lijst met gedeporteerde en nog aanwezige gedoopte Joden het kamp uit om de kerkleiders hiervan op de hoogte te stellen.

Preek van Ds. N.R. Hefting in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Foto van Salomon Hartog Polak (1887-1942)

Foto van Salomon Hartog Polak (1887-1942)

Foto van Salomon Hartog Polak

Van: Enthoven, P.H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-07/08 Onderwerp: Op de ene kant is een plattegrond met baraknummers getekend en aan de andere kant een lijst van patiënten door P.H. Enthoven, van beroep cardioloog, in de verschillende barakken op 7 en 8 maart 1944 bezocht. Van elke patiënt staat het baraknummer genoteerd en is een diagnose gesteld.

Van: Enthoven, P.H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-07/08 Onderwerp: Op de ene kant is een plattegrond met baraknummers getekend en aan de andere kant een lijst van patiënten door P.H. Enthoven, van beroep cardioloog, in de verschillende barakken op 7 en 8 maart 1944 bezocht. Van elke patiënt staat het baraknummer genoteerd en is een diagnose gesteld.

Plattegrond van kamp Westerbork en een lijst met namen van patiënten in de verschillende barakken

Van: Dop, H.H. Aan: Kause-van Bergen, Chaja Plaats: Arnhem Datum: 1990 Onderwerp: bedankt voor de brief; ze zal binnenkort Chaja uitgebreid terugschrijven; loge en de schilder over de vloer…

Van: Dop, H.H. Aan: Kause-van Bergen, Chaja Plaats: Arnhem Datum: 1990 Onderwerp: bedankt voor de brief; ze zal binnenkort Chaja uitgebreid terugschrijven; loge en de schilder over de vloer…

Ansichtkaart van H.H. Dop aan Chaja Kause van Bergen vanuit Arnhem